Το ιταλικό (τεκτονικό) ρήγμα της Ευρώπης

Εάν δεν είναι «ιταλική κωμωδία» όπως έσπευσε να διαπιστώσει αξιωματούχος της ευρωζώνης, μπορεί και να είναι η αρχή του νέου ευρωπαϊκού δράματος. Και θα είναι ένα ακόμη δράμα με την υπογραφή του γερμανικού δογματισμού και της, εγκληματικά επαναλαμβανόμενης, αναβλητικότητας της Μέρκελ ακόμη και μετά το Brexit.

Η κρίση των ιταλικών τραπεζών δεν γεννήθηκε βεβαίως από το Βrexit. Ήταν όμως η ανοιχτή πληγή πάνω στην οποία έσκασε η καραμπόλα και το κύμα της αντάρας των αγορών μετά το βρετανικό δημοψήφισμα. 

Κόκκινα δάνεια 360 δις ευρώ

Οι ιταλικές τράπεζες κουβαλούν μη εξυπηρετούμενα δάνεια 198 δισεκατομμυρίων ευρώ. Εάν σε αυτά προστεθούν και τα δάνεια σε καθυστέρηση τότε οι συνολικές επισφάλειές τους φθάνουν στα 360 δις ευρώ. Μόνον η UniCredit, η μεγαλύτερη τράπεζα της Ιταλίας και η μοναδική παγκόσμια συστημική τράπεζα της χώρας, έχει μη εξυπηρετούμενα δάνεια 51 δις ευρώ και η κεφαλαιοποίησή της έχει βουλιάξει στα 12 δις ευρώ. Ο δε ασθενέστερος κρίκος του συστήματος, η ιστορική Monte dei Paschi – η παλαιότερη τράπεζα της Ιταλίας και τρίτη σε μέγεθος – είχε στο τέλος του 2015 μη εξυπηρετούμενα δάνεια 24,4 δις, η κεφαλαιοποίησή της έχει πέσει κάτω από το 1 δις ευρώ και από τις αρχές του χρόνου η μετοχή της έχει κάνει βουτιά 70%.

Στις αρχές της εβδομάδας η ΕΚΤ σήμανε τον συναγερμό και απέστειλε αίτημα - τελεσίγραφο στη Monte dei Paschi να μειώσει τα κόκκινα δάνειά της κατά 40%, ήτοι στα 14,6 δις ευρώ μέσα στην επόμενη τριετία.

Πανευρωπαϊκή συστημική κρίση;

Ήταν το «τελεσίγραφο» που έδωσε και το σήμα του γενικευμένου sell off στις ευρωπαϊκές αγορές. Η μετοχή της Monte dei Pashi έκανε νέα βουτιά 13% μέσα σε μια ημέρα, ολόκληρος ο ευρωπαϊκός χρηματοπιστωτικός κλάδος βυθίστηκε χθες και προχθές μηδέ της Deutsche Bank εξαιρουμένης που είχε απώλειες 6,1% και ο πρόεδρος της γαλλικής Societe Generale – και πρώην μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου της ΕΚΤ – Λορέντζο Μπίνι Σμάγκι προειδοποίησε με δραματικούς τόνους ότι η ιταλική τραπεζική κρίση απειλεί να γίνει πανευρωπαϊκή συστημική κρίση.

«Χρειαζόμαστε μια πανευρωπαϊκή λύση. Και αυτή τη στιγμή βλέπουμε μόνον εθνικές λύσεις», είπε ο Ιταλός Σμάγκι, ενώ την ίδια ώρα πρώην υψηλόβαθμος αξιωματούχος του ΔΝΤ προειδοποιούσε μέσω του Reuters ότι «η Ιταλία είναι το ρήγμα της Ευρώπης».

Ούτε αυτές οι προειδοποιήσεις, ωστόσο, ούτε ο εκρηκτικός συνδυασμός της τραπεζικής κρίσης και του δεύτερου – μετά την Ελλάδα – υψηλότερου δημοσίου χρέους στην ευρωζώνη, κάμπτουν μέχρι στιγμή τις γερμανικές αντιστάσεις ενώπιον του ιταλικού κινδύνου.

Η Μέρκελ απαιτεί bail in

Ο Ιταλός πρωθυπουργός Ματέο Ρέντσι, από την επομένη κιόλας του βρετανικού δημοψηφίσματος, ζητά να επιτραπεί στην κυβέρνησή του να προχωρήσει σε απ’ ευθείας κεφαλαιακή ενίσχυση των τραπεζών με 40 δις ευρώ. Είναι μια κίνηση που απαγορεύεται από τους νέους ευρωπαϊκούς κανόνες περί τραπεζικών διασώσεων – κανόνες, οι οποίοι προβλέπουν ρητά bail in, δηλαδή ανάληψη του κόστους της τραπεζικής διάσωσης από τους ομολογιούχους των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων με έσχατη λύση και το κούρεμα των ανασφάλιστων καταθέσεων.

Ο Ρέντσι ζητά εξαίρεση από τη νομοθεσία του bail in και εφαρμογή bail out – δηλαδή, στήριξη των τραπεζών με κρατικό χρήμα - επικαλούμενος έκτακτες συνθήκες και συστημικό κίνδυνο, η ΕΚΤ και η Κομισιόν βρίσκονται σε πυρετώδεις παρασκηνιακές διαβουλεύσεις, το Βερολίνο ωστόσο αρνείται κατηγορηματικά οποιαδήποτε παράκαμψη των κανόνων.

Με τη Μέρκελ να διαμηνύει αυστηρά στη Ρώμη πως οι εποχές που οι τράπεζες διασώζονταν με χρήματα των φορολογουμένων έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί. Και να ζητά από τον Ρέντσι, εάν θέλει να σώσει τις τράπεζές του να βάλει τους ομολογιούχους τους, δηλαδή τους πιστωτές τους, να πληρώσουν.

Οι καταθέτες - πιστωτές

Το μεγάλο, και λεπτό όμως ζήτημα εδώ, είναι ότι οι ιταλικές τράπεζες φέρονται να έχουν πουλήσει τραπεζικά ομόλογα στους καταθέτες τους χωρίς να τους έχουν προειδοποιήσει για τους κινδύνους – τους έχουν μετατρέψει, δηλαδή, από καταθέτες σε πιστωτές τους, άρα και σε πρώτα θύματα ενός ενδεχόμενου bail in. Όπως υπενθυμίζουν, δε, οι Financial Times, η πρακτική αυτή οδήγησε πέρσι στην αυτοκτονία πελάτη της Banca Etruria, γεγονός που πυροδότησε ισχυρότατες πολιτικές αναταράξεις.

Υπό τα δεδομένα αυτά, και με την δημοτικότητά του να καταρρέει, ο Ματέο Ρέντσι πολύ δύσκολα θα αποδεχθεί λύση bail in. Σύμφωνα με το Bloomberg, τα σχέδιά του προβλέπουν ως έσχατο σενάριο μια ριζοσπαστική, μονομερή κρατική διάσωση των τραπεζών στην περίπτωση που η Monte dei Paschi κοπεί – όπως προβλέπει η αγορά – στα stress tests που θα γίνουν στο τέλος Ιουλίου. 

Χθες, επίσης, ο Ιταλός πρωθυπουργός έπαιξε και το πολιτικό του χαρτί, διαμηνύοντας ότι θα παραιτηθεί εάν χάσει το δημοψήφισμα του φθινοπώρου για την Συνταγματική Αναθεώρηση. Πιθανότατα, για να προειδοποιήσει τη Μέρκελ πως εάν δεν διαπραγματευτεί τώρα μαζί του, ο επόμενος συνομιλητής της στη Ρώμη θα είναι μάλλον ο Μπέπε Γκρίλο.

Από το πώς θα απαντήσει η καγκελαρία, είναι προφανές ότι θα κριθεί και η επόμενη πράξη του δράματος της ευρωζώνης…

Νικόλ Λειβαδάρη

Πηγή: tvxs.gr