Επτά θέσεις για τη μεγαλύτερη επένδυση όλων των εποχών στην Ελλάδα

1. Τις δεκαετίες μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο αναπτύχθηκε σταδιακά, και ιδίως μετά την δεκαετία του ‘60, ένα έντονο ενδιαφέρον για ζητήματα αυτογνωσίας, αυτοβελτίωσης και κατάκτησης της ευτυχίας. Ηγετική κοινωνική δύναμη σε αυτές τις αναζητήσεις ήταν η ανερχόμενη μεσαία τάξη, της οποίας η οικονομική, κοινωνική και πολιτική σημασία αύξανε συνεχώς, μέχρι σχεδόν τα τέλη της δεκαετίας του 2000. Έτσι εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι, σε όλο τον κόσμο, που ενδιαφέρονταν για αυτά τα ζητήματα, της αυτογνωσίας, αυτοβελτίωσης και ευτυχίας, δημιούργησαν νέα ισχυρά πολιτισμικά φαινόμενα που κυμαίνονταν από τη δημιουργία best sellers με σχετική θεματολογία εκατομμυρίων αντιτύπων που μεταφράζονταν σχεδόν ταυτόχρονα σε πολλές γλώσσες, μέχρι τη δημιουργία του κινήματος των συμβούλων φιλοσοφίας και των λεγόμενων «οικονομικών της ευτυχίας».

Ενδεικτικά, αξίζει να αναφερθούν δύο παραδείγματα που έχουν σχέση με το ζήτημα της ευτυχίας και δείχνουν τη μεγάλη κοινωνική απήχηση του ζητήματος:

-  Τον Ιούλιο του 2011 η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, με ψήφισμα της, κάλεσε τα κράτη – μέλη να βρουν τρόπους μέτρησης της ευτυχίας των ανθρώπων και τα αποτελέσματα αυτών των μετρήσεων να τα χρησιμοποιήσουν στην χάραξη των πολιτικών τους. Στη συνέχεια στις 2 Απριλίου του 2012 πραγματοποιήθηκε η πρώτη Υψηλού Επιπέδου Συνάντηση (High Level Meeting), στα πλαίσια πάντα του ΟΗΕ, με θέμα «Ευτυχία και Ευημερία: Ορίζοντας ένα Νέο Οικονομικό Υπόδειγμα», στην οποία προήδρευσε ο Πρωθυπουργός του Μπουτάν. Ταυτόχρονα, την 1 Απριλίου 2012, σαν μέρος του θεμελιώδους υλικού της Συνάντησης, ανακοινώθηκε η πρώτη Παγκόσμια Έκθεση Ευτυχίας (World Happiness Report). Τον Σεπτέμβριο του 2013 δόθηκε στην δημοσιότητα η δεύτερη Παγκόσμια Έκθεση Ευτυχίας. Η τρίτη Παγκόσμια Έκθεση Ευτυχίας δόθηκε στη δημοσιότητα τον Απρίλιο του 2015. Η τέταρτη Παγκόσμια Έκθεση Ευτυχίας δόθηκε στη δημοσιότητα τον Μάρτιο του 2016.

- Harvard University, στις ΗΠΑ. Το 2006 ο αμερικανοισραηλινός καθηγητής Ταλ Μπεν Σαχάρ (Tal Ben-Shahar) ξεκινά να διδάσκει το μάθημα της «θετικής ψυχολογίας». Το μάθημα του «καθηγητή της ευτυχίας», προσωνύμιο με το οποίο έχει γίνει παγκόσμια γνωστός,  καταγράφεται σαν το πιο δημοφιλές στην ιστορία του Χάρβαρντ και ένας στους τέσσερις φοιτητές του ισχυρίζεται ότι οι διαλέξεις αυτές του άλλαξαν τη ζωή.
Να μια βασική συμβουλή του Ταλ Μπεν Σαχάρ προς τους μαθητές του:

«Απλοποιήστε τα πάντα και έχετε σταθερά στο μυαλό σας ότι η απογοήτευση και ο φόβος είναι φυσικά συναισθήματα, ενώ ταυτόχρονα η ευτυχία έχει να κάνει με το πώς αισθανόμαστε μέσα μας και όχι με το ύψος του τραπεζικού μας λογαριασμού».
2. Η αρχαία ελληνική σκέψη, σαν μια κατεξοχήν ανθρωπιστική σκέψη και σε όλες τις σχολές και τάσεις της, έχει στο επίκεντρο της τα ζητήματα αυτογνωσίας, αυτοβελτίωσης και κατάκτησης της ευτυχίας. Είναι δε τέτοια η θεμελιώδης ποιότητα της, ώστε παραμένει εξαιρετικά σύγχρονη και από πολλές απόψεις ανυπέρβλητη. Για παράδειγμα όποιος παρακολουθήσει διαλέξεις του Ταλ Μπεν Σαχάρ δικαιούται να υποστηρίξει ότι σε πολλά σημεία τους αποτελούν εκλαϊκεύσεις της αρχαίας ελληνικής σκέψης. Η κλασικότητα λοιπόν καθώς και η σημασία της αρχαίας ελληνικής σκέψης είναι γενικευμένα παραδεκτές.
3. Ωστόσο, η σύγχρονη Ελλάδα, ενώ εκ φύσεως είναι κάτοχος του brand name «αρχαία ελληνική σκέψη», ενός δηλαδή brand name ανεκτίμητης αξίας, δεν έχει κάνει διαχρονικά σχεδόν τίποτα για να το «εκμεταλλευθεί». Αντίθετα, η θεσμική σχέση των νεοελλήνων με την αρχαία ελληνική σκέψη ουσιαστικά είναι ελάχιστη και επιφανειακή.

4. Η σύγχρονη ανθρώπινη κατάσταση:
Η σύγχρονη ανθρώπινη κατάσταση χαρακτηρίζεται από την κυριαρχία της οικονομικής μονάδας, της Επιχείρησης, σε βάρος του ανθρώπου. Η κυριαρχία αυτή έχει καταντήσει οντολογική, που σημαίνει ότι σε όλες περιπτώσεις η σημασία της οντότητας που λέγεται Επιχείρηση προηγείται της σημασίας του ανθρώπου και ότι η Επιχείρηση έχει αναχθεί στη νέα υπέρτατη ουσία της ζωής των κοινωνιών. Στη θέση της θρησκείας του Μεσαίωνα έχει μπει ολοκάθαρα η λατρεία της Επιχείρησης. Από αυτή την άποψη οι δυτικές κοινωνίες έχουν ξαναγυρίσει σε μια αυστηρή και ζοφερή θρησκευτικότητα.

Παρατηρούμε ακόμη ότι, με βάση τη συνθήκη της κυριαρχίας της Επιχείρησης επί του ανθρώπου, τα ζητήματα της αυτογνωσίας, αυτοβελτίωσης και επιδίωξης της ευτυχίας, επικρατεί να εξετάζονται με έναν εργαλειακό τρόπο, έτσι ώστε ο άνθρωπος να αποβαίνει τελικά ένα καλύτερο εργαλείο για την Επιχείρηση και όχι με σκοπό το όφελος του ανθρώπου σαν αυτόνομης οντότητας.
5. Η αρχαία ελληνική σκέψη σαν μια κλασική και δυνατή ανθρωπιστική σκέψη, που σημαίνει ότι θέτει με αποτελεσματικό τρόπο και διαχρονικά στο επίκεντρο της την ανθρώπινη οντότητα, αποτελεί εξορισμού έναν δυναμικό αντίπαλο των ιδεολογιών που προωθούν τη κυριαρχία της επιχείρησης.
6. Η Ελλάδα κατέχοντας το brand name «αρχαία ελληνική σκέψη» έχει, καταρχήν, τη δυνατότητα να γίνει ένα παγκόσμιο κέντρο που θα οργανώσει μια νέα ανθρωπιστική σκέψη ικανή να αντιπαλέψει τις ιδεολογίες των επιχειρήσεων. Αυτό σημαίνει και το να γίνει ταυτόχρονα και το κέντρο «νέων ανθρωπιστικών σπουδών». Όχι όμως μόνο με την έννοια της φοίτησης των κλασικών φοιτητών, αλλά κυρίως με την επιδίωξη του να δώσει τη δυνατότητα σε εκατομμύρια ανθρώπους από όλο τον κόσμο να προσεγγίσουν τον εαυτό τους και την ανθρώπινη κατάσταση με έναν άλλο τρόπο σύμφωνα με τον οποίο η ανθρώπινη οντότητα θα είναι το επίκεντρο της σημασίας και του ενδιαφέροντος και που δεν θα αναγνωρίζεται πάνω της καμιά κυριαρχία.

Οι «νέες ανθρωπιστικές σπουδές» μπορεί να έχουν μεν αφετηρία τη αρχαία ελληνική σκέψη, αλλά από κει και πέρα θα απλώνονται σε όλα τα μήκη και πλάτη των ανθρωπιστικών φιλοσοφιών της Δύσης (που άλλωστε τόσα οφείλουν στην αρχαία ελληνική σκέψη), αλλά και της Ανατολής. Επίσης πρέπει να υπάρχει η φιλοδοξία αφενός μεν να παρουσιάζεται η παλιότερη ανθρωπιστική σκέψη με έναν ζωντανό και σύγχρονο τρόπο, ικανό να επηρεάζει άμεσα τις ζωές των ανθρώπων που θα συμμετέχουν στα δρώμενα, αφετέρου να υπάρχει ένα διαρκές άνοιγμα σε νέα ανθρωπιστική σκέψη, αλλά οπωσδήποτε και στη δημιουργία συνθηκών για τη παραγωγή νέας σκέψης.
Πρέπει τέλος να αποφευχθούν οι κίνδυνοι γραφειοκρατικοποίησης ή ακαδημαισμού του εγχειρήματος, καθώς και ο κίνδυνος αυτού που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε «φιλοσοφικό τουρισμό».
7. Επομένως και σύμφωνα με όλα τα προηγούμενα, το σχέδιο «Η Ελλάδα σαν παγκόσμιο κέντρο νέων ανθρωπιστικών σπουδών και ταυτόχρονα νέας ανθρωπιστικής σκέψης», μπορεί να αποτελέσει τη μεγαλύτερη επένδυση όλων των εποχών για τη χώρα, όχι μόνο από οικονομική άποψη, αλλά και από στρατηγική. Μπορεί κανείς να φαντασθεί άλλο σχέδιο που θα μπορούσε να αποδώσει μεγαλύτερη στρατηγική υπεραξία στη χώρα; Επίσης και αυτό είναι ιδιαίτερα κρίσιμο, θα μπορούσε να κινητοποιήσει με μοναδικό τρόπο διανοητικά και δημιουργικά την ίδια τη χώρα και τους πολίτες της.

Τελικά, η πλήρης επιτυχία του σχεδίου θα σημαίνει την Ελλάδα σαν «παγκόσμιο κέντρο ενός νέου ανθρωπισμού». Αυτό, μάλλον, τα λέει όλα.

Υστερόγραφο:

Τον Μάιο του 2015, σαν μέλος του Τμήματος Οικονομικής Πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ κατέθεσα τη παραπάνω πρόταση στον πρωθυπουργό Α. Τσίπρα και βέβαια στο Τμήμα Οικονομικής Πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ. Στις αρχές Σεπτεμβρίου 2015, στη ΔΕΘ, ο πρωθυπουργός εξήγγειλε τη πρόθεση της κυβέρνησης «να καταστεί η Ελλάδα, με την πολιτιστική και ιστορική της κληρονομιά, διεθνές κέντρο ανθρωπιστικών σπουδών». Η εξαγγελία αυτή, ενδεχομένως, δεν ταυτίζεται μεν απολύτως με την σημαντικότερη, όπως παραπάνω εξήγησα, επιδίωξη, δηλ. «να καταστεί η Ελλάδα ένα διεθνές κέντρο νέων ανθρωπιστικών σπουδών και ταυτόχρονα νέας ανθρωπιστικής σκέψης», αλλά σε οποιαδήποτε περίπτωση αποτελούσε μια σημαντική αρχή και μια καλή βάση συζήτησης. Ωστόσο τίποτα δεν προχώρησε.

Τελικά η πρόταση μου δεν απευθύνεται βέβαια μόνο στην κυβέρνηση και τον ΣΥΡΙΖΑ. Απευθύνεται σε κάθε πολίτη που διατηρεί τη νόηση του σε εγρήγορση και αντιλαμβάνεται την μεγάλη ανάγκη για κάποιου είδους επανεκκίνησης της σκέψης ή έστω ουσιαστικής ανανέωσης της σε ανθρωπιστική κατεύθυνση. Απευθύνεται ακόμη στους πολίτες αυτής της χώρας που αντιλαμβάνονται ότι η δημιουργία αυτού που αποκαλείται «μαλακή ισχύς» («soft power») και που κατεξοχήν σχετίζεται με τον «βαθύ» πολιτισμό μπορεί να είναι ένας προνομιακός δρόμος για αυτή τη χώρα ώστε να ξεφύγει από την ανυπαρξία στην οποία όλο και πιο πολύ βυθίζεται. Γιατί μια χώρα μπορεί μεν, συνήθως, να μην πεθαίνει, αλλά η βύθιση στην ανυπαρξία, ενδεχομένως, είναι οδυνηρότερη.
 
Γιάννης Φωτιάδης-οικονομολόγος

Πηγή: capital.gr