Κυρίαρχος ο Βαρθολομαίος

Ενισχυμένος στη μάχη των εντυπώσεων αλλά και επί της ουσίας εντός του πληρώματος της Εκκλησίας βγαίνει ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος μετά το πέρας της Πανορθόδοξης Συνόδου στο Κολυμπάρι Χανίων.

Μετά την επίσημη λήξη των εργασιών, σήμερα το βράδυ, με την ανάγνωση του Μηνύματος της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδοξίας, στον προκαθήμενο του οικουμενικού θρόνου πιστώνεται μια μεγάλη επιτυχία.

Και μόνο το γεγονός ότι ανοιχτά ζητήματα της εκκλησιαστικής ζωής τέθηκαν επί τάπητος έπειτα από εκατονταετίες είναι ένα σημαντικό βήμα προόδου για την Ορθόδοξη Εκκλησία.

Σε κάποιες περιπτώσεις τα κείμενα που υιοθετήθηκαν έχουν σαφές προοδευτικό πρόσημο, ενώ στα «δύσκολα» ζητήματα οι αποφάσεις παραπέμφθηκαν στο μέλλον, αλλά με σαφές «συνοδικό» πνεύμα.

Οι Εκκλησίες πλέον συζητούν και αυτό είναι το μεγαλύτερο επίτευγμα της Συνόδου, ενώ μπήκαν σαφώς οι παρακαταθήκες για τακτικότερη λειτουργία του οργάνου αυτού στη βάση της πρότασης του Βαρθολομαίου, ίσως κάθε επτά ή δέκα χρόνια.

Ασφαλώς δεν είναι χωρίς νόημα οι απουσίες, ιδιαίτερα μάλιστα με βάση το πληθυσμιακό κριτήριο, καθώς οι τέσσερις Εκκλησίες που απείχαν (Πατριαρχείο Αντιοχείας και Εκκλησίες Ρωσίας, Βουλγαρίας και Γεωργίας) εκπροσωπούν περίπου 160 εκατ. πιστούς, τον μισό ορθόδοξο πληθυσμό του πλανήτη.

Οπως όμως τονίστηκε καθ’ όλη τη διάρκεια της Συνόδου στα Χανιά, απουσίες είχαν σημειωθεί και στις προηγούμενες Οικουμενικές Συνόδους, ακόμα και όταν υπήρχαν μόνο τα παλαίφατα πέντε πατριαρχεία, χωρίς όμως να αμφισβητηθεί το κύρος των αποφάσεων που ελήφθησαν. Πολύ περισσότερο αν λάβει κανείς υπόψη ότι σήμερα υπάρχουν δεκατέσσερις αυτοκέφαλες Εκκλησίες.

Από τη Σύνοδο δεν έλειψαν οι συμμαχίες και οι κινήσεις τακτικής. Σαφή τέτοια χαρακτηριστικά έχει η προσέγγιση του Οικουμενικού Πατριαρχείου με την Εκκλησία της Ελλάδος μέσω της δήλωσης του κ. Βαρθολομαίου ότι το Φανάρι δεν διεκδικεί ούτε τώρα ούτε στο μέλλον την επιστροφή των Μητροπόλεων των «Νέων Χωρών» (Ηπειρος, Μακεδονία, Θράκη, Βόρειο Αιγαίο) στη δική του διοικητική δικαιοδοσία, ούτε και τίθεται θέμα αυτονόμησής τους.

Η επίλυση ενός θέματος που αποτελούσε αγκάθι μεταξύ των δύο Εκκλησιών εξυπηρετεί και το σχέδιο δημιουργίας ισχυρών συμμαχιών στους κόλπους της Εκκλησίας για συμφωνίες σε θέματα με πολύ μεγαλύτερη σημασία. Και επ’ αυτού ο Βαρθολομαίος, εκτός από καλός ιεράρχης, αποδείχτηκε και καλός διπλωμάτης.

Τα κείμενα

Αν και μέχρι το μεσημέρι της Παρασκευής δεν είχαν δοθεί στη δημοσιότητα τα έξι τελικά κείμενα των αποφάσεων επί των αντίστοιχων θεμάτων της ατζέντας, εντούτοις η συνολική αίσθηση είναι ότι δεν υπάρχουν μεγάλες διαφορές από τις αρχικές προσυνοδικές εισηγήσεις (οι οποίες είχαν συνυπογραφεί και από τις 14 Εκκλησίες).

Τα ντοκουμέντα αυτά θα αποτελούν στο εξής αποφάσεις με το πιο υψηλό κύρος που μπορεί να πάρει ένα σύγχρονο εκκλησιαστικό κείμενο και θα πρέπει να θεωρούνται αυτομάτως αποδεκτά ακόμα και από τις Εκκλησίες που απείχαν από τη Σύνοδο.

Και επ’ αυτού δεν ήταν καθόλου τυχαία η αποστροφή του Οικουμενικού Πατριάρχη για τις Εκκλησίες που δεν σεβάστηκαν στο παρελθόν τις αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδων και οι οποίες «απομονώθηκαν ή μετατράπηκαν σε αιρέσεις».

Σε ό,τι αφορά την αποστολή της Εκκλησίας στον σύγχρονο κόσμο (1ο θέμα), για πρώτη φορά ένα συνοδικό κείμενο μιλά για την οικονομική κρίση, επικεντρώνοντας μάλιστα και στις αιτίες της (διαρκής επιδίωξη του κέρδους χωρίς κοινωνική ευαισθησία), μιλά για την κλιματική αλλαγή, για τις διακρίσεις εις βάρος των μειονοτήτων, για τον πόλεμο και την προσφυγιά, αλλά και για τα όρια της βιοηθικής, ακόμα και για τον ρόλο των μέσων ενημέρωσης!

Σίγουρα δεν πρόκειται για πολιτικό μανιφέστο, αλλά έχει σαφείς πολιτικές αποχρώσεις, ενώ δίνει αφορμές για πιο μαχητικό ποιμαντικό έργο και δημόσιες παρεμβάσεις στους ιερωμένους που αντιμετωπίζουν τα αντίστοιχα προβλήματα.

Αποκαλυπτικός επ’ αυτού ήταν ο μητροπολίτης Νιγηρίας Αλέξανδρος, ο οποίος άρθρωσε περίπου «αντικαπιταλιστικό» λόγο, παρουσιάζοντας τη σπουδαιότητα του κειμένου αυτού για τους λαούς της Αφρικής.

Σχετικά με την ορθόδοξη διασπορά (2ο θέμα), φάνηκε πως η Εκκλησία δεν είναι συνολικά έτοιμη να επιβάλει μία και μόνη λύση στο πρόβλημα των πολλαπλών επισκόπων.

Το θέμα αφορά ορθόδοξες μητροπόλεις που ιδρύθηκαν από διαφορετικής εθνικής προέλευσης μετανάστες και σήμερα υπάρχουν, π.χ., τρεις ορθόδοξοι αρχιεπίσκοποι στην ίδια επαρχία, ένας από το Φανάρι, ένας από την Αντιόχεια και ένας από τη Ρωσία. Ωστόσο επιβεβαιώθηκε η χρησιμότητα του προσωρινού θεσμού των «επισκοπικών συνελεύσεων» ως βήμα για την επίλυση του θέματος στο μέλλον.

Νηστεία και γάμος

Σε ό,τι αφορά το αυτόνομο των Εκκλησιών και τον τρόπο ανακήρυξής του (3ο θέμα), ρυθμίστηκαν ζητήματα κανονικότητας και τάξης μεταξύ των Εκκλησιών, ενώ καθορίστηκε και η διαδικασία με την οποία υποβάλλεται κάθε φορά το σχετικό αίτημα.

Στο θέμα της νηστείας (4ο θέμα) υιοθετήθηκαν πιο διαλλακτικές απόψεις, ειδικά για περιοχές του κόσμου με διαφορετικές διατροφικές συνήθειες, και συνεστήθη μια πιο επιεικής στάση από τους ιεράρχες στις περιπτώσεις αυτές.

Το πιο συντηρητικό από τα κείμενα είναι αυτό που αφορά τον γάμο και τα κωλύματα αυτού (5ο θέμα), αφού φαίνεται να έχει φτιαχτεί για να αντιμετωπίσει τις μορφές συμφώνων συμβίωσης και ιδίως μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου.

Επ’ αυτού αποφεύγονται τουλάχιστον οι ακραίες αναφορές που συχνά πυκνά διατυπώνονται από ιεράρχες περί «βιολογικών ανωμαλιών» κ.τ.λ.

Τέλος, στο 6ο και κρισιμότερο ζήτημα, της σχέσης της Ορθοδοξίας με τον υπόλοιπο χριστιανικό κόσμο, φαίνεται να υιοθετούνται απόψεις ευνοϊκές για τον διαθρησκειακό διάλογο, του οποίου είναι οπαδός ο κ. Βαρθολομαίος, και να αποκτά ο διάλογος αυτός και επίσημη υπόσταση για την Εκκλησία με την επικύρωση της Συνόδου.

Η εξέλιξη αυτή αφήνει πραγματικά στο περιθώριο ακραίες φωνές όπως του Πειραιώς Σεραφείμ ή του Καλαβρύτων Αμβροσίου, που απαιτούν διακοπή κάθε σχέσης με τους «αιρετικούς» ρωμαιοκαθολικούς, προτεστάντες κτλ.

Συντάκτης: Μάριος Διονέλλης 

Πηγή: efsyn.gr