Το Brexit θα φέρει Swexit;

Παρότι όλα τα βλέμματα είναι στραμμένα στο βρετανικό δημοψήφισμα του Ιουνίου, η Βρετανία δεν είναι η μόνη χώρα-μέλος της Ε.Ε. στην οποία διογκώνεται η δυσαρέσκεια και η δυσπιστία απέναντι στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα - ακόμη και σε περιοχές που φαινομενικά βρίσκονται, ως κοινωνική συνθήκη, στον αντίποδα του χειμαζόμενου από τη λιτότητα ευρωπαϊκού Νότου.

Πρόσφατη δημοσκόπηση για λογαριασμό του δημόσιου τηλεοπτικού δικτύου SVT της Σουηδίας, κατέδειξε ότι μόλις το 39% των Σουηδών θεωρούν την ευρωπαϊκή ενοποίηση μια "καλή ιδέα”, (έναντι 59% το περασμένο φθινόπωρο), ενώ το 21% τη θεωρεί ανοιχτά μια "κακή ιδέα”.

Η στάση αυτή έχει ένα σχετικό βάθος στη σουηδική δημόσια ζωή. Ας μην ξεχνάμε ότι η Σουηδία, χώρα με μεγάλη παράδοση ουδετερότητας που την κράτησε και έξω από τους μεγάλους πολέμους του 20ου αιώνα στην Ευρώπη, εισήλθε σχετικά αργά (το 1995) στην Ε.Ε. και μάλιστα ύστερα από ένα οριακό σχετικά δημοψήφισμα όπου μόλις το 52,3% των πολιτών ενέκρινε την ένταξη. Επιπλέον, η Σουηδία παραμένει έξω από την ευρωζώνη, καθώς το 2003 η σχετική πρόταση απορρίφθηκε, με μόνο το 42% ένα ψηφίζει υπέρ, ενώ το 55,9% ψήφισε κατά. Ας μην ξεχνάμε ότι η γειτονική Νορβηγία, χώρα με ανάλογα χαρακτηριστικά ως προς το κοινωνικό μοντέλο (αλλά και πετρελαϊκό πλούτο που προσφέρει "μαξιλάρι ασφαλείας”), έχει επιλέξει να παραμείνει εκτός της Ε.Ε., χωρίς αυτό να οδηγήσει σε μια επιδείνωση του επιπέδου ζωής.

Η παρατηρούμενη δυσπιστία των Σουηδών προς την Ε.Ε. ερμηνεύεται από πολλούς παράγοντες: από τον φόβο για την απώλεια των κοινωνικών κατακτήσεων του "σκανδιναβικού μοντέλου” και την σχετικά εξωτερική προς τον ευρωπαϊκό πυρήνα θέση που συνεπάγεται η μη συμμετοχή στην ευρωζώνη, μέχρι μικρές αλλά σημαντικές λεπτομέρειες, όπως η απαγόρευση εξαγωγής του snus, δηλαδή του πολύ αγαπημένου στους Σουηδούς καπνού για μάσημα. Ωστόσο, τα μεγαλύτερα πολιτικά κόμματα τάσσονται υπέρ της παραμονής στην Ε.Ε., συμπεριλαμβανομένης και της Ακροδεξιάς (που απλώς ζητά αναδιαπραγμάτευση), αν και, σε αντίθεση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, το ευρωκομμουνιστικής προέλευσης "Αριστερό Κόμμα” παραμένει σταθερό στην αντίθεσή του στην Ε.Ε.

Το καταλυτικό στοιχείο, πάντως, για την θεαματική μεταστροφή των πνευμάτων το τελευταίο εξάμηνο, είναι αναμφίβολα η προσφυγική κρίση. Η Σουηδία, χώρα με μεγάλη παράδοση στην παροχή ασύλου και στην ανθρωπιστική βοήθεια, βρέθηκε να απορροφά ένα δυσανάλογα μεγάλο μέρος του πρόσφατου προσφυγικού κύματος, αναμετρώμενη με τα όρια των δικών της υποδομών. Παρότι ο Σοσιαλδημοκράτης πρωθυπουργός Stefan Löfven απηύθυνε επανειλημμένες εκκλήσεις στους ομολόγους του να υπάρξει επιμερισμούς των βαρών και κατανομή των προσφύγων στις χώρες-μέλη της Ε.Ε., η εμφανής απουσία συλλογικού ευρωπαϊκού πνεύματος οδήγησε την Στοκχόλμη στην επιβολή προσωρινών περιορισμών και ελέγχων στα σύνορα. Προς το παρόν, οι νέες αφίξεις προσφύγων στην Σουηδία έχουν περιοριστεί αλλά αυτό δεν οφείλεται παρά στην προσωρινή ανακοπή των συνολικών ροών προσφύγων από την εφαρμογή της πρόσφατης ευρωτουρκικής συμφωνίας της 18ης Μαρτίου.

Όλα αυτά εισπράχθηκαν από τη σουηδική κοινωνία ως αδυναμία των "28” να πράξουν τα αυτονόητα σε μια κρίσιμη στιγμή και ως απόδειξη ότι η Ε.Ε. δεν είναι ένας μηχανισμός που μπορεί να σταθεί στο πλευρό μιας χώρας, όταν αυτή το έχει ανάγκη. Εξ ού, σύμφωνα με τους αναλυτές εξηγεί και η υποχώρηση στις θετικές γνώμες για τη παραμονή της χώρας στην Ε.Ε.

Είναι βέβαια γεγονός ότι αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει στη Σουηδία κάποιο μαζικό κίνημα που να μπορούσε να διαμορφώσει μια δυναμική ανάλογη με αυτή που οδήγησε στο βρετανικό δημοψήφισμα. Ούτε παρατηρείται κάποια ιδιαίτερη συγγένεια της σουηδικής κοινωνίας με τις ευρωσκεπτικιστικές φωνές στην Βρετανία. Όμως αυτό δεν αναιρεί το ότι και η Σουηδία προσφέρει ένα ακόμη παράδειγμα της έρπουσας κρίσης νομιμοποίησης της ευρωπαϊκής ενοποίησης στα μάτια των Ευρωπαίων πολιτών και της αυξανόμενης αντιμετώπισής της ως μιας διαδικασίας που δεν λύνει αλλά προσθέτει προβλήματα, που επιφέρει κοινωνικά κόστη χωρίς να επιμερίζει την αλληλεγγύη, που αποφασίζει χωρίς να λαμβάνει υπόψη τη λαϊκή βούληση. Το Swexit μπορεί να ακούγεται σήμερα σαν παιχνίδι με τις λέξεις αλλά σύντομα, αν έχει υπάρξει και το σχετικό "προηγούμενο”, μπορεί να γίνει πραγματικό ενδεχόμενο.

Του Κώστα Ράπτη

Πηγή: capital.gr