Διεθνής Αμνηστία για Τουρκία: Ο «θυρωρός» της Ευρώπης και οι παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων

Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) αντιμετωπίζει τον κίνδυνο της συμμετοχής της σε σοβαρές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων εναντίον προσφύγων και αιτούντων ασύλου, αναφέρει η Διεθνής Αμνηστία, μετά τη δημοσίευση καταδικαστικών στοιχείων, τα οποία αποδεικνύουν ότι οι τουρκικές αρχές (την οποία χρηματοδοτεί και με την οποία συνεργάζεται) έχουν παρανόμως συλλάβει, κρατήσει και πιέσει πρόσφυγες και αιτούντες ασύλου για να επιστρέψουν σε εμπόλεμες ζώνες.

Η έκθεση «Ο Θυρωρός της Ευρώπης» τεκμηριώνει πως, από το Σεπτέμβριο του 2015, παράλληλα με τις συζητήσεις περί μεταναστευτικής πολιτικής μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας, οι τουρκικές αρχές έχουν συγκεντρώσει πάρα πολλούς -πιθανότατα εκατοντάδες- πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο σε λεωφορεια και τους έχουν μεταφέρει σε περισσότερο από 1.000 χλμ μακριά, σε απομονωμένα κέντρα κράτησης όπου και κρατούνται χωρίς δυνατότητα επικοινωνίας. Ορισμένοι (πρόσφυγες) δήλωσαν ότι τους είχαν αλυσοδέσει, ξυλοκοπήσει και μεταφέρει δια της βίας στη χώρα από την οποία είχαν διαφύγει.

«Έχουμε καταγράψει την αυθαίρετη απομόνωση μερικών από τις πιο ευάλωτες ομάδες ανθρώπων σε τουρκικά εδάφη. Πιέζοντας τους πρόσφυγες και τους αιτούντες ασύλο να επιστρέψουν σε χώρες, όπως η Συρία και το Ιράκ δεν είναι απλώς παράλογο, αλλά είναι και άμεση παραβίαση του διεθνούς δικαίου», ανέφερε ο John Dalhuisen, Διευθυντής της Διεθνούς Αμνηστίας για την Ευρώπη και την Κεντρική Ασία.

«Καθορίζοντας την Τουρκία ως θυρωρό της Ευρώπης στην προσφυγική κρίση, η ΕΕ κινδυνεύει να αγνοήσει και τελικά να ενθαρρύνει σοβαρές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η όποια συνεργασία της ΕΕ και Τουρκίας για τη μετανάστευση θα πρέπει να διακοπεί έως ότου τέτοιου είδους παραβιάσεις  διερευνηθούν και  σταματήσουν.»

Αυτή η αλλαγή της πολιτικής εκ μέρους της Τουρκίας, αποτελεί μια νέα εξέλιξη και έρχεται σε αντίθεση με τη γενικότερα ευνοική, ανθρωπιστική προσέγγιση των τουρκικών αρχών ως προς την αντιμετώπιση των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο. Μέχρι το τέλος του φετινού Σεπτεμβρίου, οι κύριες ανησυχίες αναφορικά με την προάσπιση ανθρωπιίνων δικαιωμάτων προσφύγων και αιτούντων άσυλο στην Τουρκία δεν αφορούσαν σε πρακτικές παράνομης κράτησης και απέλασης. Η Τουρκία φιλοξενεί το μεγαλύτερο πληθυσμό προσφύγων σε όλο τον κόσμο, με περίπου 2.2 εκατομμύρια εγγεγραμμένους πρόσφυγες από τη Συρία και περίπου 230.000 αιτούντες άσυλο από άλλες χώρες.

Ως τμήμα της συμφωνίας (Σχέδιο Δράσης) που υπέγραψε η ΕΕ με τηνΤουρκία το Νόεμβριο του 2015, η ΕΕ υποσχέθηκε να προσφέρει το ποσό των 3 δις ευρώ με στόχο να βελτιωθει η ανθρωπιστική κατάσταση για τους πρόσφυγες και τους αιτούντες άσυλο στη χώρα, ενώ η Τουρκία δεσμεύτηκε να ενισχύσει τα μέτρα, που θα περιορίζουν τη ροή προσφύγων και προσφύγων προς την ΕΕ. Περαιτέρω ομιλίες για τις σχέσεις ΕΕ και Τουρκίας και το εν λόγω  Σχέδιο Δράσης διενεργούνται αυτή τη βδομάδα στην τρέχουσα Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ, την Πέμπτη 17/12.

Καθώς η ανησυχία της ΕΕ ως προς τη συνεργασία της Τουρκίας για τη μείωση της παράτυπης μετανάστευσης ολοένα και μεγαλώνει, η Ένωση επιτρέπει να χρησιμοποιείται  η χρηματοδότησή της σε εξοπλισμό και υποδομές με τρόπο ώστε πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο να πιέζονται παρανόμως  να επιστρέψουν σε χώρες, όπως η Συρία και το Ιράκ. Πρόσφυγες που έχουν κρατηθεί στο κέντρο κράτησης του Erzurum, έδειξαν στη Διεθνή Αμνηστία ταμπέλες σε κρεβάτια και ντουλάπια, τα οποία διαφήμιζαν τη χρηματοδότηση του εν λόγω κέντρου στο πλαίσιο ενός προ-ενταξιακού προγράμματος της ΕΕ. 

Επίσημοι αντιπρόσωποι της ΕΕ στην Άγκυρα επιβεβαίωσαν στη Διεθνή Αμνηστία ότι τα έξι, χρηματοδοτούμενα από την ΕΕ, ανοιχτά κέντρα υποδοχής, τα οποία σχεδιάστηκαν βάσει του Σχεδίου Δράσης της 6^ης Οκτωβρίου, θα λειτουργήσουν εν τέλει ως κέντρα κράτησης. 

Υπό κράτηση και μεταφερόμενοι με αλυσίδες

Όλοι οι κρατούμενοι πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο είπαν στη Διεθνή Αμνηστία ότι είχαν τεθεί υπό κράτηση σε σύνορα δυτικών επαρχιών της Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένων της Edirne και της Muğla, πριν ακόμη οδηγηθούν σε φυλάκια στο νότο ή στην ανατολή. Οι περισσοτεροι από αυτούς είπαν ότι σκόπευαν ή θα προσπαθούσαν να διασχίσουν παρατύπως την ΕΕ.

Οι πρόσφυγες και οι αιτούντες ασύλου είχαν κρατηθεί χωρίς εξήγηση ή νομική αιτιολογία σε έναν καταυλισμό στο Duzici της επαρχίας του Osmaniye ή στο Κέντρο Απελάσεων του Erzurum για πάνω από δύο μήνες. Απαγορευόταν η επαφή με τον έξω κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των δικηγόρων τους ή των οικογενειών τους. Ο μόνος τροπος που οι άνθρωποι μπορούσαν να επικοινωνήσουν ήταν μέσω των κινητών τηλεφώνων, τα οποία έκρυβαν από τις αρχές.

Ένας Σύριος άντρας, που ζούσε στην Τουρκία ξεκίνησε ένα 23ωρο ταξίδι στο Κέντρο Απελάσεων του Erzurum, αφού πρώτα η κόρη του κατάφερε να επικοινωνήσει μαζί του κρυφά από ένα κινητό. Ωστόσο, οι αρχές του ανέφεραν πως δεν μπορούσαν να επιβεβαιώσουν ή να αρνηθούν για το που βρισκόταν η κόρη του.

Η Διεθνής Αμνηστία κατέγραψε τρεις υποθέσεις σωματικής κακοποίησης σε κέντρα κράτησης, εν μέσω πολυάριθμων άλλων αναφορών για κακομεταχείριση.

Ένας 40χρονος Σύριος ανέφερε ότι ήταν σε ένα δωμάτιο απομονωμένος στο Erzurum για εφτά ημέρες με τα χέρια και τα πόδια δεμένα.

«Όταν βάζουν μια αλυσίδα γύρω από τα χέρια και τα πόδια σου, νιώθεις σαν δούλος, σαν να μην είσαι πλέον άνθρωπος», είπε σε ερευνητές της Διεθνούς Αμνηστίας.

Για πολλούς, η τρομακτική εμπειρία της παράνομης κράτησης ακολουθήθηκε από απέλαση προς τη Συρία ή στο Ιράκ, αφού πιέστηκαν να υπογράψουν έγγραφα στα τουρκικά, τα οποία δεν καταλάβαιναν.

Οι πρόσφυγες και οι αιτούντες άσυλο είπαν στη Διεθνή Αμνηστία ότι ο μόνος τρόπος που μπορούσαν να εγκαταλείψουν αυτές τις εγκαταστάσεις ήταν να συμφωνήσουν να επιστρέψουν από εκεί που ήρθαν. Στο Erzurum, ένα 3χρονο παιδί εξαναγκάστηκε να δώσει τα δακτυλικά του αποτυπώματα ως απόδειξη της συγκατάθεσής του να επιστρέψει στη Συρία, είπε ένας 23χρονος Σύριος στη Διεθνή Αμνηστία.

Ενώ οι ερευνητές και ερευνήτριες έχουν αποτυπώσει πάνω από εκατό εξαναγκαστικές επιστροφές στη Συρία και στο Ιράκ από την Τουρκία τους πρόσφατους μήνες, η ανησυχία είναι πως ο πραγματικός αριθμός ήταν πολύ υψηλότερος και συμπεριελάμβανε απελάσεις στο Αφγανιστάν.

«Υπάρχει μια απόλυτη έλλειψη διαφάνειας γύρω από αυτές τις υποθέσεις και ο πραγματικός αριθμός των αυθαίρετων κρατήσεων και των παράνομων απελάσεων  από τις τουρκικές αρχές είναι άγνωστος. Αυτή η νέα πρακτική πρέπει να διερευνηθει άμεσα ώστε να προστατευτούν όλοι οι πρόσφυγες και οι αιτούνες άσυλο στην Τουρκία», είπε ο John Dalhuisen.

H Διεθνής Αμνηστία καλεί την Τουρκία να βάλει ένα τέλος στις παράνομες κρατήσεις και απελάσεις. Η ΕΕ και η Τουρκία πρέπει να εγκαθιδρύσουν αποτελεσματικούς κι ανεξάρτητους μηχανισμούς αξιολόγησης για να ελέγχουν ότι το Σχέδιο Δράσης της ΕΕ-Τουρκίας και η χρηματοδότηση της ΕΕ δεν παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα.  Μέχρι αυτά τα μέτρα να τεθούν σε εφαρμογή, η εκτέλεση του Σχεδίου Δράσης πρέπει να διακοπεί.