Απόφαση - σταθμός του ΣτΕ: Φρένο ΣτΕ σε νέες μειώσεις συντάξεων

«Nαι» στην κατάργηση των προνομιακών επικουρικών συντάξεων που έπαιρναν επί χρόνια οι συνδικαλιστές (και οι κληρονόμοι τους) λέει το Συμβούλιο της Επικρατείας, ενώ ταυτόχρονα με απόφαση-σταθμό βάζει τις «κόκκινες γραμμές» για τυχόν νέες περικοπές κύριων και επικουρικών συντάξεων, ξεκαθαρίζοντας τη συνταγματική υποχρέωση του κράτους για επαρκή χρηματοδότηση του όλου συστήματος κοινωνικής ασφάλισης (κύριων και επικουρικών) αλλά και την υποχρέωση επαναφοράς των συντάξεων (κύριων και επικουρικών) στα επίπεδα που ίσχυαν πριν από τον Ν. 4093/12.

Σε σχετική «πιλοτική δίκη» το ΣτΕ έκρινε κατ' αρχάς συνταγματικά ανεκτή τη διακοπή καταβολής επικουρικής σύνταξης στους λεγόμενους «εργατοπατέρες», που χορηγούνταν λόγω της συνδικαλιστικής τους ιδιότητας (στους ίδιους ή σε δικαιοδόχους μέλη των οικογενειών τους) πέραν της όποιας κύριας και επικουρικής σύνταξης ελάμβαναν λόγω της εργασιακής απασχόλησής τους.

Ταυτόχρονα, όμως, το ΣτΕ, προχωρώντας σε ερμηνεία σωρείας συνταγματικών και διεθνών κανόνων, εμμέσως πλην σαφώς «χτυπά καμπανάκι» για τυχόν νέες περικοπές συντάξεων, καθώς ναι μεν επιτρέπονται μειώσεις σε περίοδο μεγάλης οικονομικής κρίσης, αλλά όχι απεριόριστα, γιατί δεν μπορούν να θίγουν την αξιοπρεπή διαβίωση και το όριο θυσίας των θιγόμενων συνταξιούχων.

Το ΣτΕ υπογραμμίζει ως συνταγματική υποχρέωση την εξασφάλιση στους συνταξιούχους «ικανοποιητικού επιπέδου διαβίωσης όσο το δυνατόν εγγύτερα προς εκείνο που είχαν κατακτήσει στη διάρκεια του εργασιακού βίου» και την κρατική μέριμνα για τη χρηματοδότηση των ασφαλιστικών φορέων, την εξασφάλιση της βιωσιμότητάς τους, με προστασία και αξιοποίηση της περιουσίας τους, χάριν και των επερχόμενων γενεών.

Επαναφορά
Ουσιαστικά παγιώνεται η πρόσφατη νομολογία, που έκρινε αντισυνταγματικές τις περικοπές (των Ν. 4051 και Ν. 4093/12 (για σχεδόν όλες τις κατηγορίες συνταξιούχων, ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, ειδικών μισθολογίων), καθώς το ΣτΕ θεωρεί αυτονόητη την υποχρεωτική επαναφορά των συντάξεων στα επίπεδα του Ιουλίου του 2012.

Μάλιστα η διαπίστωση ότι είναι συνταγματική η κατάργηση της συνδικαλιστικής σύνταξης στηρίζεται στην πεποίθηση του ΣτΕ ότι θα εφαρμοστούν πλήρως οι αποφάσεις του 2287-8/15, (κάτι που δεν έχει γίνει ακόμα) και ότι με την επάνοδο των συντάξεων (κύριων - επικουρικών) στα παλαιότερα επίπεδα θα αυξηθούν και τα εισοδήματα των συνδικαλιστών και των δικαιοδόχων τους...

Αυτό σημαίνει ότι εκτός από τις προσαυξήσεις (επαναφορά των τελευταίων περικοπών του 2012-13) έπρεπε να έχουν ήδη επανέλθει τα καταργηθέντα επιδόματα (δώρα εορτών, αδείας) στο ύψος των 400 ευρώ. Ετσι δίνονται «νομικά όπλα» για μπαράζ νέων αγωγών, ακόμα και για αναγκαστικές εκτελέσεις κατά του Δημοσίου και ασφαλιστικών φορέων.

Η νέα απόφαση-βόμβα του ΣτΕ (660/16), που αναμένεται να λειτουργήσει ως «μπούσουλας» για το τι οφείλει να κάνει το κράτος, κατά το Σύνταγμα, εν όψει και των διαπραγματεύσεων, αλλά και για το τι μπορούν να περιμένουν οι συνταξιούχοι, ξεκαθαρίζει μεταξύ άλλων ότι:

• Το Σύνταγμα επιβάλλει στο κράτος να εξασφαλίζει στον συνταξιούχο ικανοποιητικό επίπεδο διαβίωσης, κοντά σε εκείνο του εργασιακού του βίου. Δεν κατοχυρώνεται συνταγματικά η ευθεία αναλογία μεταξύ εισφορών και συνταξιοδοτικών παροχών (αμιγής ανταποδοτικότητα).

• Η κρατική μέριμνα που επιτάσσει το Σύνταγμα για την κοινωνική ασφάλιση δεν εξαντλείται μόνο στην άσκηση εποπτείας των ασφαλιστικών φορέων, αλλά επιβάλλει τη θέσπιση ρυθμίσεων για προστασία και αξιοποίηση της περιουσίας τους, επωφελή διαχείριση των αποθεματικών τους, πρόβλεψη κοινωνικών πόρων και επαρκή χρηματοδότησή τους.

• Πέραν των εισφορών (εργοδοτών - εργαζομένων) το κράτος ως εγγυητής οφείλει να διασφαλίζει την επάρκεια των παροχών και τη βιωσιμότητα των ασφαλιστικών φορέων, φέροντας και την ευθύνη κάλυψης των ελλειμμάτων τους, με επαρκή χρηματοδότηση από τον προϋπολογισμό.

• Σε περιόδους εξαιρετικά δυσμενών δημοσιονομικών συνθηκών επιτρέπονται μειώσεις συνταξιοδοτικών παροχών, αλλά ύστερα από ειδικές μελέτες, και όχι απεριόριστα, ώστε να μη θίγονται ο πυρήνας του κοινωνικοασφαλιστικού δικαιώματος και η ισότητα στην κατανομή των βαρών.

• Οι περικοπές πρέπει να επιτρέπουν τη διαβίωση του συνταξιούχου με αξιοπρέπεια, εξασφαλίζοντάς του όχι μόνο τα στοιχειώδη για τη φυσική του υπόσταση (διατροφή, ένδυση, στέγαση, βασικά οικιακά αγαθά, θέρμανση, υγιεινή και ιατρική περίθαλψη όλων των βαθμίδων) αλλά και τη συμμετοχή του στην κοινωνική ζωή με τρόπο που δεν θα απέχει ουσιωδώς από τις αντίστοιχες συνθήκες του εργασιακού του βίου (όπως δέχθηκε και το Συνταγματικό Δικαστήριο της Γερμανίας...).

• Οι ειδικές μελέτες πρέπει να συνεκτιμούν τις επιπτώσεις στο βιοτικό επίπεδο των συνταξιούχων σε συνδυασμό με άλλα μέτρα (φορολογικά κ.λπ.) αλλά και με το σύνολο των κοινωνικοοκονομικών συνθηκών, ώστε να μην οδηγούν αθροιστικά σε παραβίαση του πυρήνα της κοινωνικής ασφάλισης. Απουσία τέτοιων μελετών μπορεί να δικαιολογηθεί μόνο στην ακραία περίπτωση όπου απειλείται κατάρρευση της οικονομίας της χώρας και χρειάζονται κατεπείγοντα μέτρα, που, πάντως, δεν πρέπει να υπερβαίνουν το όριο θυσίας των θιγομένων.

• Οταν ο νομοθέτης παίρνει μέτρα περικοπής συνταξιοδοτικών παροχών, εν όψει της συνταγματικής του υποχρέωσης να προβαίνει σε «προγραμματισμό και συντονισμό της οικονομικής δραστηριότητας για εδραίωση της κοινωνικής ειρήνης», πρέπει να έχει προηγουμένως επιστημονικά τεκμηριωμένη μελέτη ότι τα μέτρα είναι πρόσφορα και αναγκαία για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του προβλήματος βιωσιμότητας των φορέων κοινωνικής ασφάλισης, εν όψει και των παραγόντων που το προκάλεσαν.

Η επισήμανση αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία, εν όψει των θέσεων που ανέπτυξε πριν από λίγες μέρες ισχυρότατη μειοψηφία του ΣτΕ (στις υποθέσεις των εφάπαξ) αλλά και της διαπίστωσης ότι ενώ προηγούμενες αιτιολογικές εκθέσεις μνημονιακών ρυθμίσεων διαβεβαίωναν ότι επρόκειτο για διατάξεις που θα επέλυαν οριστικά το πρόβλημα, έπειτα από σύντομο διάστημα (2-3 ετών) χρειαζόταν νέα αναδιάρθρωση του Ασφαλιστικού μέσω περικοπών.

ΤΟ ΣτΕ ΕΠΙΚΥΡΩΣΕ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ
Κατάργηση επικουρικών σε συνδικαλιστές

Με τον ν. 4093/12 προβλέφθηκε η κατάργηση από το 2013 των επικουρικών συντάξεων που χορηγούνταν σε εκπροσώπους εργατικών - υπαλληλικών οργανώσεων, λόγω της συνδικαλιστικής τους ιδιότητας, αλλά και στους δικαιοδόχους τους (κληρονόμους σε περίπτωση θανάτου). Εξαιρέθηκαν από την κατάργηση μόνο ευπαθείς κατηγορίες (δηλαδή συνδικαλιστικά στελέχη ή μέλη της οικογενείας τους που δεν εργάζονται, ούτε παίρνουν σύνταξη από οποιονδήποτε φορέα).

Η κατάργηση προκάλεσε μπαράζ αγωγών από συνδικαλιστές (και δικαιοδόχους) και οδηγήθηκε σε «πιλοτική δίκη» στο ΣτΕ η αίτηση 12 ατόμων, που αξίωναν για ένα 2μηνο ποσά από 380 έως 720 ευρώ ο καθένας για την απώλεια της επικουρικής συνδικαλιστικής σύνταξης. Από αυτούς οι δύο εισέπρατταν και κύρια σύνταξη, ενώ οι υπόλοιποι 10, πέραν της κύριας σύνταξης, εισέπρατταν δύο επικουρικές συντάξεις (διαδοχικά από το ΕΤΕΑΜ και πλέον από το ΕΤΕΑ), μία λόγω απασχόλησης και μία λόγω συνδικαλιστικής ιδιότητας.

Το ΣτΕ επισήμανε αρχικά ότι οι συνδικαλιστικές συντάξεις παρουσίαζαν ιδιαιτερότητες γιατί 1) χορηγούνταν λόγω ιδιότητας και όχι λόγω απασχόλησης, με ιδιαίτερα ευνοϊκές προϋποθέσεις, κατά παρέκκλιση από τον ισχύον συνταξιοδοτικό σύστημα, 2) δεν χρειαζόταν προηγούμενη συνταξιοδότηση από φορέα κύριας ασφάλισης, 3) δεν εφαρμόζονταν στις περιπτώσεις αυτές διατάξεις περί διπλοσυνταξιούχων, 4) καταβάλλονταν παράλληλα επικουρική λόγω συνδικαλιστικής ιδιότητας και επικουρική λόγω απασχόλησης.

Οι εισφορές
Παράλληλα διαπίστωσε ότι ασφαλισμένοι του ΤΕΑΕΥΕΕΟ (που πέρασαν διαδοχικά στα ΙΚΑ, ΕΤΕΑΜ και ΕΤΕΑ) ενώ κατέβαλλαν μόνο ασφαλιστικές εισφορές του Ταμείου για τον κλάδο συντάξεων, πήραν δύο ασφαλιστικές παροχές, μία περιοδική (τη σύνταξη) και μία εφάπαξ (εφάπαξ βοήθημα). Μέχρι τη διακοπή των συνδικαλιστικών συντάξεων το 2013 εισέπραξαν ποσά συντάξεων πολλαπλάσια των εισφορών που κατέβαλαν.

Μεταξύ άλλων αναφέρονται ως παραδείγματα ότι συνταξιούχος συνδικαλιστής που κατέβαλε εισφορές 1.681 ευρώ για 16 χρόνια, 9 μήνες και 3 ημέρες πήρε συνδικαλιστική σύνταξη 353 ευρώ μηνιαίως από το 2011, ενώ άλλος που κατέβαλε εισφορές 1.155 ευρώ για 17 χρόνια και 4 μήνες πήρε συνδικαλιστική σύνταξη 203 ευρώ από το 1992 και εφάπαξ 3.442 ευρώ, άλλος με εισφορές 595 ευρώ για ασφάλιση 13 ετών και 2 μηνών πήρε συνδικαλιστική σύνταξη 119 ευρώ μηνιαίως από το 1991 και εφάπαξ 1.539 ευρώ, άλλος με εισφορές 4.704 ευρώ για ασφάλιση 24 ετών πήρε σύνταξη αναπηρίας συνδικαλιστικού εκπροσώπου 194 ευρώ μηνιαίως από το 1994 και σύνταξη γήρατος συνδικαλιστική 332 ευρώ μηνιαίως από το 2000 με εφάπαξ 4.649 ευρώ κ.λπ.

Εξορθολογισμός
Αποκρούοντας τους ισχυρισμούς τους το ΣτΕ έκρινε ότι η κατάργηση μιας προνομιακής παροχής έγινε κυρίως για τον εξορθολογισμό του ασφαλιστικού συστήματος και δευτερευόντως για την εξοικονόμηση πόρων και ότι δεν παραβιάζονται οι διατάξεις του Συντάγματος και διεθνών κανόνων που κατοχυρώνουν την κοινωνική ασφάλιση.

Το ΣτΕ απέρριψε τον ισχυρισμό τους ότι θίγονται τα όρια της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, γιατί οι κύριες και επικουρικές συντάξεις τους ανέρχονται κατά μέσον όρο στα 700 ευρώ και οι συνδικαλιστικές συντάξεις κυμαίνονταν μεταξύ 160-220 ευρώ.

Το δικαστήριο επισήμανε ότι δεν προσκόμισαν αποδεικτικά στοιχεία για το ύψος των ποσών αυτών που επικαλούνται, ώστε να κριθεί εάν πράγματι απειλείται η αξιοπρεπής διαβίωση, ενώ πρόσθεσε ότι με βάση τις αποφάσεις της Ολομέλειας ΣτΕ (2287-8/15) που ακύρωσε προ μηνών ως αντισυνταγματικές τις περικοπές των νόμων 4051 και 4093/12, οι συντάξεις τους λόγω απασχόλησης (κύριες, επικουρικές) θα επανέλθουν στο προ των περικοπών επίπεδο και επομένως θα αυξηθούν τα συνταξιοδοτικά τους εισοδήματα.

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΥΛΩΝΙΤΗΣ

Πηγή: ethnos.gr