Ασφυκτικά «στενός» δημόσιος τομέας

Πόσοι είναι οι απασχολούμενοι στον δημόσιο τομέα; Είναι επαρκώς στελεχωμένη η Δημόσια Διοίκηση;

Τα επικαιροποιημένα στοιχεία στο Μητρώο Ανθρωπίνου Δυναμικού Ελληνικού Δημοσίου που αναφέρονται στον Γενάρη του 2016 απαντούν ως εξής:

Αναφορικά με το πρώτο ερώτημα, το σύνολο των εργαζομένων σε όλο το φάσμα του Δημοσίου, με κάθε σχέση εργασίας, είναι 677.313.

Εξ αυτών, οι 566.556 υπάλληλοι εργάζονται με σταθερές σχέσεις εργασίας στον λεγόμενο «στενό» δημόσιο τομέα (υπουργεία κ.λπ.).

Ανάμεσά τους, 49.242 υπάλληλοι ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου (ΙΔΑΧ). Ως έκτακτο προσωπικό εργάζονται στον δημόσιο τομέα (εκτός Νομικών Προσώπων Ιδιωτικού Δικαίου–ΝΠΙΔ) 66.455 υπάλληλοι. 

Πρόκειται για εργαζόμενους ορισμένου χρόνου, απασχολούμενους με συμβάσεις έργου και ωρομίσθιους. Παρατηρείται μια αύξηση συγκριτικά με τον Δεκέμβρη του 2015 (63.646 εργαζόμενοι), η οποία οφείλεται κυρίως στην πρόσληψη αναπληρωτών και ωρομίσθιων εκπαιδευτικών (δεν συνεπάγεται αύξηση της προϋπολογισθείσης δαπάνης).

Από το έκτακτο προσωπικό, οι 16.977 είναι εργαζόμενοι προγραμμάτων συγχρηματοδοτούμενων μέσω ΕΣΠΑ ή μέσω ανταποδοτικών τελών ή μέσω αντιτίμου-αυτοχρηματοδοτούμενων.

Η εικόνα στα ΝΠΙΔ είναι η εξής: το τακτικό προσωπικό υπολογίζεται σε 33.524 και το έκτακτο σε 10.778 υπαλλήλους. 

Η γλώσσα των αριθμών

Η «συρρίκνωση» του ανθρώπινου δυναμικού τα τελευταία χρόνια της κρίσης είναι γνωστή.
Σε αριθμούς, μεταφράζεται ως εξής: Τον Δεκέμβρη του 2009 απασχολούνταν σε όλο το Δημόσιο (με κάθε σχέση εργασίας) 952.625 υπάλληλοι, όπερ συνιστά μείωση -συγκριτικά με τον περασμένο Γενάρη- κατά 275.312 εργαζόμενους.
Το 2009, το μόνιμο προσωπικό ήταν 692.907 υπάλληλοι –126.351 περισσότεροι από ό,τι σήμερα.
Αν κάποιος υπολόγιζε έναν μέσο όρο κατ' έτος (για την εξαετία 2010-2015), θα μετρούσε περίπου 46.000 αποχωρήσεις υπαλλήλων από το σύνολο του δημόσιου τομέα ετησίως.
Την τετραετία 2010-2013, ο εν λόγω μέσος όρος ανερχόταν κοντά στις 80.000. Οι αποχωρήσεις προέκυψαν τόσο λόγω συνταξιοδοτήσεων όσο και από τη μείωση των συμβασιούχων, οι συμβάσεις των οποίων έπαψαν να ανανεώνονται, στο μεσοδιάστημα.
Οι συνταξιοδοτήσεις, όμως, παραμένουν μαζικές. Στο 12μηνο του 2015 το τακτικό προσωπικό που αποχώρησε (συνταξιοδοτήθηκε στη συντριπτική του πλειονότητα) ανήλθε στις 15.925.
Μέσος όρος ανά μήνα: 1.327 αποχωρήσεις.
Δεν ξεκίνησε με διαφορετική εικόνα το 2016: τον πρώτο μήνα του τρέχοντος έτους αποχώρησαν 1.003 υπάλληλοι.
Από την άλλη, οι προσλήψεις και οι μετακινήσεις από τον ευρύτερο δημόσιο τομέα προς τον λεγόμενο στενό ανήλθαν τον περασμένο μήνα στις 589.
Συνολικά το 2015 ήταν 4.437. Επομένως, ένας παρατηρητής μπορεί να δει στα επόμενα έτη περαιτέρω μείωση του ανθρώπινου δυναμικού της Δημόσια Διοίκησης.
Πέρα από το... μνημόνιο  Είναι προφανές ότι, με βάση τα παραπάνω, η απάντηση στο δεύτερο ερώτημα είναι σαφής: το ελληνικό Δημόσιο είναι υποστελεχωμένο.
Ο Κωστής Παπαδημητρίου, πρόεδρος του Διοικητικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, σχολιάζει στην «Εφ.Συν.»:
«H τόσο σημαντική μείωση του αριθμού των μισθοδοτουμένων από το ελληνικό κράτος, μείωση που φαίνεται να έχει ξεπεράσει τον εξαγγελθέντα στόχο για 150.000 αποχωρήσεις σε τρία χρόνια, πρέπει να εξεταστεί όχι με έναν τρόπο επιφανειακό, αλλά μακροπρόθεσμο, τι είδους αλυσιδωτές συνέπειες θα επιφέρει τόσο την οικονομία όσο και στην κοινωνία.
Στην ίδια τη Δημόσια Διοίκηση, που ούτως ή άλλως δεν ήταν/είναι καλά οργανωμένη, οι δυσμενείς συνέπειες είναι εμφανέστατες, ιδίως σε τομείς ευαίσθητους, όπως η Υγεία και η Παιδεία. Το αισιόδοξο πάντως μήνυμα προκύπτει από την ποιοτική ανάλυση των αριθμών, που δείχνουν ότι το Δημόσιο είναι ο πιο προικισμένος εργοδότης, έχοντας στην υπηρεσία του μερικές χιλιάδες υπαλλήλους με διδακτορικά, 2.400 αποφοίτους της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης, μερικές δεκάδες χιλιάδες μεταπτυχιακά, συσσωρευμένη εμπειρία σε καίριους τομείς κ.λπ. Μένει βέβαια να αξιοποιηθούν όλοι αυτοί με τρόπο κατάλληλο».

Κοινωνικές επιπτώσεις 

Οι περιοριστικές πολιτικές που εφαρμόζονται μέχρι σήμερα στη χώρα μας είχαν σκληρές συνέπειες στη λειτουργία του κρατικού μηχανισμού και ιδιαίτερα σε υπηρεσίες κοινωνικού χαρακτήρα.

Η Υγεία και η Παιδεία συγκαταλέγονται ανάμεσα στους τομείς, όπου σχηματίστηκαν και τα μεγαλύτερα κενά. Είναι γνωστό, άλλωστε, ότι το δόγμα του «μικρότερου κράτους» σήμαινε ουσιαστικά και μικρότερο κοινωνικό κράτος.

Μια πολιτική μαζικών προσλήψεων μόνιμου προσωπικού φαίνεται ότι είναι η μόνη που μπορεί να επουλώσει την «αιμορραγία» του Δημοσίου σε ανθρώπινο δυναμικό.

Πρόκειται για μια πάγια απαίτηση του δημοσιοϋπαλληλικού κινήματος. 

«Και τα στοιχεία αυτά επιβεβαιώνουν ότι η φιλολογία που προβλήθηκε τα προηγούμενα χρόνια περί διογκωμένου δημοσίου τομέα στη χώρα μας είναι πλήρως εκτός πραγματικότητας», σχολιάζει στην «Εφ.Συν.» ο Γρηγόρης Καλομοίρης, μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΑΔΕΔΥ.

«Η πραγματικότητα είναι ότι βρισκόμαστε σε μια περίοδο σοβαρής μείωσης του έμψυχου δυναμικού του Δημοσίου. Για παράδειγμα, οι εκπαιδευτικοί δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης μειώθηκαν τα 7 τελευταία χρόνια κατά 35%. Επίσης, ο χώρος της Υγείας, που σήμερα (σ.σ. χθες) βρέθηκε σε κινητοποίηση, είχε μείωση 20.000 εργαζόμενους σε σύγκριση με το 2009. Με βάση τη σημερινή εικόνα, απαιτούνται τουλάχιστον 60.000 άμεσες προσλήψεις μόνιμου προσωπικού στο Δημόσιο, που πρέπει να καλύψουν ανάγκες στην εκπαίδευση, στην Υγεία, στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, στα ασφαλιστικά ταμεία, στις επιθεωρήσεις εργασίας και στις εφορίες», συμπληρώνει. 

Ωστόσο, με την εφαρμογή και την επέκταση συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων απασχόλησης (ουσιαστικά ανακύκλωσης της ανεργίας), εκπρόσωποι δημοσίων υπαλλήλων εκτιμούν ότι, με δεδομένες της πολιτικές λιτότητας, οι ελαστικές σχέσεις εργασίας (πεντάμηνα, οκτάμηνα κ.λπ.) θα αντικαταστήσουν το μόνιμο προσωπικό, που θα βαίνει διαρκώς μειούμενο λόγω συνταξιοδοτήσεων. 

Σύγκριση με ευρωζώνη

Παλαιότερα στοιχεία του ΟΟΣΑ αποδείκνυαν ότι το ποσοστό των δημοσίων υπαλλήλων, συγκριτικά με τον συνολικό αριθμό απασχολουμένων στην Ελλάδα, είναι κάτω από τον μέσο όρο της ευρωζώνης.

Το 2013 η σχετική αναλογία στην ευρωζώνη των 18 χωρών έφτανε το 22% (22,9% το 2009), ενώ στην Ελλάδα ήταν στο 20,9% (19,3% το 2009).

Στη Γαλλία, χώρα με τη μεγαλύτερη τεχνογνωσία στη Δημόσια Διοίκηση, το ποσοστό των δημοσίων υπαλλήλων, έναντι του συνόλου των απασχολούμενων, ήταν στο 27,7% (27,5% το 2009). 

Ο Χρ. Βερναρδάκης στην ΕΦ.ΣΥΝ: «Ενιαία σχέση εργασίας μονίμων και αορίστου χρόνου» 

Ενιαία σχέση εργασίας για το μόνιμο προσωπικό του Δημοσίου και τους υπαλλήλους ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου (ΙΔΑΧ) προαναγγέλλει ο αναπληρωτής υπουργός Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης, Χρ. Βερναρδάκης, με τη σχετική ρύθμιση να αναμένεται να συμπεριληφθεί στην επόμενη νομοθετική πρωτοβουλία του υπουργείου για την εθελοντική κινητικότητα.
Η δήλωση του αρμόδιου υπουργού είναι η εξής:
«Το υπουργείο προτίθεται να ενοποιήσει τις κατηγορίες μόνιμων υπαλλήλων και ΙΔΑΧ. Στόχος είναι το Δημόσιο να λειτουργεί με μια ενιαία σχέση εργασίας. Ο νόμος για την κινητικότητα που θα έρθει το αμέσως προσεχές διάστημα θα το ρυθμίσει».
Πώς σκέφτεται το υπουργείο Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης να αντιμετωπίσει την υποστελέχωση που διαπιστώνεται στη Δημόσια Διοίκηση;
Ο αρμόδιος αναπληρωτής υπουργός, Χριστόφορος Βερναρδάκης, απαντά στο ερώτημα της «Εφ.Συν.»:
«Το υπουργείο προχωρά σε έναν προγραμματισμό προσλήψεων για τα έτη 2016-1019. Κατ' αρχήν θα διοριστούν όλοι/ες που εκκρεμούν από τους διαγωνισμούς του ΑΣΕΠ της περιόδου 2009-2014, αλλά και νωρίτερα. Εχουν ήδη προγραμματιστεί οι διαγωνισμοί προσλήψεων στην Υγεία, στη Δικαιοσύνη, ενώ έχει αρχίσει η διαδικασία κατανομής στα ΑΕΙ, εντός του 2016. Στόχος είναι να καλυφθούν ήδη από φέτος μεγάλες ελλείψεις προσωπικού στα σχολεία και στις κοινωνικές δομές του κράτους. Οι ελεγκτικοί οικονομικοί μηχανισμοί του κράτους θα έχουν και αυτοί το μερίδιό τους. Ο νόμος για την εθελούσια κινητικότητα θα καλύψει ένα ικανό μέρος των επειγουσών αναγκών. Μέχρι το τέλος του 2017 θα έχει αναπληρωθεί ένα μεγάλο μέρος των απωλειών, κυρίως εκεί που οι κοινωνικές ανάγκες είναι μεγάλες».
Το νομοσχέδιο για την εθελοντική κινητικότητα αποτελεί την επόμενη μεγάλη νομοθετική πρωτοβουλία του αρμόδιου υπουργείου.
Ανάμεσα στους στόχους που θα επιχειρήσει να ικανοποιήσει το συγκεκριμένο πλαίσιο αναμένεται να συμπεριληφθεί και η ορθότερη κατανομή του προσωπικού εντός του Δημοσίου.
Σύμφωνα με τον αρμόδιο υπουργό: «Η κινητικότητα που θα εφαρμοστεί θα συνδυάσει την κάλυψη ελλείψεων με τις ατομικές και οικογενειακές επιλογές των εργαζομένων στο Δημόσιο. Θα δημιουργήσει δομές ενίσχυσης των κρατικών δομών στην περιφέρεια και σε απομακρυσμένα σημεία της χώρας και σε συνδυασμό με τα οργανογράμματα των φορέων θα επιλύσει πολλά δομικά προβλήματα».

Συντάκτης: Στέργιος Ζιαμπάκας 

Πηγή: efsyn.gr