Για ένα σύγχρονο, ανοιχτό στο μέλλον, αριστερό πολιτικό φορέα

Να συζητήσουμε για να δημιουργήσουμε ΕΝΑ ΣΥΓΧΡΟΝΟ, ΑΝΟΙΧΤΟ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ, ΑΡΙΣΤΕΡΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΦΟΡΕΑ με τη μέθοδο της κριτικής/αυτοκριτικής μέσα στην ιστορία και της ανταπόκρισης στις ανάγκες των λαϊκών τάξεων σήμερα.

ΕΙ­ΣΑ­ΓΩ­ΓΗ

Η συ­ζή­τη­ση για τον χα­ρα­κτή­ρα του πο­λι­τι­κού φορέα, που θα δη­μιουρ­γη­θεί με πρω­το­βου­λία της Λαϊ­κής Ενό­τη­τας και φι­λο­δο­ξία να συ­γκε­ντρώ­σει ευ­ρύ­τε­ρες δυ­νά­μεις, έχει ήδη ξε­κι­νή­σει. Πα­ρα­κι­νεί­ται από την ει­λι­κρι­νή αγω­νία του κό­σμου που αντέ­δρα­σε στη με­τάλ­λα­ξη του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ και πήρε μέρος στο εγ­χεί­ρη­μα της ΛΑΕ, έχο­ντας ανοι­χτούς λο­γα­ρια­σμούς με το πα­ρελ­θόν, σο­βα­ρά ερω­τή­μα­τα αλλά και ελ­πί­δες για το μέλ­λον.

Όταν ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ κέρ­δι­σε πο­σο­στό 27% στις εκλο­γές του 2012 υπήρ­ξε μία σύ­ντο­μη, κα­θό­λου στο­χα­στι­κή, συ­ζή­τη­ση για το νέο κόμμα, που έλαβε την ορι­στι­κή του μορφή στο ιδρυ­τι­κό συ­νέ­δριο τον Ιού­νιο του 2013. Είχα κα­τα­θέ­σει τότε ένα εκτε­νές κεί­με­νο με τίτλο «Για ένα μα­ζι­κό, δη­μο­κρα­τι­κό αρι­στε­ρό κόμμα», το οποίο δη­μο­σιεύ­τη­κε στην Ίσκρα (4/7/2012) και στα Εν­θέ­μα­τα της Αυγής (15/7/2012), από το οποίο αντλώ βα­σι­κά στοι­χεία της επι­και­ρο­ποι­η­μέ­νης προ­σέγ­γι­σης ενός μα­ζι­κού, δη­μο­κρα­τι­κού αρι­στε­ρού πο­λι­τι­κού φορέα σή­με­ρα.

Η μορφή της πο­λι­τι­κής ορ­γά­νω­σης δεν μπο­ρεί να συ­ζη­τη­θεί σο­βα­ρά χωρίς ανα­φο­ρές στη θε­ω­ρία/ες του κρά­τους και την ιστο­ρία (ιστο­ρι­κό­τη­τα των μορ­φών, ιστο­ρι­κή συ­γκυ­ρία). Το λε­γό­με­νο ορ­γα­νω­τι­κό ζή­τη­μα δεν πρέ­πει να τί­θε­ται ως ένα σύ­νο­λο κα­νο­νι­στι­κών ρυθ­μί­σε­ων που τα­κτο­ποιούν σχέ­σεις με­τα­ξύ τά­σε­ων και ομά­δων, οι οποί­ες ήδη συμ­με­τέ­χουν ή θα συμ­με­τά­σχουν στη νέα Λαϊκή Ενό­τη­τα.

Η αρι­στε­ρά έχει ητ­τη­θεί πα­γκό­σμια, με εξαί­ρε­ση ορι­σμέ­να αντι­φα­τι­κά πα­ρα­δείγ­μα­τα κυ­ρί­ως σε χώρες της Λα­τι­νι­κής Αμε­ρι­κής στις οποί­ες εξα­κο­λου­θούν να εκ­δη­λώ­νο­νται μα­ζι­κά κοι­νω­νι­κά κι­νή­μα­τα. Ο πα­γκο­σμιο­ποι­η­μέ­νος κα­πι­τα­λι­σμός δεν προ­ω­θεί μόνο ένα οι­κο­νο­μι­κό σχέ­διο κα­τί­σχυ­σης του κε­φα­λαί­ου μέσα από τε­ρά­στια κα­τα­στρο­φή πα­ρα­γω­γι­κών μέσων και κοι­νω­νι­κών δυ­νά­με­ων. Με­τέ­χει άμεσα ή/και κα­τευ­θύ­νει, με ιμπε­ρια­λι­στι­κούς πο­λέ­μους και εμ­φύ­λιες συ­γκρού­σεις, μια ανα­διά­τα­ξη των συ­νό­ρων και των πλη­θυ­σμών πα­γκό­σμια, που συ­νε­πά­γε­ται κα­τα­στρο­φή και δια­με­λι­σμό χωρών, βί­αιες ομο­γε­νο­ποι­ή­σεις, εξα­φά­νι­ση της ιστο­ρι­κό­τη­τας και της πο­λυ­πο­λι­τι­σμι­κό­τη­τας λαών.

Στη μα­κριά με­τα­πο­λε­μι­κή πε­ρί­ο­δο η αρι­στε­ρά μπο­ρού­σε να ορί­σει εκ νέου τον εαυτό της στο έδα­φος εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κών κι­νη­μά­των, εξε­γέρ­σε­ων, επα­να­στά­σε­ων και ρι­ζο­σπα­στι­κών αλ­λα­γών, που έθε­σαν σε δο­κι­μα­σία δι­κτα­το­ρί­ες, δυ­τι­κές δη­μο­κρα­τί­ες και κα­θε­στώ­τα σο­βιε­τι­κού τύπου μέσα από την ανά­δυ­ση εκα­τομ­μυ­ρί­ων αν­θρώ­πων στη σκηνή της ιστο­ρί­ας.

Παρά τις με­γά­λες κα­τα­κτή­σεις των λαών, η αρι­στε­ρά έχασε στα­δια­κά τον πό­λε­μο απέ­να­ντι στον πα­γκό­σμιο κα­πι­τα­λι­σμό που εξα­κο­λου­θεί να επι­βάλ­λει και να δια­χει­ρί­ζε­ται μια νέα βαρ­βα­ρό­τη­τα. Όλα τα ρεύ­μα­τα της αρι­στε­ράς που πήραν μέρος στη δια­μόρ­φω­ση της με­τα­πο­λε­μι­κής της πο­ρεί­ας, την οποία χα­ρα­κτη­ρί­ζουν έφο­δοι στον ου­ρα­νό και σκο­τει­νές σε­λί­δες, μπο­ρούν να συ­να­ντη­θούν σή­με­ρα στο έδα­φος επα­να­θε­με­λί­ω­σης της αρι­στε­ράς, επι­νο­ώ­ντας μια νέα σύν­θε­ση μέσα από την κρι­τι­κή επα­να­οι­κειο­ποί­η­ση της κοι­νής ιστο­ρί­ας.  

Η δια­μόρ­φω­ση ενός σύγ­χρο­νου ιστο­ρι­κά, μα­ζι­κού, δη­μο­κρα­τι­κού αρι­στε­ρού πο­λι­τι­κού φορέα είναι θε­με­λια­κή επι­λο­γή και προ­ϋ­πό­θε­ση της δια­δι­κα­σί­ας επα­να­θε­με­λί­ω­σης. Η άποψη ότι με­τα­φέ­ρου­με το «κε­κτη­μέ­νο» της κάθε προ­ϋ­πάρ­χου­σας ορ­γά­νω­σης με τις ιδέες και τις πρα­κτι­κές της για να δη­μιουρ­γή­σου­με αθροι­στι­κά ένα νέο φορέα, ανα­πα­ρά­γει χω­ρι­στι­κές πα­θο­γέ­νειες, κλει­στά συ­στή­μα­τα, αδια­φα­νείς δια­δι­κα­σί­ες, αρ­χη­γι­σμούς και με κα­νέ­να τρόπο δεν απο­τε­λεί απά­ντη­ση στο μεί­ζον επί­δι­κο επα­να­θε­με­λί­ω­σης της αρι­στε­ράς σή­με­ρα. Εκλαμ­βά­νει ως δε­δο­μέ­νους τους ιστο­ρι­κούς δια­χω­ρι­σμούς αλλά και ομα­δο­ποι­ή­σεις χωρίς ιδιαί­τε­ρη ιδε­ο­λο­γι­κή ταυ­τό­τη­τα, ανα­πα­ρά­γει και θε­σμο­θε­τεί αυτή την πο­λυ­διά­σπα­ση.

Α. ΣΤΟΙ­ΧΕΙΑ ΤΗΣ ΚΡΙ­ΣΗΣ ΤΩΝ ΑΡΙ­ΣΤΕ­ΡΩΝ ΚΑΙ  ΚΟΜ­ΜΟΥ­ΝΙ­ΣΤΙ­ΚΩΝ ΚΟΜ­ΜΑ­ΤΩΝ Η ΣΤΑ­ΔΙΑ­ΚΗ ΑΠΟΡ­ΡΟ­ΦΗ­ΣΗ ΤΗΣ ΠΟ­ΛΙ­ΤΙ­ΚΗΣ ΛΕΙ­ΤΟΥΡ­ΓΙΑΣ ΤΩΝ ΑΣΤΙ­ΚΩΝ ΚΟΜ­ΜΑ­ΤΩΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΔΙΟΙ­ΚΗ­ΤΙ­ΚΟΥΣ ΜΗ­ΧΑ­ΝΙ­ΣΜΟΥΣ ΤΟΥ ΚΡΑ­ΤΟΥΣ

Τα αστι­κά πο­λι­τι­κά κόμ­μα­τα είναι μέρος των μη­χα­νι­σμών του αστι­κού κρά­τους. Τα αρι­στε­ρά κόμ­μα­τα δεν πρέ­πει να αντι­γρά­φουν τη θε­σμι­κή υλι­κό­τη­τα των αστι­κών κομ­μά­των, η οποία απο­τε­λεί η ίδια μια ιδε­ο­λο­γι­κή κα­τα­σκευή, ένα μέσο ανα­πα­ρα­γω­γής της κυ­ρί­αρ­χης ιδε­ο­λο­γί­ας, μια αρ­νη­τι­κή θέση πάνω σε μεί­ζο­να επί­δι­κα όπως η ελευ­θε­ρία, η δη­μο­κρα­τία, η ισό­τη­τα, η αμ­φι­σβή­τη­ση της θε­σμι­κής ιε­ραρ­χί­ας.

Ο σκο­πός της δι­κτα­το­ρί­ας του προ­λε­τα­ριά­του μέσα σε συν­θή­κες ανε­λέ­η­της κα­τα­στο­λής οδή­γη­σε στις αρχές του 20ου αιώνα στη δη­μιουρ­γία του επα­να­στα­τι­κού κόμ­μα­τος της πρω­το­πο­ρί­ας των απο­φα­σι­σμέ­νων κομ­μου­νι­στών, τους οποί­ους συ­νεί­χε η σι­δη­ρά πει­θαρ­χία. Η στα­δια­κή με­τε­ξέ­λι­ξη των κομ­μά­των αυτών στις χώρες που πήραν την εξου­σία σε κόμμα - κρά­τος θέτει ση­μα­ντι­κά ζη­τή­μα­τα που δεν προ­σεγ­γί­ζο­νται, παρά μόνο έμ­με­σα, στο παρόν κεί­με­νο. Η συ­ζή­τη­ση για το κόμμα στις επα­να­στα­τι­κές δε­κα­ε­τί­ες, από το 1960 μέχρι το 1980, γί­νε­ται στο πλαί­σιο της ανα­γνώ­ρι­σης της κρί­σης του μαρ­ξι­σμού και των ιστο­ρι­κών κομ­μου­νι­στι­κών κομ­μά­των της δύσης και στον ορί­ζο­ντα της ρήξης με τα κα­θε­στώ­τα που ονο­μά­στη­καν υπαρ­κτός σο­σια­λι­σμός και κα­τέρ­ρευ­σαν λίγο αρ­γό­τε­ρα. Ο χα­ρα­κτή­ρας του κόμ­μα­τος ανα­ζη­τή­θη­κε τότε στο πλαί­σιο της πο­λι­τι­κής θε­ω­ρί­ας και πρά­ξης, στους τα­ξι­κούς λαϊ­κούς αγώ­νες και στη σχέση του κόμ­μα­τος με το κρά­τος. Αυτή η σχέση απο­τε­λεί και σή­με­ρα, από πολ­λές πλευ­ρές, ση­μείο κλει­δί για τον χα­ρα­κτή­ρα της ορ­γά­νω­σης. Ο τρό­πος που αντι­λαμ­βα­νό­μα­στε το κρά­τος ήταν (και είναι) κα­τα­λυ­τι­κός στη θε­ω­ρη­τι­κή προ­σέγ­γι­ση και την υλική μορφή του αρι­στε­ρού κόμ­μα­τος.

Όπως επε­σή­μαι­νε ο Ετιέν Μπα­λι­μπάρ σε μια συ­ζή­τη­ση για το κόμμα “η ει­κό­να ενός πρω­τό­γο­νου ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος που στρα­το­πε­δεύ­ει «εκτός των τει­χών» είναι εσφαλ­μέ­νη γιατί, εφό­σον οι μάζες ποτέ δεν βρί­σκο­νται «εκτός κρά­τους», ούτε το ερ­γα­τι­κό επα­να­στα­τι­κό κί­νη­μα βρί­σκε­ται ποτέ «εκτός κρά­τους»”. Απέ­να­ντι στην προ­σέγ­γι­ση του κρά­τους ως οχυ­ρού της κυ­ρί­αρ­χης τάξης και ως εν­δο­γε­νούς οντό­τη­τας, που πα­ρα­πέ­μπει στην εξω­τε­ρι­κό­τη­τα των κυ­ριαρ­χού­με­νων τά­ξε­ων, ο Νίκος Που­λαν­τζάς δια­τυ­πώ­νει τη ρι­ζο­σπα­στι­κή θέση : το κρά­τος, όπως και το κε­φά­λαιο, πρέ­πει να θε­ω­ρεί­ται ως σχέση, “ακρι­βέ­στε­ρα ως η υλική συ­μπύ­κνω­ση ενός συ­σχε­τι­σμού δυ­νά­με­ων ανά­με­σα σε τά­ξεις και με­ρί­δες τά­ξε­ων, έτσι όπως αυτός εκ­φρά­ζε­ται, πά­ντο­τε με ει­δι­κό τρόπο, μέσα στο Κρά­τος”.

Οι επι­μέ­ρους με­ρί­δες της κυ­ρί­αρ­χης τάξης ενο­ποιού­νται δια­μέ­σου του κρά­τους (το κρά­τος ως κόμμα της αστι­κής τάξης) ενώ οι κυ­ριαρ­χού­με­νες εμ­φα­νί­ζο­νται με τη μορφή εστιών αντι­πα­ρά­θε­σης στην εξου­σία των κυ­ρί­αρ­χων. Αυτή η πα­ρου­σία, ολο­έ­να και ισχνό­τε­ρη σή­με­ρα, των λαϊ­κών τά­ξε­ων που είναι απόρ­ροια της άσκη­σης πο­λι­τι­κής από τα αρι­στε­ρά κόμ­μα­τα και τα λαϊκά κι­νή­μα­τα αλλά και των αντι­φά­σε­ων του κοι­νω­νι­κού αντα­γω­νι­σμού ιδιαί­τε­ρα στους το­μείς του κοι­νω­νι­κού κρά­τους, δεν ση­μαί­νει ότι οι λαϊ­κές τά­ξεις μπο­ρούν να κα­τα­κτή­σουν μέσα στο κρά­τος εξου­σία χωρίς μια συ­νο­λι­κή ρήξη και επι­μέ­ρους τομές που οδη­γούν στο ρι­ζι­κό με­τα­σχη­μα­τι­σμό του. Άλ­λω­στε, όπως το δια­τυ­πώ­νει ο Ζακ Ραν­σιέρ, “η δη­μο­κρα­τία ου­δέ­πο­τε ταυ­τί­ζε­ται με μια νο­μι­κο­πο­λι­τι­κή αρχή. Τούτο δε ση­μαί­νει ότι είναι αδιά­φο­ρη απέ­να­ντί της. Ση­μαί­νει ότι η εξου­σία του λαού βρί­σκε­ται πάντα εντεύ­θεν και εκεί­θεν μορ­φών τέ­τοιου εί­δους”.

Το νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρο κα­πι­τα­λι­στι­κό σχέ­διο

Ήδη από το τέλος της δε­κα­ε­τί­ας του 1980 ο νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμός με­τα­σχη­μα­τί­ζει ρι­ζι­κά τις πο­λι­τι­κές λει­τουρ­γί­ες του κρά­τους και τον χα­ρα­κτή­ρα των δυ­τι­κών δη­μο­κρα­τιών. Η νέα μορφή κρά­τους – η συ­ναι­νε­τι­κή αυ­ταρ­χι­κή δη­μο­κρα­τία, σύμ­φω­να με τον Νίκο Που­λαν­τζά – αφορά σε μια “γε­νι­κό­τε­ρη με­τά­θε­ση των δια­δι­κα­σιών νο­μι­μο­ποί­η­σης από τα πο­λι­τι­κά κόμ­μα­τα προς την κρα­τι­κή διοί­κη­ση, της οποί­ας ήταν προη­γου­μέ­νως προ­νο­μια­κοί συ­νο­μι­λη­τές”. Τα αστι­κά κόμ­μα­τα χά­νουν την ιδε­ο­λο­γι­κή τους λει­τουρ­γία, που με­τα­φέ­ρε­ται στα Μέσα Μα­ζι­κής Ενη­μέ­ρω­σης και την πα­ρα­δο­σια­κή αντι­προ­σω­πευ­τι­κή τους λει­τουρ­γία απέ­να­ντι στις τά­ξεις και τις με­ρί­δες τις οποί­ες εκ­φρά­ζουν. Τα πα­ρα­πά­νω συ­νε­πά­γο­νται κρίση των αστι­κών κομ­μά­των, συρ­ρί­κνω­ση της όποιας συμ­με­το­χι­κής δια­δι­κα­σί­ας των μελών τους, εν­δυ­νά­μω­ση των αρ­χη­γών, των κλει­στών συ­γκε­ντρω­τι­κών επι­τε­λεί­ων και των τε­χνο­κρα­τών.

Η κρίση αυτή των αστι­κών κομ­μά­των, που αρ­χί­ζει να εκ­δη­λώ­νε­ται στη Δυ­τι­κή Ευ­ρώ­πη μετά το 1980, επη­ρε­ά­ζει τα αρι­στε­ρά κόμ­μα­τα τα οποία κι­νού­νται μ’ ένα τρόπο στο πεδίο του κρά­τους ή/και τεί­νουν να αντι­γρά­φουν μορ­φές αστι­κών κομ­μά­των, συ­νή­θως όταν με­τέ­χουν ή διεκ­δι­κούν να με­τά­σχουν στην εξου­σία. Χα­ρα­κτη­ρι­στι­κή είναι η στα­δια­κή με­τε­ξέ­λι­ξη των σο­σια­λι­στι­κών κομ­μά­των που ενώ το­πο­θε­τού­νται αρι­στε­ρά της δια­χω­ρι­στι­κής γραμ­μής αρι­στε­ρά - δεξιά (π.χ. κυ­βέρ­νη­ση σο­σια­λι­στών-κομ­μου­νι­στών στη Γαλ­λία) στα­δια­κά αλ­λά­ζουν στρα­τό­πε­δο και ανα­λαμ­βά­νουν ένα συ­μπλη­ρω­μα­τι­κό με τα δεξιά κόμ­μα­τα ρόλο στο κυ­ρί­αρ­χο αστι­κό πο­λι­τι­κό σύ­στη­μα.

Η κρίση των κομ­μου­νι­στι­κών κομ­μά­των είναι κατ’ αρχήν εν­δο­γε­νής και αφορά στη σχέση που οι­κο­δο­μούν με την κοι­νω­νία και στη μη έγκαι­ρη πρό­σλη­ψη και κα­τα­νό­η­ση των με­τα­σχη­μα­τι­σμών που χα­ρα­κτη­ρί­ζουν τις κυ­ριαρ­χού­με­νες τά­ξεις μετά την επι­κρά­τη­ση του νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρου κα­πι­τα­λι­σμού.

Έχο­ντας το­πο­θε­τη­θεί έξω ή/και εχθρι­κά προς τα με­γα­λειώ­δη κι­νή­μα­τα της δε­κα­ε­τί­ας του 1960 και των αρχών της δε­κα­ε­τί­ας του 1970 (ΓΚΚ/Μάης, ΙΚΚ/θερμό φθι­νό­πω­ρο) χά­νουν τη δυ­να­τό­τη­τα να αντι­λη­φθούν μέσα από την κοι­νω­νι­κή κί­νη­ση τις αλ­λα­γές στα χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά των κυ­ριαρ­χού­με­νων τά­ξε­ων και τις νέες μορ­φές ρι­ζο­σπα­στι­κο­ποί­η­σής τους. Η ερ­γα­τι­κή τάξη, ευ­ρύ­τε­ρα τα λαϊκά στρώ­μα­τα, εμπλέ­κο­νται σε νέες αντι­φά­σεις τόσο γιατί η πα­ρα­γω­γή υπε­ρα­ξί­ας δεν έχει πια ένα μο­να­δι­κό κέ­ντρο, έναν τόπο - το ερ­γο­στά­σιο όσο και γιατί οι θε­ω­ρού­με­νες ως δευ­τε­ρεύ­ου­σες αντι­φά­σεις του κα­πι­τα­λι­σμού, όπως αυτή ανά­με­σα στον άν­θρω­πο και τη φύση, ανα­δει­κνύ­ο­νται δυ­να­μι­κά  και ωθούν στην εμ­φά­νι­ση νέων κοι­νω­νι­κών κι­νη­μά­των.

Αυτή η κοι­νω­νι­κή υστέ­ρη­ση συμ­βα­δί­ζει και εν μέρει απορ­ρέ­ει από τον χα­ρα­κτή­ρα του κόμ­μα­τος, το οποίο ανα­πα­ρά­γε­ται ως ιε­ραρ­χι­κά δο­μη­μέ­νος μη­χα­νι­σμός αντι­πο­λι­τευ­τι­κής εξου­σί­ας, με πε­ριο­ρι­σμέ­νη απο­δο­χή δια­φο­ρο­ποι­ή­σε­ων πάνω σε σο­βα­ρά θέ­μα­τα στο εσω­τε­ρι­κό του.

Η ανα­γνώ­ρι­ση της πα­ρου­σί­ας των νέων αντι­φά­σε­ων και των νέων χα­ρα­κτη­ρι­στι­κών της ερ­γα­τι­κής τάξης γί­νε­ται μεν στο τέλος της δε­κα­ε­τί­ας του 1980 από τα αρι­στε­ρά κόμ­μα­τα, αλλά ή συμ­βα­δί­ζει με την απο­κομ­μου­νι­στι­κο­ποί­η­σή τους (ΙΚΚ, ΚΚΕεσ.), στο πλαί­σιο όχι μιας επα­νε­ξέ­τα­σης των σχέ­σε­ών τους με την ερ­γα­τι­κή τάξη αλλά απο­στα­σιο­ποί­η­σης από αυτή, ή δεν συμ­βάλ­λει σε αλ­λα­γές στην κομ­μα­τι­κή δομή  (ΓΚΚ μετά την πτώση της κυ­βέρ­νη­σης της αρι­στε­ράς).

Η ήττα των κομ­μου­νι­στι­κών κομ­μά­των είναι συν­θλι­πτι­κή γιατί το εμ­βλη­μα­τι­κό έτος 1989 κα­τέρ­ρευ­σαν ορι­στι­κά τα κα­θε­στώ­τα σο­βιε­τι­κού τύπου και μαζί τους ένα υπό­δειγ­μα το οποίο, ακόμα και αν είχαν επι­κρί­νει ή απορ­ρί­ψει, χα­ρα­κτή­ρι­ζε ένα ολό­κλη­ρο αιώνα και τα ίδια.

Η συ­ναι­νε­τι­κή δη­μο­κρα­τία της αγο­ράς

Εν τω με­τα­ξύ το κρά­τος της αυ­ταρ­χι­κής συ­ναι­νε­τι­κής δη­μο­κρα­τί­ας συ­γκρο­τεί στα­δια­κά, μετά το 1980, τη συ­ναί­νε­ση και τη δη­μο­κρα­τία στην αγορά, δη­λα­δή σ’ ένα πεδίο σχέ­σε­ων όπου η ελευ­θε­ρία και η ατο­μι­κό­τη­τα του κα­τα­να­λω­τή ταυ­τί­ζο­νται ή υπο­κα­θι­στούν τα δι­καιώ­μα­τα και τις ελευ­θε­ρί­ες του πο­λί­τη της αστι­κής δη­μο­κρα­τί­ας. Ο πο­λί­της με­τα­φέ­ρει την πο­λι­τι­κή του υπό­στα­ση σ’ ένα μη πο­λι­τι­κό χώρο, απε­ξαρ­τά­ται από κάθε μορφή κοι­νω­νι­κού και πο­λι­τι­κού θε­σμού, ανα­χρο­νι­στι­κού ή νέου, ο οποί­ος πα­ρα­πέ­μπει σε ορ­γα­νω­μέ­νες μορ­φές κρι­τι­κής και αμ­φι­σβή­τη­σης της αστι­κής κυ­ριαρ­χί­ας. “Το «κοι­νω­νιο­λο­γι­κό» πορ­τρέ­το της πρό­σχα­ρης με­τα­μο­ντέρ­νας δη­μο­κρα­τί­ας ση­μα­το­δο­τού­σε την κα­τα­στρο­φή της πο­λι­τι­κής που είχε πλέον υπο­δου­λω­θεί σε μια μορφή κοι­νω­νί­ας, στο πη­δά­λιο της οποί­ας βρι­σκό­ταν μόνο ο νόμος της κα­τα­να­λω­τι­κής ατο­μι­κό­τη­τας” υπο­γραμ­μί­ζει ο Ραν­σιέρ.

Χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό πα­ρά­δειγ­μα απο­τε­λεί η πε­ρί­ο­δος Ση­μί­τη στην Ελ­λά­δα, όταν ο νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμός επι­βάλ­λε­ται με τις ευ­ρω­παϊ­κές συν­θή­κες και την εί­σο­δο στην ΟΝΕ. Η κα­τα­να­λω­τι­κή ευ­μά­ρεια μέσω δα­νεί­ων, η ψευ­δαί­σθη­ση πλου­τι­σμού των λαϊ­κών τά­ξε­ων μέσω του Χρη­μα­τι­στη­ρί­ου,  το εθνι­κό όραμα των Ολυ­μπια­κών Αγώ­νων και η απα­ξί­ω­ση της πο­λι­τι­κής, ολ’ αυτά απο­τε­λούν την εξω­τε­ρι­κή επι­φά­νεια μιας στα­δια­κής απώ­λειας  κοι­νω­νι­κών δι­καιω­μά­των και εκ­δή­λω­σης ενός νέου κρα­τι­κού αυ­ταρ­χι­σμού.  

Λίγο πριν το 1989 και στο πλαί­σιο της με­τα­μο­ντέρ­νας δη­μο­κρα­τί­ας η ελ­λη­νι­κή αρι­στε­ρά (ΚΚΕ και ΕΑΡ) συ­να­ντή­θη­κε με τη δεξιά στο όνομα της κά­θαρ­σης από τη δια­φθο­ρά, η οποία παρά ταύτα έχει εγκα­τα­στα­θεί μο­νί­μως στον οι­κο­νο­μι­κο­πο­λι­τι­κό βίο της χώρας. Τα αστι­κά και μι­κρο­α­στι­κά ιδε­ο­λο­γι­κά στε­ρε­ό­τυ­πα που κα­τα­κλύ­ζουν την πο­λι­τι­κή ζωή με­τα­φέ­ρο­νται στο με­γά­λο Συ­να­σπι­σμό, ο οποί­ος συ­γκρο­τεί­ται σε μια σύν­θε­ση αστι­κού ελ­λη­νι­κού κόμ­μα­τος της δε­κα­ε­τί­ας του 1990 και πα­ρα­δο­σια­κού κομ­μου­νι­στι­κού κόμ­μα­τος.

Στη δε­κα­ε­τία του 1990 η κρίση των αρι­στε­ρών κομ­μά­των και ορ­γα­νώ­σε­ων της δύσης, που δεν με­τε­ξε­λί­χθη­καν συ­στη­μι­κά, οξύ­νε­ται και δια­κυ­βεύ­ε­ται η ύπαρ­ξή τους. Σε κάθε πε­ρί­πτω­ση, αυτή η κρίση κα­θο­ρί­ζε­ται από αντι­φά­σεις που ανα­κύ­πτουν ως υπαρ­ξια­κά ερω­τή­μα­τα μετά την κα­τάρ­ρευ­ση των κα­θε­στώ­των σο­βιε­τι­κού τύπου κι ενώ δεν είναι ακόμα σε θέση να πε­ρι­λά­βουν στην πο­λι­τι­κή και τη φυ­σιο­γνω­μία τους τη νέα κοι­νω­νι­κή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα.

Οι λαϊ­κές τά­ξεις επα­νέρ­χο­νται

Στα­δια­κά, μέσα από την κα­τα­να­λω­τι­κή δη­μο­κρα­τία και το πλα­στι­κό χρήμα, το οποίο προ­σέ­δε­σε στο χρη­μα­το­πι­στω­τι­κό σύ­στη­μα ευ­ρύ­τα­τα λαϊκά στρώ­μα­τα, ανα­δύ­ο­νται στη σκηνή της ιστο­ρί­ας οι νέοι κο­λα­σμέ­νοι της γης, αυτοί και αυτές που πολ­λα­πλα­σιά­ζουν τις στρα­τιές των ανέρ­γων, των επι­σφα­λώς ερ­γα­ζο­μέ­νων, των ανα­σφά­λι­στων, των αστέ­γων, των χωρίς χαρ­τιά, των “πε­ριτ­τών” αν­θρώ­πων, όπως θα τους χα­ρα­κτη­ρί­σει αρ­γό­τε­ρα ο Ζί­γκ­μουντ Μπά­ου­μαν και οι οποί­οι απο­τε­λούν τους πα­ρί­ες των δυ­τι­κών κοι­νω­νιών - αρ­χι­κά το 1/3 του πλη­θυ­σμού και σή­με­ρα πολύ πε­ρισ­σό­τε­ροι. Όλοι αυτοί συ­να­ντούν μέσα από τα ρι­ζο­σπα­στι­κά κι­νή­μα­τα που δη­μιουρ­γούν, το διε­θνές κί­νη­μα των αγρο­τών, το οι­κο­λο­γι­κό κί­νη­μα για τη σω­τη­ρία του πλα­νή­τη, τα κι­νή­μα­τα για τον έλεγ­χο των χρη­μα­τα­γο­ρών και τη δια­γρα­φή του χρέ­ους του Τρί­του Κό­σμου και τα, κατ’ εξο­χήν πα­γκό­σμια, αντι­πο­λε­μι­κά και αντι­ρα­τσι­στι­κά κι­νή­μα­τα.

Τα κι­νή­μα­τα αυτά ενερ­γο­ποί­η­σαν τις ισχνές αρι­στε­ρές ορ­γα­νώ­σεις ενώ το αντι­πα­γκο­σμιο­ποι­η­τι­κό κί­νη­μα, που απο­τέ­λε­σε το επι­στέ­γα­σμα των νέων κι­νη­μά­των, τους έδωσε το φιλί της ζωής. Πρώ­τον, γιατί τα αρι­στε­ρά κόμ­μα­τα έλα­βαν μέρος με τα μέλη τους και συχνά πρω­το­στά­τη­σαν στην πα­γκό­σμια αμ­φι­σβή­τη­ση της νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρης κυ­ριαρ­χί­ας (Κομ­μου­νι­στι­κή Επα­νί­δρυ­ση, Λίγκα, ΓΚΚ, Ισπα­νι­κή Αρι­στε­ρά, οι με­τέ­πει­τα συ­νι­στώ­σες του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ) και, δεύ­τε­ρον, γιατί κα­τα­νό­η­σαν την ανά­γκη ανα­τρο­πών στην πο­λι­τι­κή και τη φυ­σιο­γνω­μία τους ώστε ν’ αντι­στοι­χη­θούν στην κοι­νω­νι­κή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα που έκα­ναν ορατή τα κι­νή­μα­τα.

Τα αρι­στε­ρά κόμ­μα­τα βί­ω­ναν, όμως, ακόμα τον από­η­χο ενός πα­ρελ­θό­ντος εσω­τε­ρι­κών δια­σπά­σε­ων και ασα­φούς ταυ­τό­τη­τας, δη­λα­δή αντι­με­τώ­πι­ζαν μια βαθιά κρίση, την οποία δεν κα­τά­φε­ραν να υπερ­βούν τε­λι­κά. Τα νε­ό­τε­ρα εγ­χει­ρή­μα­τα - Die Linke, ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, Podemos, Μπλό­κο πρέ­πει να εξε­τα­στούν ανα­λυ­τι­κά. 

Η σύγ­χρο­νη αυ­ταρ­χι­κή με­τα-δη­μο­κρα­τία και οι με­ταλ­λα­γές των κομ­μά­των

Η αυ­ταρ­χι­κή συ­ναι­νε­τι­κή δη­μο­κρα­τία, όπως ορί­στη­κε από τον Νίκο Που­λαν­τζά στο τέλος της  δε­κα­ε­τί­ας του 1970, χάνει στα­δια­κά  τη συ­ναι­νε­τι­κή της διά­στα­ση η οποία αντι­κα­θί­στα­ται από την άμεση κα­τα­στο­λή και τη βία της κα­ταρ­ρέ­ου­σας αγο­ράς ερ­γα­σί­ας. Η κρίση των αστι­κών πο­λι­τι­κών κομ­μά­των, λόγω της απορ­ρό­φη­σης βα­σι­κών τους λει­τουρ­γιών από την κρα­τι­κή διοί­κη­ση, πα­ρο­ξύ­νε­ται και οδη­γεί στην κα­τάρ­γη­ση της όποιας αυ­τό­νο­μης πο­λι­τι­κής λει­τουρ­γί­ας τους. Τα κόμ­μα­τα αυτά συ­γκρο­τού­νται σχε­δόν απο­κλει­στι­κά ως κοι­νο­βου­λευ­τι­κές ομά­δες με υπε­ρε­ξου­σί­ες του αρ­χη­γού, χωρίς καν τις τυ­πι­κές κοι­νω­νι­κές εκ­προ­σω­πή­σεις άρα και τις πο­λι­τι­κές με­τα­ξύ τους δια­φο­ρο­ποι­ή­σεις. Με­τα­το­πί­ζο­νται στο έδα­φος της ενιαί­ας προ­γραμ­μα­τι­κής σκέ­ψης που επι­βάλ­λει η κυ­ριαρ­χία του νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρου κα­πι­τα­λι­σμού σε συν­θή­κες ήττας των λαϊ­κών τά­ξε­ων.    

Μι­λώ­ντας για την Ελ­λά­δα προ­κύ­πτει εμ­φα­νώς η ομοιο­μορ­φία των αστι­κών πο­λι­τι­κών κομ­μά­των και η δό­μη­σή τους ως κλει­στά συ­στή­μα­τα πο­λι­τι­κών επι­τε­λεί­ων από επαγ­γελ­μα­τί­ες της πο­λι­τι­κής, με ελά­χι­στη προ­γραμ­μα­τι­κή αυ­το­νο­μία ένα­ντι των μνη­μο­νί­ων, άρα δο­μι­κή αδυ­να­μία κοι­νω­νι­κής εκ­προ­σώ­πη­σης των κυ­ριαρ­χού­με­νων τά­ξε­ων. Την ακι­νη­σία αυτή της πλή­ρους εν­σω­μά­τω­σης των αστι­κών κομ­μά­των στην κρα­τι­κή διοί­κη­ση - σε εθνι­κούς και ευ­ρω­παϊ­κούς υπερ­κεί­με­νους «θε­σμούς» - διέρ­ρη­ξε προ­σω­ρι­νά η εμ­φά­νι­ση του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, ως αντι­πο­λι­τευ­τι­κής δύ­να­μης που άντλη­σε αρ­χι­κά τη ρα­γδαία αύ­ξη­ση των εκλο­γι­κών πο­σο­στών του από τους μα­ζι­κούς κοι­νω­νι­κούς και τα­ξι­κούς αγώ­νες της πε­ριό­δου 2010-2012. Η εν­σω­μά­τω­ση του  ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ στο νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρο ευ­ρω­παϊ­κό σχέ­διο της λι­τό­τη­τας, που εφαρ­μό­ζε­ται στη χώρα μας μέσω των μνη­μο­νί­ων και για την απο­πλη­ρω­μή του ρι­ζι­κά αμ­φι­σβη­τού­με­νου δη­μό­σιου χρέ­ους, οδη­γεί σε μια ρα­γδαία με­τάλ­λα­ξη της κομ­μα­τι­κής του φυ­σιο­γνω­μί­ας. Πολλά από τα ση­με­ρι­νά χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά του προ­ϋ­πήρ­χαν στην αντι­πο­λι­τευ­τι­κή πε­ρί­ο­δο, πα­ρο­ξύν­θη­καν από το 2013 και χρειά­ζε­ται να  ανα­λυ­θούν σε βάθος αν επι­θυ­μού­με να δη­μιουρ­γή­σου­με ένα μα­ζι­κό, δη­μο­κρα­τι­κό αρι­στε­ρό πο­λι­τι­κό φορέα, απο­φεύ­γο­ντας λάθη του πα­ρελ­θό­ντος. Αυτό που πά­ντως βλέ­που­με σή­με­ρα κα­θα­ρά να συ­ντε­λεί­ται είναι η ολο­κλη­ρω­τι­κή με­τα­τό­πι­ση του κόμ­μα­τος  στο κρά­τος και η πυ­ρα­μι­δοει­δής δό­μη­σή του ιε­ραρ­χι­κά - από τον αρ­χη­γό στην κυ­βέρ­νη­ση και την κοι­νο­βου­λευ­τι­κή ομάδα.

Όσον αφορά το ΚΚΕ επα­να­λαμ­βά­νει στην κομ­μα­τι­κή του τυ­πο­λο­γία την πιο συ­γκε­ντρω­τι­κή/ ιε­ραρ­χι­κή, μη δη­μο­κρα­τι­κή εκ­δο­χή ιστο­ρι­κών κομ­μου­νι­στι­κών κομ­μά­των, χωρίς όμως τη δική τους μα­ζι­κό­τη­τα, άρα δυ­να­τό­τη­τα εμπλο­κής σε πραγ­μα­τι­κές κοι­νω­νι­κές αντι­φά­σεις που επι­τρέ­πουν ανα­θε­ω­ρή­σεις ή ανα­τρο­πές στην πο­λι­τι­κή και τη φυ­σιο­γνω­μία ενός κόμ­μα­τος. Καθώς πε­ρι­χα­ρα­κώ­νε­ται ως κόμ­μα-οχυ­ρό και πε­ριο­ρί­ζε­ται στη ρη­το­ρι­κή μιας «επα­να­στα­τι­κής» αλ­λα­γής σε απροσ­διό­ρι­στο χρόνο, κατ’ ου­σί­αν ανα­πα­ρά­γει τον εαυτό του απο­τε­λώ­ντας, όπως και το ίδιο δια­τεί­νε­ται, ένα δια­χρο­νι­κό αναλ­λοί­ω­το ση­μείο ανα­φο­ράς στο πε­ρι­θώ­ριο του πα­γκό­σμιου πο­λι­τι­κού συ­στή­μα­τος και σε φο­βι­κή από­στα­ση από τα κοι­νω­νι­κά κι­νή­μα­τα και τις κοι­νω­νι­κές εκρή­ξεις.

Β. ΓΙΑ ΕΝΑ ΣΥΓ­ΧΡΟ­ΝΟ, ΑΝΟΙ­ΧΤΟ ΣΤΟ ΜΕΛ­ΛΟΝ, ΜΑ­ΖΙ­ΚΟ ΚΑΙ  ΔΗ­ΜΟ­ΚΡΑ­ΤΙ­ΚΟ  ΑΡΙ­ΣΤΕ­ΡΟ ΦΟΡΕΑ

Η προη­γού­με­νη πε­ριο­δο­λό­γη­ση στους με­τα­σχη­μα­τι­σμούς των αρι­στε­ρών κομ­μά­των, πα­ράλ­λη­λα με αυτές των αστι­κών και σε ανα­φο­ρά με το κρά­τος και τους δε­σμούς τους με τις κυ­ριαρ­χού­με­νες τά­ξεις, αν και εξαι­ρε­τι­κά σχη­μα­τι­κή, είχε σκοπό να υπεν­θυ­μί­σει μια πα­ρά­δο­ση στην οποία το θέμα του αρι­στε­ρού κόμ­μα­τος τί­θε­ται ιστο­ρι­κά με βάση πο­λι­τι­κά και θε­ω­ρη­τι­κά επί­δι­κα. Δεν μπο­ρού­με να απο­φύ­γου­με μία σε βάθος συ­ζή­τη­ση σή­με­ρα, που θα ανα­με­τρά­ται με την ιστο­ρι­κή εμπει­ρία, ώστε να επι­νο­ή­σου­με μια ανοι­χτή μορφή πο­λι­τι­κού φορέα που αντι­στοι­χεί αρ­χι­κά στη συ­γκυ­ρία αλλά μπο­ρεί να εξε­λίσ­σε­ται μέσα από τις ανά­γκες της εσω­τε­ρι­κής του ζωής και των κοι­νω­νι­κών συ­γκρού­σε­ων. Έχου­με πίσω μας μια με­γά­λη ήττα στην Ελ­λά­δα και ένα δυ­σμε­νή συ­σχε­τι­σμό δυ­νά­με­ων της αρι­στε­ράς στην Ευ­ρώ­πη. Παρά το ότι η ευ­ρω­παϊ­κή αρι­στε­ρά εμ­φα­νί­ζει μια δυ­να­μι­κή εντο­πι­σμέ­νη σε συ­γκε­κρι­μέ­νες εστί­ες που συ­γκλί­νουν με κοι­νω­νι­κές αντι­στά­σεις, το νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρο σχέ­διο της λι­τό­τη­τας δεν αμ­φι­σβη­τεί­ται μα­ζι­κά. Έχου­με μπρο­στά μας μια εξαι­ρε­τι­κά δύ­σβα­τη πο­ρεία η επι­τυ­χία της οποί­ας εξαρ­τά­ται από τις κοι­νω­νι­κές/τα­ξι­κές συ­γκρού­σεις, δη­λα­δή τις κοι­νω­νι­κές αντι­στά­σεις που θα εκ­δη­λω­θούν και στις οποί­ες πρέ­πει να πά­ρου­με μέρος και να συμ­βάλ­λου­με στην προ­ε­τοι­μα­σία τους.

Η απαλ­λα­γή από τα μνη­μό­νια και τις δα­νεια­κές συμ­βά­σεις προ­ϋ­πο­θέ­τει σύ­γκρου­ση με τις κα­πι­τα­λι­στι­κές τά­ξεις στη χώρα μας και την Ευ­ρω­παϊ­κή Ένωση. Γι’ αυτό προ­ϋ­πο­θέ­τει μα­ζι­κή συμ­με­το­χή των εν δυ­νά­μει σύμ­μα­χων λαϊ­κών τά­ξε­ων στη δια­τύ­πω­ση και εφαρ­μο­γή του εναλ­λα­κτι­κού σχε­δί­ου. Ο νέος πο­λι­τι­κός φο­ρέ­ας δεν δη­μιουρ­γεί­ται για να στε­γά­σει αυ­τούς που οι γραμ­μές τους δεν είχαν απή­χη­ση αλλά τώρα θα πεί­σουν τον λαό σ’ ένα νέο κύκλο μα­χη­τι­κής προ­πα­γάν­δας. Δη­μιουρ­γεί­ται για να απο­τε­λέ­σει έναν αρι­στε­ρό αντι­μνη­μο­νι­κό πο­λι­τι­κό πόλο, που θα βρί­σκει στα­δια­κά τον βη­μα­τι­σμό του καθώς θα συ­νερ­γεί στην κοι­νω­νι­κή κί­νη­ση, θα επι­μέ­νει και θα συμ­βάλ­λει στη συλ­λο­γι­κή επε­ξερ­γα­σία του αντι­μνη­μο­νια­κού σχε­δί­ου, το οποίο αρ­χι­κά συ­ντί­θε­ται από τρεις αλ­λη­λο­συ­μπλη­ρού­με­νους άξο­νες : έξο­δος από την Ευ­ρω­ζώ­νη, ανα­συ­γκρό­τη­ση/με­τα­σχη­μα­τι­σμός της πα­ρα­γω­γι­κής δια­δι­κα­σί­ας, ανα­σύ­στα­ση της κα­τα­κερ­μα­τι­σμέ­νης και πε­ρι­θω­ριο­ποι­η­μέ­νης κοι­νω­νι­κής πλειο­ψη­φί­ας.

Από την πα­ρα­πά­νω προ­σέγ­γι­ση προ­κύ­πτουν τα ακό­λου­θα ση­μεία για τον χα­ρα­κτή­ρα του αρι­στε­ρού πο­λι­τι­κού φορέα.

Ση­μείο 1 : Ο αρι­στε­ρός πο­λι­τι­κός φο­ρέ­ας δη­μιουρ­γεί­ται στα­δια­κά μέσα από την όσμω­ση στοι­χεί­ων της επί­και­ρης ιστο­ρι­κής πα­ρά­δο­σης με τη θε­ω­ρη­τι­κή και πρα­κτι­κή εμπει­ρία ορ­γα­νώ­σε­ων, τά­σε­ων, ρευ­μά­των και προ­σώ­πων που συ­να­ντώ­νται για να τον δη­μιουρ­γή­σουν. Λει­τουρ­γεί κατ’ αρχήν ως ένας πόλος συ­σπεί­ρω­σης των αντι­μνη­μο­νια­κών αρι­στε­ρών δυ­νά­με­ων που απο­φα­σί­ζουν να εκ­θέ­σουν τη μο­να­δι­κό­τη­τά τους στη δυ­να­τό­τη­τα με­τα­σχη­μα­τι­σμού ώστε να επι­νοη­θεί μια νέα κοινή  πο­λι­τι­κή σύν­θε­ση. Γνω­ρί­ζου­με ότι η δη­μο­κρα­τία είναι μια συν­θή­κη υψη­λού ρί­σκου το οποίο επι­κα­λού­νται οι αντί­πα­λοί της για να τι­θασ­σεύ­σουν την ελεύ­θε­ρη ανά­πτυ­ξή της στις δια­φο­ρε­τι­κές της μορ­φές, ανά­πτυ­ξη που συμ­βα­δί­ζει με την ισό­τη­τα όσων συ­να­παρ­τί­ζουν ένα δη­μο­κρα­τι­κό σώμα. Η επι­θυ­μία δια­τή­ρη­σης των προ­ϋ­παρ­χου­σών ορ­γα­νώ­σε­ων εμπε­ριέ­χει τον φόβο της δη­μο­κρα­τί­ας (και της ελευ­θε­ρί­ας).

Σε κάθε πε­ρί­πτω­ση, οι δια­δι­κα­σί­ες θέ­σμι­σης του νέου πο­λι­τι­κού φορέα δεν προ­ϋ­πο­θέ­τουν αναγκαστι­κή αυ­το­κα­τάρ­γη­ση των ορ­γα­νω­μέ­νων συλ­λο­γι­κο­τή­των που δεν το επι­θυ­μούν. Θα μπορούσαν να δια­τη­ρη­θούν, όμως ως εξω­τε­ρι­κό­τη­τες προς τον νέο φορέα  στον οποίο λει­τουρ­γούν αυτονόητα ρεύμα­τα ιδεών και τά­σεις, εκ­φρά­ζο­ντας την πλου­ρα­λι­στι­κή πο­λυ­μέ­ρεια που πα­ρά­γει διαρκώς νέες δυνατό­τη­τες συν­θέ­σε­ων και ανα­συν­θέ­σε­ων. Ση­μα­σία όμως έχει ο υπό κα­τα­σκευή αριστερός πολιτικός φο­ρέ­ας να συ­ντε­θεί εξ αρχής από θε­σμι­κά ισό­τι­μα πρό­σω­πα-μέλη. Η ομοσπονδια­κή μορφή η οποία προ­τεί­νε­ται ως ορ­γα­νω­τι­κή λύση για τη με­τω­πι­κή συ­νύ­παρ­ξη αναπαράγει, ηθελη­μέ­να ή αθέλητα, άσκο­πους εγκλει­σμούς και απο­τρέ­πει την ελεύ­θε­ρη ανταλλαγή/ανασύνθεση ιδεών και πρακτι­κών. Προ­τρέ­πει κάθε μέλος να «προ­εγ­γρά­φε­ται» σε μια ορ­γα­νω­μέ­νη ομάδα γιατί ως «μη ενταγ­μέ­νο» είναι μέλος δεύ­τε­ρης κα­τη­γο­ρί­ας. Κυ­ρί­ως προ­κα­τα­λαμ­βά­νει τη δυ­να­τό­τη­τα των μελών του ενιαί­ου φορέα να σκέ­φτο­νται και ν’ απο­φα­σί­ζουν ελεύ­θε­ρα.  

Ση­μείο 2 : Ο αρι­στε­ρός πο­λι­τι­κός φο­ρέ­ας επι­διώ­κει πρω­τί­στως να είναι μα­ζι­κός. Αν πι­στεύ­ου­με ειλικρι­νά ότι «οι μάζες γρά­φουν την ιστο­ρία» θα πρέ­πει κατά μεί­ζο­να λόγο να εν­θαρ­ρύ­νου­με τη μαζικότητα η οποία απορ­ρέ­ει και από τις ίσες δυ­να­τό­τη­τες που δί­δο­νται στα μέλη να γρά­ψουν ισό­τι­μα την ιστο­ρία του.

Ο μα­ζι­κός χα­ρα­κτή­ρας του αρι­στε­ρού πο­λι­τι­κού φορέα δεν απο­συν­δέ­ει σε καμία πε­ρί­πτω­ση την πολιτι­κή που ασκεί­ται από τα ιδε­ο­λο­γι­κά και θε­ω­ρη­τι­κά συμ­φρα­ζό­με­νά της. Άλ­λω­στε, σή­με­ρα γνωρίζουμε ότι η ιδε­ο­λο­γία δεν απο­τε­λεί μια έν­θε­τη υπερ­δο­μή στην υλική βάση, την οποία δια­μορ­φώ­νει και ει­σά­γει το κόμμα στην κοι­νω­νία, αλλά είναι πα­ρού­σα στις σχέ­σεις πα­ρα­γω­γής και τις κοι­νω­νι­κές σχέσεις και ότι οι ιδέες και οι αντι­λή­ψεις με τις αντι­φά­σεις τους κυ­κλο­φο­ρούν ελεύ­θε­ρα πα­ντού όπου ζουν και ερ­γά­ζο­νται οι λαϊ­κές τά­ξεις. Σε κάθε πε­ρί­πτω­ση, ένας σύγ­χρο­νος μα­ζι­κός, δη­μο­κρα­τι­κός αρι­στε­ρός φο­ρέ­ας δεν προ­σεγ­γί­ζει τις θε­ω­ρη­τι­κές και ιδε­ο­λο­γι­κές του συ­ντε­ταγ­μέ­νες με τρόπο δογμα­τι­κό και στα­τι­κό αλλά πλου­ρα­λι­στι­κό και συμ­βιω­τι­κό. Αντλεί από τα ιστο­ρι­κά και σύγ­χρο­να ρεύ­μα­τα του μαρ­ξι­σμού και τα σύγ­χρο­να προ­ο­δευ­τι­κά ρεύ­μα­τα θε­ω­ρί­ας και πο­λι­τι­κής σκέψη, είναι ο ίδιος χώρος πα­ρα­γω­γής ρι­ζο­σπα­στι­κών ιδεών στο  βαθμό που έρ­χε­ται σε  σύ­γκρου­ση με την κυ­ρί­αρ­χη ιδεο­λο­γία. 

Ση­μείο 3 : Όπως προ­κύ­πτει από την ιστο­ρι­κή πε­ριο­δο­λό­γη­ση, ένα αρι­στε­ρό κόμμα δεν βρί­σκε­ται καθ’ ολο­κλη­ρί­αν έξω από το κρά­τος καθώς ασκεί (αντα­γω­νι­στι­κή) πο­λι­τι­κή, δεν πρέ­πει όμως να αντιγρά­φει την υλι­κό­τη­τα των μη­χα­νι­σμών του. Τα αστι­κά κόμ­μα­τα χα­ρα­κτη­ρί­ζο­νται από ιε­ραρ­χι­κές δομές, συ­γκε­ντρω­τι­σμό, αρ­χη­γι­σμό, πο­που­λι­σμό, ελά­χι­στη και κυ­ρί­ως τη­λε­ο­πτι­κή επι­κοι­νω­νία με την κοι­νω­νι­κή τους βάση, προ­νο­μια­κή ή ολο­σχε­ρή με­τα­τό­πι­ση της δρά­σης τους στο κοι­νο­βού­λιο, απο­πο­λι­τι­κο­ποί­η­ση των θε­μά­των και τε­χνο­κρα­τι­κή νο­μι­μο­ποί­η­ση των απο­φά­σε­ων. Η πα­ρά­δο­ση των γρα­φειο­κρα­τι­κών αρι­στε­ρών κομ­μά­των φέρει πολλά χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά συγ­γε­νή μ’ αυτά των αστι­κών κομ­μά­των, ιδιαί­τε­ρα σή­με­ρα που η κοι­νο­βου­λευ­τι­κή πα­ρου­σία μπο­ρεί να με­τα­μορ­φώ­νει κα­τα­λυ­τι­κά τη φυ­σιο­γνω­μία και των αρι­στε­ρών κομ­μά­των, όπως έγινε με τον ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ.

Το κοι­νο­βου­λευ­τι­κό τυ­πι­κό των κομ­μά­των της με­τα-δη­μο­κρα­τί­ας επι­βάλ­λει και υπο­βάλ­λει όχι μόνο μια συ­γκρό­τη­ση γύρω από τον Αρ­χη­γό αλλά και μια υπε­ρα­ξί­ω­ση των κοι­νο­βου­λευ­τι­κών ομά­δων ένα­ντι των κομ­μά­των, τα οποία, για λό­γους που ανα­φέρ­θη­καν, συρ­ρι­κνώ­νο­νται δρα­στι­κά και φθί­νουν πολι­τι­κά. Ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ έπα­σχε σο­βα­ρά σ’ αυτό το θέμα αν και αρ­κε­τά μέλη του λει­τουρ­γού­σαν κατά προ­τε­ραιό­τη­τα και συ­στη­μα­τι­κά στα κοι­νω­νι­κά κι­νή­μα­τα της αντι­μνη­μο­νια­κής πε­ριό­δου.

Χα­ρα­κτη­ρι­στι­κός της κοι­νο­βου­λευ­τι­κής πα­θο­γέ­νειας είναι ο αντα­γω­νι­σμός που πα­ρα­τη­ρεί­ται για μια θέση στα κοι­νο­βου­λευ­τι­κά έδρα­να και η ση­μα­σία που απο­δί­δε­ται στο έργο του βου­λευ­τή/τριας ένα­ντι άλλων εξαι­ρε­τι­κά ση­μα­ντι­κών κοι­νω­νι­κών και πο­λι­τι­κών ρόλων. Στη σύγ­χρο­νη με­τα-δη­μο­κρα­τία της εν­σω­μά­τω­σης των πε­ρισ­σό­τε­ρων λει­τουρ­γιών των κομ­μά­των στην κρα­τι­κή διοί­κη­ση δη­μιουρ­γεί­ται ένα κοι­νο­βου­λευ­τι­κό δια­κομ­μα­τι­κό και υπερ­κομ­μα­τι­κό σώμα, υπό την έν­νοια ότι με τις πα­ρο­χές που απο­λαμ­βά­νει ανα­πτύσ­σει ίδια συμ­φέ­ρο­ντα και προσ­δο­κί­ες. Η υπέρ­βα­ση των πα­ρα­πά­νω στρεβλώσεων από ένα αρι­στε­ρό πο­λι­τι­κό φορέα συν­δέ­ε­ται πρω­τί­στως με την προ­νο­μια­κή εγ­γρα­φή της δρά­σης του στην κοι­νω­νία ένα­ντι της κοι­νο­βου­λευ­τι­κής εκ­προ­σώ­πη­σης.

Ση­μείο 4 : Ένας αρι­στε­ρός πο­λι­τι­κός φο­ρέ­ας πρέ­πει να  δο­μεί­ται στη βάση της ισό­τη­τας των μελών του και της δη­μο­κρα­τί­ας. Ο Ραν­σιέρ ανα­φέ­ρε­ται στην ισό­τη­τα ως «μια προ­ϋ­πό­θε­ση προς επα­λή­θευ­ση. Αυτή η επα­λή­θευ­ση είναι η δυ­να­μι­κή της ισό­τη­τας. Όσοι ξε­κι­νούν από την ανι­σό­τη­τα επα­λη­θεύ­ουν την ανι­σό­τη­τα». Η δη­μο­κρα­τία, πάλι, δεν είναι μια τυ­πι­κή δομή νο­μι­μο­ποί­η­σης ει­λημ­μέ­νων απο­φά­σε­ων από τα κε­ντρι­κά όρ­γα­να, στα οποία κατά πα­ρά­δο­ση δί­νε­ται η μάχη των συ­σχε­τι­σμών. Η δη­μο­κρα­τία προ­ϋ­πο­θέ­τει μια εσω­τε­ρι­κή δη­μο­κρα­τι­κή ζωή, μια διαρ­κή συ­νο­μι­λία, στην οποία κα­νείς δεν έχει το προ­βά­δι­σμα της θέσης του αλλά μόνο των λόγων και των πρά­ξε­ών του.

Όπως ήδη ει­πώ­θη­κε η δη­μο­κρα­τία δεν αρ­νεί­ται ρεύ­μα­τα και τά­σεις εντός του κόμ­μα­τος. Υπάρ­χει, όμως, ένα σο­βα­ρό θέμα θε­ω­ρη­τι­κής σύλ­λη­ψης και πο­λι­τι­κής αντί­λη­ψης. Συχνά οι τά­σεις αποσκοπούν στην κα­τά­κτη­ση του κόμ­μα­τος, μά­λι­στα με μέσα που απα­ξιώ­νουν και τους ίδιους τους πι­στούς τους. Ως απο­τέ­λε­σμα, η προ­κα­τα­βο­λι­κή πει­θαρ­χία που επι­βάλ­λε­ται πάνω στη δη­μο­κρα­τία των μελών δεν επι­τρέ­πει συ­νο­λι­κά στο φορέα να βου­λεύ­ε­ται και να πράτ­τει σύμ­φω­να με απο­φά­σεις που λαμβάνο­νται ελεύ­θε­ρα.  

Σχε­τι­κά με τη συ­γκρό­τη­ση του μα­ζι­κού, δη­μο­κρα­τι­κού αρι­στε­ρού πο­λι­τι­κού φορέα :

Οι το­πι­κές συ­νε­λεύ­σεις απο­τε­λούν τα βα­σι­κά κύτ­τα­ρά του. Η εκά­στο­τε πο­λι­τι­κή δια­μορ­φώ­νε­ται πρωτο­γε­νώς σ’ αυτές τις συ­νε­λεύ­σεις και η τε­λι­κή δια­τύ­πω­σή της ολο­κλη­ρώ­νε­ται στο θεσμό του πολιτικού συμ­βου­λί­ου, εκτε­λε­στι­κό όρ­γα­νο του οποί­ου είναι η γραμ­μα­τεία. Εν­διά­με­σα επί­πε­δα θέσμι­σης (όπως πε­ρι­φε­ρεια­κές ή θε­μα­τι­κές επι­τρο­πές, συ­νε­λεύ­σεις συ­ντο­νι­σμού κ.λπ.) δημιουργούνται σταδια­κά, σύμ­φω­να με τις ανά­γκες και τις πρω­το­βου­λί­ες που προ­κύ­πτουν από την κοι­νω­νι­κή δράση των μελών και δεν έχουν απα­ραί­τη­τα μό­νι­μο χα­ρα­κτή­ρα.

Δεν χρειά­ζο­νται μό­νι­μα όρ­γα­να που «ντου­μπλά­ρουν» τις κοι­νω­νι­κές, ερ­γα­τι­κές και άλλες οργανώσεις. Σο­βα­ρά θέ­μα­τα σχε­δια­σμού της κοι­νω­νι­κής δρά­σης μπο­ρούν και πρέ­πει να συ­ζη­τώ­νται σε ευρύ­τε­ρες συ­σκέ­ψεις, πά­ντως βα­σι­κή κα­τεύ­θυν­ση για όλα τα μέλη του αρι­στε­ρού πο­λι­τι­κού φορέα απο­τε­λεί η έντα­ξη στα κι­νή­μα­τα και τους φο­ρείς που εκ­δη­λώ­νε­ται η κοι­νω­νι­κή δράση. Η πολιτι­κή ηγε­σία προ­κύ­πτει από τις δια­δι­κα­σί­ες του αρι­στε­ρού πο­λι­τι­κού φορέα (πο­λι­τι­κό συμ­βού­λιο, γραμματεία) είναι συλ­λο­γι­κή και δεν αναι­ρεί­ται από τις κοι­νο­βου­λευ­τι­κές κατά το σύ­νταγ­μα υποχρεώ­σεις ορι­σμού αρ­χη­γού. Ο «αρ­χη­γός», δη­λα­δή ο επι­κε­φα­λής της κοι­νο­βου­λευ­τι­κής ομά­δας, ορί­ζε­ται μόνο για το έργο στο Κοι­νο­βού­λιο.

Ση­μείο 5 :   Ο σύγ­χρο­νος, μα­ζι­κός, δη­μο­κρα­τι­κός αρι­στε­ρός πο­λι­τι­κός φο­ρέ­ας δεν προ­σβλέ­πει στη στιγ­μή της εφό­δου, σε ένα μετά στο οποίο το πριν δεν θα έχει βάλει τη σφρα­γί­δα του. Απ’ αυτή την άποψη συ­στα­τι­κό στοι­χείο της ταυ­τό­τη­τάς του απο­τε­λεί η ανα­γνώ­ρι­ση της ανά­γκης δη­μιουρ­γί­ας κοινω­νι­κών θε­σμών και πα­ρα­δειγ­μα­τι­κών δρά­σε­ων, ιδιαί­τε­ρα σή­με­ρα που η μα­χη­τι­κή αντι­πο­λί­τευ­ση και το πο­λι­τι­κό σχέ­διο δεν αρ­κούν ως απά­ντη­ση στην κρίση. Η θέση αυτή δεν ση­μαί­νει ένα νέου τύπου παν­πο­λι­τι­κι­σμό. Όπως έλεγε ο Νίκος Που­λαν­τζάς, "αν υπάρ­χουν πάντα όρια στην πολιτικοποίη­ση του κοι­νω­νι­κού, αυτό συμ­βαί­νει ακρι­βώς στο μέτρο που οι τα­ξι­κοί αγώ­νες και τα κοινω­νι­κά κινήμα­τα υπερ­βαί­νουν πά­ντο­τε και μά­λι­στα με το πα­ρα­πά­νω το κρά­τος, στο μέτρο που δεν είναι τα πάντα πολιτικά και που η πο­λι­τι­κή δεν είναι η μόνη υπαρ­κτή διά­στα­ση του κοι­νω­νι­κού…Οι εξου­σί­ες και οι αγώ­νες δεν ανά­γο­νται άμεσα στο κρά­τος ούτε στην πο­λι­τι­κή … Πράγ­μα που δεν ση­μαί­νει ότι δεν έχουν εκεί­να ή τα άλλα απο­τε­λέ­σμα­τα ή ότι το κρά­τος δεν επι­δρά επάνω τους».

Τα πα­ρα­πά­νω ση­μαί­νουν ότι ένας σύγ­χρο­νος, μα­ζι­κός, δη­μο­κρα­τι­κός, αρι­στε­ρός πο­λι­τι­κός φο­ρέ­ας ανα­γνω­ρί­ζει την αξία χώρων ελευ­θε­ρί­ας και κοι­νω­νι­κής αυ­το­ορ­γά­νω­σης και τα μέλη του στη­ρί­ζουν την ύπαρ­ξή τους ή με­τέ­χουν στη δη­μιουρ­γία τους, χωρίς ο φο­ρέ­ας να τους υπο­τάσ­σει στην πο­λι­τι­κή του ή να πα­ρεμ­βαί­νει στη λει­τουρ­γία τους.  Ένα πα­ρά­δειγ­μα αυτής της προ­σέγ­γι­σης είναι η μα­ζι­κή αλ­λη­λεγ­γύη που εκ­δη­λώ­θη­κε για την υπο­δο­χή και στή­ρι­ξη των προ­σφύ­γων από χι­λιά­δες αν­θρώ­πους, μέσα στους οποί­ους ανα­γνω­ρί­ζου­με πολ­λούς συ­ντρό­φους και συ­ντρό­φισ­σες του χώρου μας. 

Με δε­δο­μέ­νη την αν­θρω­πι­στι­κή κρίση και τη μα­ζι­κή φτώ­χεια, ο πο­λι­τι­κός φο­ρέ­ας χρειά­ζε­ται να προτεί­νει στην κοι­νω­νία τη δη­μιουρ­γία μορ­φών αλ­λη­λέγ­γυας κοι­νω­νι­κής αυ­το­ορ­γά­νω­σης και συνεται­ρι­στι­κών οι­κο­νο­μι­κών δρα­στη­ριο­τή­των, όχι μόνο ως άμεση απά­ντη­ση στην κρίση αλλά και ως προ­σέγ­γι­ση της κοι­νω­νι­κής πα­ρα­γω­γής και ανταλ­λα­γής στο πλαί­σιο της στρα­τη­γι­κής για την έξοδο από τα μνη­μό­νια και την πα­ρα­γω­γι­κή/κοι­νω­νι­κή ανα­συ­γκρό­τη­ση της χώρας.

Ση­μείο 6 : Τί­πο­τε δεν μπο­ρεί να εγ­γυ­η­θεί τη δυ­να­τό­τη­τά μας να δη­μιουρ­γή­σου­με ένα δη­μο­κρα­τι­κό και μα­ζι­κό αρι­στε­ρό πο­λι­τι­κό φορέα, ένα ανοι­χτό στο μέλ­λον αντι­μνη­μο­νια­κό πόλο, παρά μόνο η αμε­τά­κλη­τη επι­θυ­μία μας να συμ­βάλ­λου­με στην ανα­τρο­πή της φτώ­χειας και της ση­με­ρι­νής υπο­τέ­λειας της χώρας μας ως οιο­νεί προ­τε­κτο­ρά­του σε μια κα­πι­τα­λι­στι­κή και ιμπε­ρια­λι­στι­κή Ευ­ρω­παϊ­κή Ένωση. Τί­πο­τε, επί­σης, δε μπο­ρεί να στη­ρί­ξει την ατο­μι­κή και συλ­λο­γι­κή συμ­με­το­χή παρά μόνο η με­τα­ξύ μας αλ­λη­λεγ­γύη, ο αλ­λη­λο­σε­βα­σμός, η ει­λι­κρί­νεια και η από­λυ­τη προ­σή­λω­ση στους δημοκρα­τι­κούς κα­νό­νες και την ισο­τι­μία των μελών.

Ελένη Πορτάλιου
Πηγή: rproject.gr