Πορτογαλία: «H φάρσα της επιτυχημένης λιτότητας»

Οταν κάποιος λέει ότι το πρόγραμμα λιτότητας στην Πορτογαλία ήταν επιτυχία, είναι σημαντικό να ρωτήσει: «Για ποιον ήταν επιτυχία; Ποιος επωφελήθηκε από τη λιτότητα;» Στην Πορτογαλία εφαρμόστηκαν διάφορα προγράμματα λιτότητας.

Το 2010 εφαρμόστηκαν τρία πακέτα λιτότητας (PEC 1, 2 και 3) από την κυβέρνηση του Σοσιαλιστικού Κόμματος, του PS, κάτω από τη σκληρή πίεση των ευρωπαϊκών θεσμών (της ΕΚΤ, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Eurogroup) αλλά και διεθνών (ΔΝΤ). Τον Απρίλιο του 2011 υπογράφτηκε ένα μνημόνιο συμφωνίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της ΕΚΤ και του ΔΝΤ, μεταξύ της υπό παραίτηση κυβέρνησης και του τότε δεξιού σοσιαλδημοκρατικού κόμματος της αντιπολίτευσης, του PSD.

Η πρώτη επίπτωση της λιτότητας ήταν η τεράστια δημοκρατική οπισθοδρόμηση, παρόμοια με αυτή στην Ελλάδα, αλλά με μια ιδιαιτερότητα: το μνημόνιο δεν ήρθε προς συζήτηση στην πορτογαλική Βουλή. Το διαπραγματεύτηκε η υπό παραίτηση κυβέρνηση, καθορίζοντας τον διάλογο και τις εκλογές του Ιουνίου του 2011. Στον δημόσιο διάλογο κυριάρχησε η ιδέα ότι μόνο προτάσεις συμβατές με τις «δεσμεύσεις» που επέβαλαν οι δανειστές -η τρόικα- ήταν επιτρεπτές, παρότι ήταν άδικες, παράνομες και αντισυνταγματικές. Οπως το συνόψισε κάποιος, «η δύναμη των μη εκλεγμένων» έγινε κανόνας.

Η δεύτερη επίπτωση ήταν μια τεράστια μεταφορά εισοδήματος από την εργασία στο κεφάλαιο. Το πρόγραμμα λιτότητας περιείχε μια σειρά πολύ συγκεκριμένων και λεπτομερών μέτρων που στόχευαν στην απαξίωση της εργασίας και περιλάμβανε: μείωση των ημερομισθίων και των μισθολογικών δαπανών, διάλυση των συλλογικών συμβάσεων, διευκόλυνση των απολύσεων, μείωση της προστασίας απολύσεων.

Επειτα από όλα αυτά, σήμερα οι άνθρωποι είναι πιο φτωχοί και πιο ευάλωτοι.

■ Υπολογίζεται ότι με άμεσες και έμμεσες περικοπές μέσω φόρων ο καθαρός μισθός μειώθηκε κατά 20% μεταξύ 2010 και 2014. Επιπλέον ο κατώτατος μισθός στην Πορτογαλία είναι μόνο 505 ευρώ τον μήνα.

■ Πολύ λιγότεροι εργαζόμενοι καλύπτονται από συλλογικές συμβάσεις. Το 2010, 1.407.066 καλύπτονταν από κάποιου είδους συλλογική σύμβαση. Το 2014 ήταν μόλις 246.388.

■ Οι απολύσεις έγιναν πολύ πιο φτηνές και σε συνδυασμό με την οικονομική ύφεση σχεδόν μισό εκατομμύριο θέσεις εργασίας εξαφανίστηκαν.

Το 2014 οι άνεργοι έφτασαν σχεδόν το 1,2 εκατομμύριο και περίπου το 75% δεν είχαν επίδομα ανεργίας. Επίσης εξαιτίας των υποχρεωτικών προγραμμάτων πολλοί άνεργοι υποχρεώνονται να δουλεύουν χωρίς μισθό ή χωρίς εργατικά δικαιώματα. Η κοινωνική κατάσταση των ανέργων, ιδιαίτερα των μακροχρόνια ανέργων, επιδεινώθηκε κάθετα, αφήνοντάς τους απροστάτευτους και εξαρτώμενους από τη βοήθεια της οικογένειάς τους.

Σε μια χώρα σημαδεμένη από διαρθρωτική φτώχεια, όπου πολύ εύκολα πέφτεις σ’ αυτήν και πολύ δύσκολα βγαίνεις απ’ αυτήν, η λιτότητα αντέστρεψε την τάση για μείωση της φτώχειας. Είναι εξακριβωμένο για το 2013 ότι το 27,5% του πληθυσμού αντιμετώπιζε τον κίνδυνο της φτώχειας και πιθανότατα αυτό το ποσοστό θα έχει αυξηθεί δραματικά, καθώς έχουν επιδεινωθεί οι επιπτώσεις της λιτότητας. Η λιτότητα επηρεάζει περισσότερο τους νέους, τα παιδιά, τους ηλικιωμένους και τις γυναίκες – ιδιαίτερα αυτές που έχουν την ευθύνη παιδιών όπως στις μονογονεϊκές οικογένειες.

Για παράδειγμα το δικαίωμα στην έκτρωση επιτεύχθηκε μόλις το 2007 και οι συντηρητικοί επιχειρούν να ξαναβάλουν το ζήτημα στην πολιτική ατζέντα. Οι μετανάστες και η λεγόμενη «δεύτερη γενιά» τους -πολλοί έχουν γεννηθεί στην Πορτογαλία, αλλά υπόκεινται σε πολύ ισχυρές πρακτικές διαχωρισμού και είναι αδύναμοι απέναντι στη θεσμική ρατσιστική βία- επηρεάστηκαν πρώτοι από την κρίση και τη λιτότητα.

Υπήρξε μια γενίκευση της άτυπης, επισφαλούς και πολύ φτηνής εργασίας (αμοιβή μικρότερη από τον κατώτατο μισθό) και συγχρόνως μια κάθετη αύξηση της μετανάστευσης: παρότι δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία, οι πιο συντηρητικές εκτιμήσεις δείχνουν ότι πάνω από 350.000 άτομα έφυγαν από την Πορτογαλία μεταξύ του 2010 και του 2013. Η μετανάστευση εκτινάχθηκε σε ιστορικά επίπεδα.

Ολο και περισσότεροι φοιτητές εγκαταλείπουν το Πανεπιστήμιο, γιατί δεν έχουν τα μέσα ώστε να συνεχίσουν να φοιτούν και οι άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση στη νοσοκομειακή περίθαλψη. Η δημόσια παιδεία και το σύστημα υγείας, βασικά στοιχεία για την καταπολέμηση των ανισοτήτων και της ανάπτυξης της χώρας μετά την Επανάσταση των Γαριφάλων, το 1974 δέχονται επίθεση χωρίς προηγούμενο. Χιλιάδες οικογένειες χάνουν κάθε χρόνο τα σπίτια τους. Οι εξώσεις αυξάνονται με τον νέο νόμο που απελευθέρωσε τα ενοίκια.

Τέλος, το σχέδιο λιτότητας περιλαμβάνει ένα τεράστιο πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων που αποδυνάμωσε τους συλλογικούς πόρους και τον δημόσιο έλεγχο στρατηγικών τομέων της οικονομίας. Πουλήσαμε κάθε επιτυχημένη δημόσια εταιρεία στις εθνικές και ξένες ελίτ: την ενέργεια, το αεροδρόμιο, την αεροπορική εταιρεία, τους πολιτιστικούς πόρους, το ταχυδρομείο, την τελευταία ασφαλιστική εταιρεία, το μετρό, τα λεωφορεία, τον σιδηρόδρομο (σε διαδικασία πώλησης), την εταιρεία ύδρευσης κ.λπ.

Τελευταίο, αλλά καθόλου αμελητέο, οι αλλεπάλληλες διασώσεις των τραπεζών στέγνωσαν την πορτογαλική οικονομία. Βλέποντας λοιπόν τα γεγονότα δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε ότι αυτή η, επαναλαμβανόμενη μέχρι εξαντλήσεως, ιστορία για το success story της πορτογαλικής λιτότητας είναι μια φάρσα ή, το λιγότερο, είναι μεροληπτική. Μόνο οι ελίτ κέρδισαν από τη λιτότητα στην Πορτογαλία, όχι ο απλός λαός, οι εργαζόμενοι, οι πιο αδύναμοι ή ακόμα και η δημοκρατία.

Αν κάποιος μας ρωτήσει για κάποια περίπτωση επιτυχίας, θα πούμε: η Ελλάδα!

Και μάλιστα ο τρόπος που λένε οι Ελληνες «όχι στη λιτότητα», αντιμέτωποι με ένα τόσο δυσμενές πλαίσιο και τον εκβιασμό των ισχυρών ελίτ, δίνει τη δύναμη σ’ εμάς, στην Πορτογαλία και σε όλη την Ευρώπη, να πούμε «ΟΧΙ ΣΤΗ ΛΙΤΟΤΗΤΑ».

Συντάκτης: Lidia Fernandes και Rita Silva, HABITA - Πλατφόρμα πολιτών κατά των εξώσεων, στα πρότυπα της ισπανικής ΡΑΗ

Πηγή: efsyn.gr