Ο δεκάλογος του ασθενή με διαβήτη

Εκτιμάται ότι μέχρι το 2025 οι διαβητικοί θα ξεπεράσουν τα 600 εκατομμύρια. Θα μπορούσε άραγε αυτή η πρόβλεψη να ακυρωθεί;

Ο Ανδρέας Μελιδώνης, συντονιστής διευθυντής του Α΄ Παθολογικού και Διαβητολογικού Τμήματος του Τζάνειου Νοσοκομείου, πρόεδρος του Ελληνικού Κολεγίου Μεταβολικών Νοσημάτων, μας εξηγεί πώς θα μπορούσαμε ν’ αλλάξουμε το μέλλον του διαβήτη που εν έτει 2015 θεωρείται το πιο σοβαρό χρόνιο νόσημα στην Ευρώπη, ενώ στις ΗΠΑ χαρακτηρίστηκε το πιο επικίνδυνο μαζί με την υπέρταση και τη στεφανιαία νόσο.

Τι είναι ο διαβήτης;

Είναι μια μεταβολική νόσος, μια νόσος που χαρακτηρίζεται από διαταραχές στον μεταβολισμό της γλυκόζης (του σακχάρου δηλαδή), με συνέπεια αυξημένα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, δηλαδή υπεργλυκαιμία. Υπεύθυνη ορμόνη για τον μεταβολισμό της γλυκόζης στον οργανισμό είναι η ινσουλίνη. Στον διαβήτη έχουμε είτε διαταραχή στην έκκριση της ινσουλίνης από το πάγκρεας, είτε διαταραχή στη δράση της ινσουλίνης στους ιστούς, είτε και τα δύο. Ακραία εκδοχή της διαταραχής έκκρισης ινσουλίνης είναι ο διαβήτης τύπου Ι με ολοσχερή έλλειψη ινσουλίνης, ενώ ο διαβήτης τύπου ΙΙ (το 90% του διαβήτη) χαρακτηρίζεται κυρίως από τη διαταραχή στη δράση της ινσουλίνης (ινσουλινοαντίσταση).

1. Είναι όντως μάστιγα ο διαβήτης;

Δεδομένα από αμερικανικές μελέτες δείχνουν ότι ο γνωστός διαβήτης στις ΗΠΑ είναι περίπου στο 8,5%, ο μη γνωστός διαβήτης εκτιμάται ότι είναι στο 3,5%, ενώ ο προδιαβήτης αγγίζει το 36%. Δηλαδή μιλάμε για ένα σύνολο του πληθυσμού πάνω από 50% που πάσχουν από διαταραχή του μεταβολισμού της γλυκόζης.

Σε αναπτυσσόμενες χώρες από την άλλη, όπως η Κίνα για παράδειγμα, ο γνωστός διαβήτης είναι στο 3,5%, ο μη γνωστός στο 8,5%, ενώ ο προδιαβήτης αγγίζει το 50%, σύμφωνα με εξαιρετικά πρόσφατες μελέτες. Το ίδιο ισχύει και για την Ινδία και όλες τις αναπτυσσόμενες χώρες που έχουν αρχίσει και ακολουθούν το δυτικό πρότυπο διατροφής.

Στη χώρα μας οι τελευταίες μελέτες δείχνουν ότι τα ποσοστά του διαβήτη αγγίζουν το 9%-9,5%. Εκτιμάται, λοιπόν, ότι διαβήτη έχει σήμερα το 10% περίπου των Ελλήνων. Το σημαντικό όμως στον διαβήτη δεν είναι τόσο η επιδημική τάση ανάπτυξής του όσο οι χρόνιες επιπλοκές που συνοδεύουν τη νόσο.

Ο διαβήτης είναι το πρώτο αίτιο τύφλωσης των ενηλίκων, πρώτο αίτιο νεφρικής ανεπάρκειας που χρήζει αιμοκάθαρσης, πρώτο αίτιο εμφράγματος και εγκεφαλικού επεισοδίου, πρώτο αίτιο ακρωτηριασμού των κάτω άκρων, πρώτο αίτιο στυτικής δυσλειτουργίας.

Βέβαια, για όλα αυτά ενοχοποιείται ο αρρύθμιστος διαβήτης. Το ρυθμισμένο σάκχαρο αποτελεί το αλεξικέραυνο για την αποτροπή των χρόνιων επιπλοκών.

2. Μιλάτε για τον γνωστό διαβήτη. Τι γίνεται με τον αδιάγνωστο διαβήτη; Υπάρχει πρόβλημα;

Πραγματικά το μεγάλο πρόβλημα ίσως είναι ο αδιάγνωστος διαβήτης (που θεωρείται ότι έχουν το 30%-40% των διαβητικών).

Ο διαβήτης όταν είναι αρρύθμιστος –συνήθως σε άτομα που δεν γνωρίζουν ότι είναι διαβητικά– δημιουργεί όπως αναφέραμε επιπλοκές. Πολύ συχνά φτάνουν σ' εμάς καθυστερημένα περιστατικά διαβήτη, στα οποία γίνεται διάγνωση λόγω κάποιας επιπλοκής σε άλλα όργανα, π.χ. στην καρδιά.

Κι όμως, η έγκαιρη διάγνωση στην περίπτωση του διαβήτη μπορεί κυριολεκτικά να σώσει ζωές. Θεωρώ, λοιπόν, ότι το πιο βασικό μήνυμα με την ευκαιρία της συνέντευξης αυτής είναι να δοθεί έμφαση στην πρόληψη του διαβήτη και στην εκπαίδευση των ατόμων με διαβήτη. Η έρευνα, εξάλλου, δείχνει ότι ο κίνδυνος για επιπλοκές μειώνεται μέχρι και 70%, όταν ο διαβητικός είναι σωστά εκπαιδευμένος.

Αυτό που πρέπει να καταλάβουμε, από την άλλη, είναι ότι ο διαβήτης δεν είναι ένα πρόβλημα που αφορά μόνο τους διαβητικούς. Αφορά όλους μας, γιατί σε ένα μεγάλο ποσοστό κάποιοι από εμάς μπορεί να είμαστε εν δυνάμει διαβητικοί ιδιαίτερα όσοι είναι στη φάση του προδιαβήτη.

3. Μπορείτε με απλά λόγια να εξηγήσετε τι ακριβώς είναι ο προδιαβήτης;

Ο προδιαβήτης είναι ο μεταβολικός προθάλαμος του διαβήτη. Προδιαβήτη έχει κάποιος όταν έχει σάκχαρο νηστείας μεταξύ 100-126 ή η εξέταση καμπύλης σακχάρου δείχνει 2 ώρες μετά τη φόρτιση με γλυκόζη τιμές 140-200.

Για να γίνει λοιπόν διάγνωση προδιαβήτη ή διαβήτη, δεν αρκεί μόνο μια εξέταση σακχάρου αίματος. Πρέπει να κάνει κάποιος το check up σακχάρου.

Και γιατί είναι σημαντικό να εντοπιστεί ένας προδιαβήτης; Γιατί κάθε άνθρωπος με προδιαβήτη έχει μια πιθανότητα 5%-10% ετησίως να αναπτύξει διαβήτη και γιατί ακόμα και στον προδιαβήτη υπάρχει αυξημένος κίνδυνος καρδιαγγειακών επιπλοκών.

Οταν, βεβαίως, το σάκχαρο νηστείας είναι πάνω από 126 mg% (2 φορές μετρημένο) ή στην καμπύλη σακχάρου 2 ώρες μετά τη φόρτιση σακχάρου είναι μεγαλύτερο του 200 mg%, τότε πλέον έχουμε διάγνωση διαβήτη.

4. Εφόσον τεθεί η διάγνωση για προδιαβήτη υπάρχουν τρόποι να μην οδηγηθεί το άτομο στον διαβήτη;

Δίνονται οδηγίες κυρίως αλλαγής του τρόπου ζωής (υγιεινή διατροφή και αυξημένη σωματική δραστηριότητα), ενώ σε κάποιες περιπτώσεις, ανάλογα με την εκτίμηση του γιατρού, μπορεί να δοθεί και ειδικό φάρμακο που είναι η μετφορμίνη. Εχει πάντως δειχθεί ότι η έντονη υγιεινοδιαιτητική παρέμβαση μειώνει έως και 70% τον κίνδυνο εμφάνισης του διαβήτη.

5. Και ποιοι πρέπει να ελέγχονται;

Κατ' αρχάς όλοι όσοι είναι πάνω από 45 ετών. Πριν όμως από τα 45 πρέπει να ελεγχθούν όσοι είναι παχύσαρκοι, έχουν υπέρταση, αυξημένη χοληστερίνη ή έχουν περάσει έμφραγμα.

Επίσης, γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες ή εκείνες που κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης εκδήλωσαν διαβήτη κύησης.

Τέλος, όσοι έχουν συγγενείς πρώτου βαθμού με διαβήτη και όσοι έχουν διαγνωστεί με Μεταβολικό Σύνδρομο (χοληστερίνη, υπέρταση, κοιλιακή παχυσαρκία).

Ολα αυτά τα άτομα είναι καλό να ελέγχονται μετά τα 25 κάθε τρία χρόνια και όταν μιλάμε για σωστό έλεγχο σακχάρου εννοούμε διενέργεια καμπύλης σακχάρου. Λήψη δηλαδή 75 γραμμ. γλυκόζης και μέτρηση σακχάρου νηστείας, αλλά και δύο ώρες μετά τη λήψη της γλυκόζης. 

6. Μπορεί να έχει φυσιολογική ζωή ένας διαβητικός;

Πλέον ναι, γιατί έχουμε περισσότερες γνώσεις για τον διαβήτη. Σήμερα ένα άτομο με διαβήτη δεν χρειάζεται να ακολουθεί δίαιτα στέρησης όπως παλιά. Μπορεί να εμπλουτίσει το φαγητό του με υδατάνθρακες, φρούτα ακόμα και ζάχαρη – φυσικά με κάποιους περιορισμούς και σωστά συνδυασμένα.

Στην πραγματικότητα, όλες οι οδηγίες που δίνονται στα άτομα με διαβήτη (διατροφικές οδηγίες, σύσταση για άσκηση και διακοπή καπνίσματος κ.ά.) είναι οδηγίες για έναν υγιεινό τρόπο ζωής.

Ο διαβητικός δεν πρέπει λοιπόν να τις βλέπει ως περιορισμούς ή απαγορεύσεις, αλλά να καταλάβει ότι οι οδηγίες αυτές τον βοηθούν να προσφέρει το καλύτερο στον εαυτό του και να περιφρουρήσει την υγεία του. Πέρα όμως από όλα αυτά, σήμερα έχουμε πλέον στη διάθεσή μας περισσότερα φάρμακα για τον διαβήτη, πιο ευέλικτα και πιο «έξυπνα».

7. Τι εννοείται «έξυπνα» φάρμακα και ποιες είναι οι νέες φαρμακευτικές αγωγές;

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει κοσμογονικές εξελίξεις σε επίπεδο φαρμάκων στον χώρο του διαβήτη. Εχουμε καινούργιες αγωγές, καινούργιες ινσουλίνες και μια νέα ομάδα αντιδιαβητικών φαρμάκων –τις ινκρετινικές αγωγές– που αξιοποιούν στον οργανισμό κάποιες γαστρεντερικές ορμόνες οι οποίες βοηθούν τον μεταβολισμό δρώντας σε δύο επίπεδα. Από τη μια αυξάνουν την έκκριση ινσουλίνης και από την άλλη μειώνουν την έκκριση γλυκαγόνης, ρυθμίζοντας πολύ καλύτερα τον μεταβολισμό του διαβητικού.

Επίσης, οι αγωγές αυτές είναι γλυκοζοεξαρτώμενες, δηλαδή η δράση τους υπάρχει όταν είναι τα σάκχαρα αυξημένα, ενώ ελαχιστοποιείται όταν τα σάκχαρα είναι χαμηλά, έτσι αποφεύγονται οι υπογλυκαιμίες (τα πολύ χαμηλά δηλαδή σάκχαρα), που είναι μεγάλος κίνδυνος στην αγωγή του διαβήτη. Πρόσφατα επίσης κυκλοφορούν και νέα αντιδιαβητικά φάρμακα, οι γλιφλοζίνες, που αυξάνουν την απέκκριση γλυκόζης από τους νεφρούς και μειώνουν έτσι ουσιαστικά το σάκχαρο στο αίμα. Συνοδεύονται δε από μέτρια απώλεια βάρους (2-3 kg) και ήπια μείωση της αρτηριακής πίεσης.

Τέλος, από τον Μάιο θα προστεθεί στο φαρμακευτικό μας οπλοστάσιο και η εβδομαδιαία αγωγή για τον διαβήτη που είναι ο αγωνιστής GLP-1 εξενατίδη LAR (ινκρετινική αγωγή), που χορηγείται (ενέσιμα) μία φορά την εβδομάδα και έχει εξαιρετική αποτελεσματικότητα στη μείωση του σακχάρου στο αίμα και στη μείωση του σωματικού βάρους.

8. Πέρα από τα αντιδιαβητικά φάρμακα, ποιοι θα χρειαστούν ινσουλίνη και τι νεότερα έχουμε για την ινσουλινοθεραπεία και τα σχήματα ινσουλινοθεραπείας;

Ινσουλινοθεραπεία από την αρχή της διάγνωσης ως γνωστόν πρέπει να κάνουν οι διαβητικοί Τύπου Ι.

Οι διαβητικοί Τύπου ΙΙ θα χρειασθούν ινσουλινοθεραπεία σε κάποια φάση του «διαβητικού» τους βίου, όταν δεν μπορεί να επιτευχθεί σωστή ρύθμιση με τις φαρμακευτικές αγωγές.

Σήμερα, με τη βοήθεια της γενετικής μηχανικής, έχουμε παρασκευή διαφόρων σκευασμάτων ινσουλίνης διαφορετικής φαρμακοκινητικής (τα λεγόμενα ανάλογα ινσουλίνης).

Εχουμε ταχείες ινσουλίνες, υπερταχείες, ενδιάμεσες, βραδείες 24ωρες, μείγμα ταχείας και βραδείας ινσουλίνης κ.λπ. Ο γιατρός πλέον μπορεί να επιλέξει το κατάλληλο σχήμα ινσουλινοθεραπείας για τον κάθε ασθενή. Φαίνεται, πάντως, ότι το σχήμα που περιλαμβάνει βασική 24ωρη ινσουλίνη και ταχέα ανάλογα ινσουλίνης προγευματικά συγκεντρώνει τις καλύτερες προδιαγραφές αποτελεσματικότητας.

Σήμερα πολύ ελκυστικό και σύγχρονο είναι το συνδυαστικό σχήμα βασικής 24ωρης ινσουλίνης και ινκρετινικής αγωγής (κυρίως αγωνιστές GLP-1).

9. Εκτιμάτε ότι στο μέλλον θα μιλάμε για πλήρη θεραπεία του διαβήτη;

Πιστεύω ότι στο απώτερο μέλλον θα μπορούμε να μιλάμε για πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες αποτελεσματικής ρύθμισης του διαβήτη, μειώνοντας στο ελάχιστο τον κίνδυνο επιπλοκών.

Υπάρχει, πάντως, πολύ έντονη κινητοποίηση της έρευνας λόγω της πανδημίας του διαβήτη. Οι νέες αγωγές που συνεχώς αυξάνουν τις θεραπευτικές μας δυνατότητες θα οδηγήσουν σε ασφαλέστερη και ουσιαστικότερη αντιμετώπιση του διαβήτη.

Το διαφαινόμενο δε σε ορίζοντα 5ετίας βιοτεχνητό πάγκρεας ως εξέλιξη της αντλίας χορήγησης ινσουλίνης θα είναι πραγματική επανάσταση στην αντιμετώπιση των ινσουλινοεξαρτώμενων διαβητικών Τύπου Ι.

10. Πιστεύετε ότι τα νούμερα του διαβήτη μπορεί να αντιστραφούν;

Πιστεύω στη δύναμη των ανθρώπων! Τα νούμερα είναι νούμερα. Πρόληψη και σωστή εκπαίδευση μπορεί να φέρουν αποτέλεσμα. Η σωστή συνεργασία θεραπευτή και θεραπευόμενου θα ενισχύσει το όποιο θετικό αποτέλεσμα. Πιστεύω ότι αν δράσουμε όλοι συνολικά μπορεί να νικήσουμε τις όποιες εκτιμήσεις και τα όποια νούμερα!

Μπορούμε αποτελεσματικά να αντιμετωπίσουμε τη λαίλαπα του διαβήτη και των επιπλοκών του, μπορούμε να οδεύσουμε στην ασφαλή λεωφόρο της ρύθμισης του διαβήτη και της αποτροπής των χρόνιων επιπλοκών.

Συντάκτης: Ανδρέας Μελιδώνης - Συντονιστής διευθυντής Α΄ Παθολογικής Κλινικής & Διαβητολογικού Κέντρου Τζανείου Νοσοκομείου και πρόεδρος του Ελληνικού Κολεγίου Μεταβολικών Νοσημάτων (ΕΚΟΜΕΝ).

Πηγή: efsyn.gr