Πρώτον, ο καθαρός πλούτος των νοικοκυριών αυξήθηκε διότι, μεταξύ άλλων, περιορίστηκε σημαντικά ο δανεισμός.
Δεύτερον, το πλουσιότερο 10% του πληθυσμού έγινε πλουσιότερο και αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι η αξία της περιουσίας του δεν επηρεάζεται σημαντικά από τις τιμές των ακινήτων. Ομως, η περιουσία του πλουσιότερου 10% είναι τόσο μεγάλη που επηρεάζει σημαντικά προς τα πάνω τον μέσο όρο που χρησιμοποιεί η στατιστική όταν περιγράφει το σύνολο ενός πληθυσμού. Πώς, όμως, γίνεται ο καθαρός πλούτος να αυξάνεται σε μία χρονιά κατά την οποία τα επίσημα στατιστικά στοιχεία δείχνουν μείωση του ακαθάριστου διαθέσιμου εισοδήματος κατά 10,2%, πτώση του ΑΕΠ κατά 3,9% και συρρίκνωση της τιμής των ακινήτων κατά 10,3%;
Για να δοθεί μία απάντηση, η «Κ» απευθύνθηκε στην ομάδα των καθηγητών που αναλαμβάνει κάθε έτος τη σύνταξη της μελέτης για την Credit Suisse, αλλά και στα στοιχεία που χρησιμοποιούν, τα οποία προέρχονται από ελληνικά τραπεζικά ιδρύματα και την Τράπεζα της Ελλάδος.
Η έρευνα αρχίζει να δίνει τις απαντήσεις:
1. Η έρευνα αναφέρεται στην έννοια του καθαρού πλούτου, δηλαδή στη λεγόμενη καθαρή θέση των ελληνικών νοικοκυριών (αξία περιουσίας μείον χρέη). Η αξία της περιουσίας, κυρίως της ακίνητης, μειώθηκε από το 2008 μέχρι σήμερα κατά περίπου 35% και μόνο το 2013 κατά 10,3%.
Ομως, αντίστοιχα μεγάλη ήταν η μείωση του δανεισμού των νοικοκυριών προς τις τράπεζες. Τα χρέη από στεγαστικά δάνεια μειώθηκαν την τελευταία εξαετία κατά 11%, ενώ ο συνολικός τραπεζικός δανεισμός κατά 20 δισ. ή 17%.
Η μείωση του δανεισμού αύξησε τον καθαρό πλούτο. Ας δούμε ένα παράδειγμα: ένα νοικοκυριό είχε καταθέσεις 20.000 ευρώ και πήρε ένα στεγαστικό δάνειο 200.000 ευρώ και αγόρασε ένα σπίτι 220.000 ευρώ. Η καθαρή περιουσία του νοικοκυριού εκείνη τη χρονιά ήταν 20.000 ευρώ (220.000 ευρώ η αξία του ακινήτου μείον 200.000 ευρώ το δάνειο). Αν η αξία του ακινήτου μειωθεί κατά 35%, δεν σημαίνει ότι ο καθαρός πλούτος του νοικοκυριού μειώθηκε επίσης 35% ή 77.000 ευρώ. Διότι σε αυτή την περίοδο, το δάνειο μειώθηκε κατά 11%. Ετσι, λοιπόν, η αξία του ακινήτου έπεσε στις 143.000 ευρώ και το δάνειο στις 178.000 ευρώ. Επομένως, η μείωση της καθαρής θέσης ήταν κατά 35.000 ευρώ (και όχι 77.000 ευρώ). Δηλαδή, περίπου η μισή μείωση της αξίας του ακινήτου αντισταθμίστηκε από τη μείωση του δανείου. Παρ’ όλα αυτά, το νοικοκυριό του συγκεκριμένου παραδείγματος από θετική καθαρή θέση (20.000 ευρώ) παρουσιάζει τώρα αρνητική (35.000 ευρώ).
2. Η έκθεση αναφέρεται στο 2013 αλλά στην πραγματικότητα συγκρίνει αξίες μεταξύ δεύτερου τριμήνου 2013 και δεύτερου τριμήνου 2014. Η έρευνα διαπιστώνει μια βελτίωση σε σχέση με το αντίστοιχο 12μηνο του 2012. Δεν προκύπτει πως οι Ελληνες έγιναν πλουσιότεροι σε σχέση με την περίοδο προ της κρίσης. Αντίθετα, προκύπτει μείωση του καθαρού πλούτου κατά 230,6 δισ. δολάρια (!) σε σχέση με τα επίπεδα του 2007.
3. Μεταξύ β΄ τριμήνου 2013 και β΄ τριμήνου 2014 σημειώθηκαν τα εξής: μεγάλη άνοδος των χρηματιστηρίων και σημαντική ανατίμηση του ευρώ έναντι του δολαρίου. Επειδή η μελέτη της Credit Suisse υπολογίζει τον πλούτο σε δολάρια ΗΠΑ (για λόγους συγκρισιμότητας), η ανατίμηση του ευρώ κατά περίπου 6% αύξησε τον πλούτο των Ελλήνων κατά το αντίστοιχο ποσοστό. Μπορεί αυτό το στοιχείο να μοιάζει θεωρητικό, αφού το ελληνικό νοικοκυριό πληρώνεται και πληρώνει σε ευρώ, όχι σε δολάρια. Ομως δεν μπορεί να αγνοηθεί. Κατ’ αρχήν, στις ελληνικές τράπεζες υπάρχουν καταθέσεις σε ξένο νόμισμα περίπου 10 δισ. ευρώ, εκ των οποίων το μεγαλύτερο μέρος αυτών είναι σε δολάρια. Επίσης, κατά τη διάρκεια της κρίσης έφυγαν ελληνικά κεφάλαια, εκ των οποίων περίπου 28 δισ. ευρώ εκτιμάται ότι τοποθετήθηκαν σε επενδύσεις που επηρεάζονται και από την ισοτιμία του δολαρίου (μετοχές ΗΠΑ και αμοιβαία κεφάλαια δολαρίου, παράγωγα πετρελαίου, χρυσού κ.λπ.).
4. Την περίοδο αυτή (β΄ τρίμηνο 2013 - β΄ τρίμηνο 2014) σημειώθηκαν κέρδη από μετοχές και ομόλογα.
Η καθίζηση των ακινήτων χρεοκόπησε χιλιάδες νοικοκυριά
Μια πολύ καλή εικόνα για τον καθαρό πλούτο των ελληνικών νοικοκυριών δίνει η σύνθεση της περιουσίας και των υποχρεώσεων.
Ο καθαρός πλούτος των ελληνικών νοικοκυριών ανήλθε το β΄ τρίμηνο του 2014 σε περίπου 1 τρισ. δολάρια. Αυτό το μέγεθος προκύπτει από επενδύσεις σε χρηματοοικονομικά προϊόντα ύψους 309 δισ., σε ακίνητα 770 δισ., μείον υποχρεώσεις 170 δισ. δολαρίων. Εδώ οι ειδικοί κάνουν την εξής επισήμανση: παγκοσμίως η αξία της ακίνητης περιουσίας και των λοιπών επενδύσεων είναι σχεδόν μοιρασμένη.
Στην Ελλάδα, η ακίνητη περιουσία αποτελεί το μεγαλύτερο κομμάτι του συνολικού πλούτου ενός νοικοκυριού. Αυτό, όμως, δεν αφορά όλους τους Ελληνες, αλλά τους περισσότερους. Στα ανώτατα οικονομικά στρώματα και ειδικότερα στο πλουσιότερο 10% του πληθυσμού, η ακίνητη περιουσία αποτελεί το μικρότερο κομμάτι του συνολικού πλούτου. Οσο κατεβαίνουμε προς τη λεγόμενη μεσαία και χαμηλή εισοδηματική τάξη, τόσο αυξάνεται η συμβολή της ακίνητης περιουσίας στον συνολικό πλούτο.
Ετσι, η μεγάλη πτώση των ακινήτων και η αύξηση της φορολογίας κατά την περίοδο της κρίσης χτύπησαν περισσότερο τη μεσαία και χαμηλή τάξη.
Αντίθετα, το πλουσιότερο 10% αντλεί τη δύναμή του κυρίως από τις επιχειρήσεις (μετοχές). Μπορεί ένας πλούσιος με περιουσία 100 εκατ. δολαρίων να έχει ένα ακριβό ακίνητο 2 εκατ. ευρώ και να πληρώνει υψηλή εφορία, αλλά δεν παύει να αποτελεί μόνο το 2% της συνολικής περιουσίας. Ακόμα κι αν το ακίνητο εξαφανιστεί, παραμένει πλούσιος. Αυτό συμβαίνει διεθνώς, παρατηρεί στέλεχος του private banking της Credit Suisse.
Οι πολύ πλούσιοι, γενικά, βλέπουν τα ακίνητα ως «στοιχεία του παθητικού», δηλαδή δαπάνη, όπως ένα ακριβό ταξίδι ή ένα σκάφος, και όχι ως «ενεργητικό», δηλαδή επένδυση.
Σε ένα μέσο ελληνικό νοικοκυριό, το μεγαλύτερο τμήμα της περιουσίας προέρχεται μόνο από τα ακίνητα. Και σε πολλές περιπτώσεις, για πολλούς Ελληνες, το μοναδικό περιουσιακό στοιχείο είναι το ακίνητο.
Επομένως, η κάμψη της αξίας των ακινήτων κατά 35% και η αύξηση της φορολογίας, σε συνδυασμό με τη μείωση των εισοδημάτων και την εκτίναξη της ανεργίας, προκάλεσαν το εκρηκτικό μείγμα που χρεοκόπησε χιλιάδες νοικοκυριά κατά την περίοδο της κρίσης.
Σε επίπεδο ενός μέσου Ελληνα ενηλίκου η εικόνα είχε ως εξής: καθαρός πλούτος 111.405 δολάρια (έναντι 96.646 δολάρια το β΄ τρίμηνο του 2013), ακίνητη περιουσία 83.907 δολάρια, άλλες επενδύσεις 46.604 δολάρια και υποχρεώσεις 19.106 δολάρια. Σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2013, παρατηρείται σημαντική αύξηση στις επενδύσεις σε μετοχές, ομόλογα κ.λπ. κατά περίπου 11.000 δολάρια, μια αύξηση της ακίνητης περιουσίας κατά περίπου 6.000 δολάρια (η οποία οφείλεται κατά κύριο λόγο στην ανατίμηση του ευρώ), και σε μια μικρή αύξηση των υποχρεώσεων κατά 400 δολάρια. Στην πραγματικότητα υπήρξε μείωση των υποχρεώσεων σε ευρώ.
Καταθέσεις
Εντυπωσιακή είναι η πτώση των καταθέσεων στα ελληνικά πιστωτικά ιδρύματα από τα 184,9 δισ. ευρώ (τέλη 2009) στα 128,1 δισ. ευρώ το πρώτο τρίμηνο του 2014. Εξίσου, όμως, εντυπωσιακή είναι η άνοδος των καταθέσεων μη κατοίκων, δηλαδή ξένων ιδιωτών και επιχειρήσεων στις ελληνικές τράπεζες – ακόμα και την περίοδο της κρίσης. Ετσι, από τα 6,4 δισ. ευρώ στα τέλη του 2009, οι καταθέσεις των ξένων ξεπέρασαν τα 28 δισ. το α΄ τρίμηνο του 2014.
Ομόλογα εξωτερικού
Οι Ελληνες (ιδιώτες και θεσμικοί) διατηρούσαν ανέκαθεν μεγάλες θέσεις σε ομόλογα εξωτερικού. Το α΄ τρίμηνο του 2014 σε ελληνικά χέρια βρίσκονταν ελληνικά ομόλογα 1,2 δισ. ευρώ, ενώ οι αντίστοιχες επενδύσεις στο εξωτερικό ήταν 6,9 δισ. ευρώ. Η τάση για ομόλογα εξωτερικού ξεκίνησε από τις αρχές του 2000 και κορυφώθηκε το 2006 (25,8 δισ.). Τότε, οι συνολικές επενδύσεις σε ομόλογα ανέρχονταν σε 33,9 δισ. ευρώ.
Χρηματιστήριο
Η αξία των επενδύσεων των Ελλήνων σε χρηματοοικονομικά προϊόντα (καταθέσεις, ομόλογα, μετοχές, αμοιβαία κ.λπ.) το β΄ τρίμηνο 2013 ήταν 342,1 δισ. ευρώ. Το β΄ τρίμηνο του 2014 η αντίστοιχη αξία είχε αυξηθεί στα 424 δισ. ευρώ. Η άνοδος οφείλεται κατά κύριο λόγο στην αύξηση που σημείωσαν οι μετοχικές αξίες. Υπενθυμίζεται πως ο Γενικός Δείκτης του χρηματιστηρίου Αθηνών κατέγραψε άνοδο το 2013 κατά 28%.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου