Βολιβία: Ένα "οικονομικό θαύμα" κόντρα στη λιτότητα

Έχει μέχρι σήμερα κερδίσει έξι διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις. Η έβδομη αναμένεται να αποδειχτεί η πιο εύκολη. Σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις, ο Έβο Μοράλες θα επανεκλεγεί σήμερα για τρίτη φορά πρόεδρος της Βολιβίας με ένα ποσοστό πέρα από κάθε αμφισβήτηση καθώς θα αφήνει πίσω κατά δεκάδες ποσοστιαίες μονάδες τον επόμενο υποψήφιο.

Σύμφωνα με το ινστιτούτο δημοσκοπήσεων Tal Cual, ο Μοράλες θα κερδίσει τις σημερινές προεδρικές εκλογές συγκεντρώνοντας ποσοστό 57,3%. Δηλαδή, με 47 ολόκληρες ποσοστιαίες μονάδες διαφορά από τον βασικό εκπρόσωπο της κατακερματισμένης δεξιάς παράταξης, τον Σαμουέλ Ντόρια Μεντίνα, ο οποίος ακολουθεί με μόλις 10%.

Θα πρόκειται για ένα ομολογουμένως εντυπωσιακό αποτέλεσμα με δεδομένη όχι μόνο την κατανοητή φθορά της εξουσίας έπειτα από εννέα χρόνια, αλλά και το γεγονός ότι η χώρα εμφανιζόταν από τα διεθνή ΜΜΕ πριν από μερικά χρόνια στα πρόθυρα εμφυλίου. Σήμερα το Ελ Άλτο, το επίκεντρο των τότε αντικυβερνητικών κινητοποιήσεων, θεωρείται το κατεξοχήν παράδειγμα του "οικονομικού θαύματος" της Βολιβίας.

Ακόμη και αναλυτές που χαρακτηρίζουν τον Μοράλες "λαϊκιστή" αναγνωρίζουν ότι το βασικό μυστικό της επιτυχίας του βρίσκεται στις αξιοθαύμαστες οικονομικές επιδόσεις της χώρας στα χρόνια της διακυβέρνησής του. Εκείνο που αποφεύγουν να πουν είναι ότι η Βολιβία δεν πέτυχε ακολουθώντας κατά γράμμα τη νεοφιλελεύθερη συνταγή (ιδιωτικοποιήσεις, μείωση των κρατικών δαπανών κ.λπ.) αλλά κάνοντας ακριβώς το αντίθετο.

Τι ακριβώς πέτυχε όμως η κυβέρνηση του MAS (Κίνημα προς τον Σοσιαλισμό) μέσα στην τελευταία δεκαετία; Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΗΕ, το ποσοστό όσων ζουν κάτω από τα όρια της φτώχειας υποχώρησε κατά 32%, κάνοντας έτσι τη Βολιβία τη χώρα με τη μεγαλύτερη αντίστοιχη μείωση σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική. Το ΑΕΠ αυξάνεται σταθερά την τελευταία τετραετία, με τους ευνοούμενους της ανάπτυξης να γίνονται όλο και περισσότεροι: η ανεργία μειώνεται και οι μισθοί αυξάνονται. Μόλις πέρσι, η κυβέρνηση ανέβασε τον κατώτατο μισθό κατά 20%.

Την ίδια ώρα, η εθνικοποίηση στρατηγικών τομέων της οικονομίας όπως οι υδραγονάνθρακες, τα ορυχεία και οι τηλεποικοινωνίες οδήγησε στη σημαντική αύξηση των κρατικών εσόδων επιτρέποντας την επέκταση των κοινωνικών προγραμμάτων για τη στήριξη των πιο αδυνάτων (φτωχά νοικοκυριά, ηλικιωμένοι, έγκυοι κ.ά.). Σύμφωνα με το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα του ΟΗΕ, η Βολιβία βρίσκεται στην πρώτη θέση των χωρών της Λατινικής Αμερικής σε ό,τι αφορά τη μεταφορά πόρων προς τις πιο "ευπαθείς" κοινωνικές ομάδες.

Η κυβέρνηση επαναδιαπραγματεύτηκε επίσης τα συμβόλαια με τις μεγάλες ξένες επιχειρήσεις που έχουν επενδύσει στη χώρα και έβαλε υψηλούς δασμούς σε εισαγόμενα προϊόντα που χαρακτηρίστηκαν στρατηγικής οικονομικής σημασίας. Οι κρατικές δαπάνες αυξήθηκαν, με το κράτος να αναλαμβάνει πια το 34% της οικονομίας.

Όταν ο Μοράλες εξελέγη για πρώτη φορά στην προεδρία το 2005, το ποσοστό του αναλφαβητισμού έφτανε το 16%. Χάρη όμως στο φιλόδοξο πρόγραμμα για την καταπολέμησή της καθώς και την καθοριστική βοήθεια της Κούβας, η UNESCO ανακήρυξε το καλοκαίρι τη Βολιβία ως "ελεύθερη αναλφαβητισμού".

Εξίσου επιτυχημένη αποδείχτηκε και η πολιτική κατά των ναρκωτικών. Αφού ξεφορτώθηκε τις γνωστές υπηρεσίες των ΗΠΑ, που υποτίθεται ότι αποτελούν τη μεγαλύτερη μάστιγα των ναρκοβαρώνων, η κυβέρνηση Μοράλες κατόρθωσε να θέσει υπό έλεγχο την παραγωγή της κόκας επιτρέποντας τη χρήση φύλλων για ιατρικούς και πολιτισμικούς σκοπούς, αλλά καταπολεμώντας τα κυκλώματα της κοκαΐνης. Και το πέτυχε χωρίς να καταφύγει στη συνηθισμένη λύση της στρατιωτικοποίησης ολόκληρων επαρχιών, φαινόμενο εξαιρετικά συνηθισμένο στις χώρες της Νότιας Αμερικής.

Σημαντικά έργα υποδομής κατασκευάστηκαν με βασικά παραδείγματα ένα πάρκο αιολικής ενέργειας, την εκτόξευση του πρώτου τηλεπικοινωνιακού δορυφόρου της χώρας και τη συνεχή βελτίωση των οδικών αρτηριών σε μια χώρα που μέχρι πρόσφατα είχε ασφαλτοστρώσει μόλις το 10% των δρόμων της. Μόλις τον περασμένο Μάιο, παραδόθηκε στο κοινό το βασικό μέρος της νέας γραμμής τελεφερίκ -στο μεγαλύτερο υψόμετρο του κόσμου- που συνδέει την πρωτεύουσα Λαπάς με το Ελ Άλτο. Όταν ολοκληρωθεί το έργο, θα μειώνει τη σχετική διαδρομή κατά τα δύο τρίτα.

Όλα αυτά επιτεύχθηκαν χάρη στην αύξηση του κοινωνικού πλούτου και των φορολογικών εσόδων και χωρίς η χώρα να καταχρεωθεί στα γνωστά ταμεία σωτηρίας. Τα ενεργειακά έσοδα έχουν τριπλασιαστεί από το 2005, τα φορολογικά έσοδα έχουν αυξηθεί και τα συναλλαγματικά αποθέματα της χώρας αγγίζουν πια τα 12 δισεκατομμύρια δολάρια. "Δείχνουμε σε ολόκληρο τον κόσμο ότι μπορείς να συνδυάσεις τη σοσιαλιστική πολιτική με την μακροοικονομική ισορροπία" δηλώνει ο υπουργός Οικονομικών Λουίς Αρσε. "Ολα όσα κάνουμε έχουν στόχο να ωφελήσουν τους φτωχούς" σημειώνει.

Από την πλευρά του, ο Μοράλες μιλάει για "ένα νέο τρόπο άσκησης πολιτικής". "Για τους εκλεγμένους αξιωματούχους, η πολιτική δεν είναι ούτε επάγγελμα ούτε προνόμια" εξηγεί. "Είναι στρατευμένη υπηρεσία". Και στην περίπτωσή του δεν πρόκειται μόνο για λόγια. Με την ανάληψη των προεδρικών καθηκόντων, ο πρώην συνδικαλιστής κοκαλέρο μείωσε τον προσωπικό του μισθό όπως και τους μισθούς όλων των υπουργών του κατά 57%.

Δεν λείπουν φυσικά και οι επικρίσεις. Αρκετοί οικονομολόγοι επισημαίνουν την υπερβολική εξάρτηση από τη μεταλλευτική βιομηχανία και το φυσικό αέριο και προβλέπουν ότι μια ξαφνική μείωση της τιμής τους στις διεθνείς αγορές θα μπορούσε να έχει ολέθριες επιπτώσεις για τη Βολιβία. Παράλληλα, η ραγδαία οικονομική ανάπτυξη των τελευταίων ετών έχει αρχίσει να αφήνει τα σημάδια της τόσο στο περιβάλλον όσο και σε ορισμένες κοινότητες των ιθαγενών, από τους οποίους προέρχεται άλλωστε και ο ίδιος ο Μοράλες.

Σοβαρές επιφυλάξεις εκφράζουν και αρκετοί εκπρόσωποι των κοινωνικών κινημάτων, που στις αρχές της δεκαετίας του 2000 πέτυχαν καθοριστικές νίκες (όπως η ακύρωση της ιδιωτικοποίησης του νερού) συμβάλλοντας έτσι στην άνοδο του Μοράλες στην εξουσία. "Το MAS δεν συντονίζει τα κινήματα, αλλά την ηγεσία τους. Στην πραγματικότητα οδηγεί στην απο-κινητοποίηση του λαού" υποστηρίζει η κοινωνιολόγος Σίλβια Κουσικάνκι. Την άποψή της φαίνεται να συμμερίζονται και κάποιες οργανώσεις ακτημόνων που καλούν τα μέλη τους να μην ψηφίσουν στις σημερινές εκλογές σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την επιβολή υποψηφίων από τον κομματικό μηχανισμό χωρίς καμία προηγούμενη διαβούλευση με τα κοινωνικά κινήματα.

Τρίκκας Μιχάλης
Πηγή: avgi.gr