Πίσω από την κλειδαρότρυπα: Το γυμνό γυναικείο σώμα και άλλα δαιμόνια

Φώτο: Lina Scheynius

Για να είμαι ειλικρινής δε γνωρίζω πολλά για την Lady Gaga, οπότε δυσκολεύομαι να κατανοήσω για ποιους λόγους ήταν κοσμοϊστορικό γεγονός η συναυλία της στην Αθήνα. Εικάζω μόνο πως την ταραχή γέννησαν αισθήματα αγνού "επαρχιωτισμού", που πολύ συχνά αναζοπυρώνονται όταν κάποιος σούπερ διάσημος ξένος καλλιτέχνης κάνει εμφανίσεις στην Ελλάδα.

Δεν γνωρίζω την καλλιτεχνική της αξία, από μερικές πρόχειρες ματιές η αισθητική της μου μοιάζει με κακοφωνία του glam rock των '70s, την δε μουσική της αδυνατώ να την κατατάξω σε κάτι περισσότερο από μία αξιοπρεπή εκπροσώπηση ενός είδους που αντιπαθώ. Μα η Lady Gaga σόκαρε το ελληνικό κοινό, καθώς εμφανίστηκε ημίγυμνη στο αεροδρόμιο κατά την άφιξή της, πυροδοτώντας μία κοινή συζήτηση προς δύο διαφορετικές κατευθύνσεις: Το γυμνό που είναι ξέκωλο ούτως ή άλλως από τη μία, το γυμνό που είναι ξέκωλο, γαρνιρισμένο με σχετική "φεμινιστοφανή" τεκμηρίωση από την άλλη.

Ας δούμε λίγο πιο προσεκτικά την δεύτερη κατηγορία. Το κέιμενο του κ. Φράγκου στην "Αυγή" παραθέτει αυτούσια μία παράγραφο από το πόνημα της Άριελ Λέβι "Θηλυκές φαλλοκράτισσες - Οι γυναίκες και η ανερχόμενη κουλτούρα του ξέκωλου" (Female Chauvinist Pigs: Women and the Rise of Raunch Culture), η οποία λέει τα εξής: "Ακούγοντας τόσο συχνά ότι βρισκόμαστε σε μια συντηρητική στιγμή της Ιστορίας, αυθόρμητα θα περιμέναμε κάτι εντελώς αντίθετο απ' την ανάδειξη του ξέκωλου. Στην πραγματικότητα όμως, αν το καλοσκεφτούμε, ταιριάζει τέλεια. Η κουλτούρα του ξέκωλου δεν είναι προοδευτική, είναι εμπορική. Το νόημά της δεν είναι ν' ανοίξουμε το μυαλό μας στις δυνατότητες και τα μυστήρια της σεξουαλικότητας. Είναι το να επαναλαμβάνουμε αενάως μια συγκεκριμένη -και ιδιαίτερα εμπορική- συντόμευση του τι είναι σέξι. Δεν μιλάμε για τη βιομηχανία του σεξ. Μιλάμε γι' αυτό που αποφασίσαμε ότι σημαίνει η βιομηχανία του σεξ... για το πώς τη στηρίξαμε, την καθαρίσαμε και την παραμορφώσαμε. Για το πόσο στηριζόμαστε σε αυτήν για να μας μαρκάρει ως σεξουαλική και χωρίς απαγορεύσεις κουλτούρα, σε μια εποχή που ο φόβος και η καταστολή οργιάζουν" και συνεχίζει σε άλλο σημείο "Κάποιες εκδοχές της σέξι και ελάχιστα ντυμένης εκμαυλίστριας έχουν κάποτε μια ένοχη ευχαρίστηση για το περιθώριο - και σχεδόν εξ ολοκλήρου για το αντρικό περιθώριο."

Ήδη από την εποχή των παγετώνων, στους κόλπους του φεμινιστικού κινήματος διεξάγεται η συζήτηση περί προτύπων: Πώς τα σημερινά γυναικεία πρότυπα επικαθορίζονται (και εξυπηρετούν) τα αντρικά γούστα και ανάγκες. Αντιλαμβάνομαι, λοιπόν, για ποιους λόγους η raunch culture που αναφέρει η Λεβί χαρακτηρίζεται συντηρητική, τι την εκανε να μιλήσει για τα ρούχα που λιγοστεύουν. Και μετά;

Μπορούμε να σκεφτούμε διάφορες λύσεις που να εξυπηρετούν το όνειρο για την οριστική εξολόθρευση "της κουλτούρας του ξέκωλου". Μπορούμε, για παράδειγμα, να φτιάξουμε ομάδες κρούσης που θα αιφνιδιάζουν τα "ξέκωλα" και θα τα ντύνουν. Μπορούμε, ίσως, να ζητήσουμε από τους υπουργούς Παιδείας να εντάξουν ένα σχετικό μάθημα στα σχολεία. Μπορούμε ακόμα και να προσποιηθούμε πως είναι πολύ χρήσιμο να γράφονται πονήματα για το γυμνό γυναικείο σώμα τα οποία κάνουν λόγο για "ξέκωλα", χαρακτηρισμό καθαρά φαλλοκρατικό και "μάτσο", τόσο κοινωνικά όσο και αισθητικά. Μπορούμε να κάνουμε όλα αυτά για να μην παραδεχτούμε κάτι απλό: Φυσικά και το γυμνό γυναικείο σώμα  είναι αντικείμενο εμπορευματοποίησης. Είμαστε στον καπιταλισμό, τα πάντα είναι εν δυνάμει αντικείμενα εμπορευματοποίησης.

Εμπορευματοποιημένο, βέβαια, είναι και το ανδρικό σώμα. Το μυώδες ανδρικό σώμα με τις φαρδιές πλάτες, τους τέλειους γλουτούς, την υπόνοια μεγάλου πέους κλπ. που η έκθεσή του εξυπηρετεί με τη σειρά της πολύ συγκεκριμένους όρους marketing. Και, σκεφτείτε το, δεν το βλέπουμε σπάνια: Από ταινίες και περιοδικά, μέχρι γιγαντοαφίσες στην Αθηνών-Λαμίας κι από τραγουδιστές σε συναυλίες, ως σκασμένους απ'την ζέστη ημίγυμνους άντρες σε δρόμους και πλατείες της πόλης.  Τόσο ο τρόπος που -εμπορικά- γίνεται η έκθεση του ανδρικου σώμαος, όσο κι εκείνος που γίνεται του γυναικείου, "χτυπάν" κατευθείαν στην επιθυμία για σεξ.  Μόνο που το ανδρικό σώμα δε μας σοκάρει. Και πώς θα μπορούσε, άλλωστε;  Η κοινωνία που ζούμε δεν είναι μητριαρχική, δεν έχει καν κατακτήσει πλήρη ισότητα, συμβαίνει, μάλιστα, να είναι a man's world. Για να το θέσουμε ελαφρώς χοντροκομμένα "το δίκιο του ισχυρού" δε σόκαρε ποτέ κανέναν...

Τι είναι πορνό, τι μη πορνό;

Τι είναι πορνό;  Τίποτα και τα πάντα. Στην βικτωριανή Αγγλία, πορνογραφία ήταν το Pearl, μια μπροσουρίτσα με ερωτικά στιχάκια. Το '20 κυκλοφόρησε (φυσικά κρυφά) στις ΗΠΑ η Γαλάζια Βίβλος της Τιχουάνα, πορνογραφικά σκιτσάκια με διάσημους της εποχής, από καρτούν  μέχρι  τον Στάλιν. Οι καρτ ποστάλ των pin-up που στέλνονταν στους στρατιώτες του Βιετνάμ, οι πρώτες δειλές "τσόντες" του μεσοπολέμου, το Βαθύ Λαρύγγι, η Ιστορία της Ο, η Εμμανουέλα, η Shasha Grey, όλα μα όλα αυτά έχουν  μπει κάτω από την κοινή ταμπέλα: πορνό. Πορνό είχαν χαρακτηρίσει και τον Τουλούζ-Λωτρέκ, πορνογράφημα έχει γράψει και ο Τσέχοφ. Ποιος, λοιπόν, θέτει τους όρους για το τι θα χαρακτηριστεί πορνογραφία, τι θα είναι σκέτη "τσόντα", τι θα είναι τέχνη κα τι -στο κάτω κάτω της γραφής- είναι απλώς γυμνό, χωρίς υποσημειώσεις;

Το σεξ πουλάει. Ακόμα κι αν πρόκειται για underground λογοτεχνία, ακόμα κι αν πρόκειται για εκπληκτική φωτογραφία, το σεξ τραβάει κοινό, χωρίς πάντα να το επιδιώκει. Ας δούμε ένα παράδειγμα:

"Δώσε το στήθος σου να κόψω τη θηλή σου
πονάν οι ρώγες μου πονάει το φιλί σου.
Ασε το χέρι μου να τρέξει στο κορμί σου
θέλω το σώμα μου να νιώσει την ορμή σου."

Αυτό που μόλις διαβάσαμε, είναι στίχοι από την "Ερωτική άσκηση για τέσσερις" του Μάνου Χατζηδάκι. Κι είναι αριστουργηματικό.  Ας δούμε ένα ακόμα παράδειγμα:

"Έλα να κάνουμε σεξ έλα να κάνουμε σεξ
η αγάπη μας θα γίνει ανοξείδωτο πυρέξ". -Αγνώστου

Χμ...

Μπροστά απ' την κλειδαρότρυπα
Τυχαίνει μερικές φορές να επικαλούμαστε μάχες για να καλύψουμε τον δικό μας συντηρητισμό. Τη μάχη απέναντι στην εμπορευματοποίηση του γυναικείου (το σημειώνουμε ξανά) γυμνού, που είναι μια μάχη αντικαπιταλιστικότατη, βεβαίως βεβαίως. Αν είμαστε και "κουλτουριάρηδες" (sic) δίνουμε μία μάχη απέναντι στην ξεπεσμένη, κιτς ποπ που φαίνεται πως εκπροσωπεί η Lady Gaga. Δίνουμε μία μάχη για την αισθητική, μια μάχη πολιτιστική, οπωσδήποτε μία μάχη για την ισότητα, αλλά σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να κρυφτούμε πίσω από το δάχτυλό μας: Το γυμνό δεν είναι πορνό. Το γυμνό είναι γυμνό και για να αποδαιμονοποιηθεί χρειάστηκε να περάσει τα πάνδεινα. Μοιάζει δε ακόμα να τα περνάει.

Δεν είναι κακοί οι διαχωρισμοί, δεν είναι κακές και οι παραδοχές: Η Lady Gaga δε μ'άρεσε γιατί ήταν κιτς και γιατί νομίζω πως με μια μόνο εμφάνιση περιέγραψε με εκπληκτική ακρίβεια ολόκληρη την υπόθεση του "ποπ ειδώλου": Ναρκισσισμός, περσονισμός, μια σκέτη ταλαιπωρία.  Ωστόσο, δε με ενόχλησε να βλέπω γυμνό αυτό καθεαυτό. Ίσως, βέβαια, αν η Lady Gaga  είχε ιδανικότερες αναλογίες, αν ήταν πιο όμορφη, αν έμοιαζε περισσότερο με μοντέλο φωτογραφίσεων, τα γυμνό της να αξιολογούνταν με λιγότερη αυστηρότητα, δε νομίζετε; Μπορεί, μάλιστα, να χαρακτηριζόταν ως και "ανατρεπτικό".

Όλγα Στέφου 

Πηγή: left.gr