Με αφορμή την Αμφίπολη

Η ανασκαφή που διεξάγεται στην Αμφίπολη και η πρωθυπουργική επίβλεψή της εν μέσω θέρους έχουν φέρει στο επίκεντρο της επικαιρότητας την αρχαιολογική έρευνα με όρους πρωτόγνωρους. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός προέβλεψε (!) και ανακοίνωσε την ανακάλυψη ενός σπουδαίου ευρήματος το οποίο θα αποτελούσε έναν ακόμη κρίκο στη μακρά αλυσίδα της εθνικής συνέχειας.

Το υπουργείο Πολιτισμού αποφάσισε την έκδοση καθημερινών δελτίων τύπου για την ενημέρωση του κοινού, ενώ το θέμα εξακολουθεί να αποτελεί καθημερινή είδηση στα ΜΜΕ συντηρώντας τις προσδοκίες του κόσμου για τον «κρυμμένο θησαυρό», τονώνοντας το εθνικό αίσθημα και αποστρέφοντας την προσοχή του από άλλα ταπεινότερα ζητήματα, όπως για παράδειγμα η φορολογία ή τα γενικότερα θέματα της οικονομίας.

Με τα φώτα της δημοσιότητας στραμμένα στα ούτως ή άλλως σημαντικά ευρήματα της Αμφίπολης, όλοι, ειδήμονες και μη, έχουμε άποψη για τη χρονολόγηση του μνημείου, για την ταυτότητα του νεκρού, για ζητήματα για τα οποία η έρευνα πρόκειται να δώσει ασφαλή συμπεράσματα μελλοντικά, ή δεν πρόκειται να δώσει και καθόλου, και για διάφορα άλλα θέματα ιστορικά, θεωρητικά, ακόμα και τεχνικά.

Παρ' όλ' αυτά η δημοσιότητα δεν έχει φωτίσει τα παρασκήνια αυτής της παράστασης που στήθηκε για την πολιτική ουσιαστικά εκμετάλλευση του ευρήματος. Πίσω από τη σκηνή λοιπόν βρίσκεται μια ολόκληρη υπηρεσία η οποία στόχο έχει τη διαφύλαξη, προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς, μια υπηρεσία που δεν στελεχώνεται από αστέρες της δημόσιας ζωής, αλλά από επιστήμονες διάφορων ειδικοτήτων και ειδικευμένο προσωπικό, το οποίο μεθοδικά αποκαλύπτει όλους αυτούς τους «θησαυρούς που κρύβει στα σπλάχνα της η ελληνική γη», σύμφωνα με μια προσφιλή στα ΜΜΕ φράση.

Τα τελευταία χρόνια αυτή η υπηρεσία, απαξιωμένη και πριν από την εφαρμογή των Μνημονίων δέχεται απανωτές επιθέσεις τόσο στο ιδεολογικό όσο και στο εργασιακό επίπεδο με προφανή στόχο τη μεταφορά των σημαντικότερων αρμοδιοτήτων της στον ιδιωτικό τομέα. Όλο και πιο συχνά βλέπουμε να προβάλλονται απόψεις για τις υποτιθέμενες αστοχίες στη δημόσια διαχείριση μουσείων, μνημείων και αρχαιολογικών χώρων, οι οποίες -κατά τη γνώμη όσων διατυπώνουν αυτές τις απόψεις- ακυρώνουν τη λειτουργία τους σε οικονομικό, κοινωνικό και πολιτιστικό επίπεδο.

Ταυτόχρονα εκθειάζεται το έργο και η λειτουργία φορέων με ανάλογη αποστολή οι οποίοι τις περισσότερες φορές δεν βρίσκονται υπό την εποπτεία του Δημοσίου. Τα παραπάνω συμπληρώνονται με τη συστηματική εκχώρηση του αρχαιολογικού έργου σε κάθε είδους εργολαβίες που υποσκάπτουν τον επιστημονικό ρόλο της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και τα εργασιακά δικαιώματα των εργαζομένων σε αυτές.

Παράλληλα, στο πλαίσιο της γενικότερης επιχείρησης για τη συρρίκνωση του Δημοσίου, οι αρχαιολόγοι είναι καθημερινά αναγκασμένοι να αντρπεξέλθουν σε έναν τεράστιο όγκο εργασίας (επιστημονικό και διοικητικό), με ελάχιστα οικονομικά και τεχνικά μέσα, πολλές φορές εργαζόμενοι εκτός ωραρίου και χωρίς υπερωριακή αποζημίωση και, τελευταία, χωρίς την απαραίτητη συμβολή πολύτιμων συνεργατών με πολύχρονη εμπειρία, όπως οι σχεδιαστές και εργατοτεχνίτες που απομακρύνθηκαν στο πλαίσιο της διαθεσιμότητας.

Τέλος, η επιχειρούμενη «αξιολόγηση» και ο νέος Οργανισμός του υπουργείου Πολιτισμού, που κατατίθεται το αμέσως προσεχές διάστημα, αναμένεται να καταφέρουν και νέα πλήγματα στο αρχαιολογικό έργο και να αποδυναμώσουν ακόμη περισσότερο τις υπηρεσιακές μονάδες του υπουργείου και ιδιαίτερα τις περιφερειακές, που αποτελούν τον κορμό της προστασίας και ανάδειξης των μνημείων.

Εντούτοις, ακόμη και μέσα σε αυτό το δυσμενές για την προαγωγή της επιστημονικής έρευνας περιβάλλον, με τα περισσότερα προβλήματα να εκπορεύονται από μακροχρόνιες πολιτικές επιλογές, οι αρχαιολόγοι και το υπόλοιπο προσωπικό της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, με μόνο εφόδιο την επιστημονική κατάρτιση και το επαγγελματικό τους ενδιαφέρον, φροντίζουν συνεχώς να αναδεικνύουν και να διευρύνουν τον κοινωνικό και εκπαιδευτικό ρόλο της αρχαιολογίας.

Η αποκάλυψη του σημαντικού ταφικού συνόλου στον λόφο Καστά στην περιοχή της Αμφίπολης προσδίδει μία πρόσκαιρη λάμψη στον χώρο μας, η οποία όμως δεν είναι δυνατόν να αποκρύψει όλες τις δυσλειτουργίες και τις αγκυλώσεις που προκαλεί στην επιτέλεση του αρχαιολογικού έργου η κυβερνητική πολιτική.

Έλλειψη στόχευσης από το αρμόδιο υπουργείο, δραματικές περικοπές στη χρηματοδότηση και περαιτέρω συρρίκνωση των δομών και των αρμοδιοτήτων, αυτά είναι όσα κυρίως χαρακτηρίζουν την πολιτική της κυβέρνησης σχετικά με τον πολιτισμό, χωρίς βέβαια να εμποδίζουν την ευκαιριακή εκμετάλλευσή του από τον πρωθυπουργό.

Μακριά από τα φώτα της σκηνής δυστυχώς δεν φαίνεται να ασκείται καμία πολιτική για την υποστήριξη του δημόσιου αγαθού που αποτελούν τα μνημεία μας και για την ουσιαστική αξιοποίησή τους, όχι μόνο οικονομική, αλλά πρωτίστως κοινωνική, μορφωτική και εκπαιδευτική, προς όφελος του συνόλου της κοινωνίας.

Όλγα Σακαλή - πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων
Πηγή: avgi.gr