Δημόσιο αγαθό είναι αυτό που διεκδικούμε ως δημόσιο

Το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Οικονομικών για τον αιγιαλό, όπως κατατέθηκε αρχικά, αποτύπωνε με ενάργεια τις κατευθύνσεις στις οποίες κινείται η λογική των κυβερνώντων για την «ανάπτυξη». Αν ήθελε κανείς να τη συνοψίζει, θα μπορούσε να την ονομάσει: «νόμος είναι το δίκιο του φαστ-τρακ».

Οι νομοθεσίες για τα φαστ-τρακ, οι νέοι νόμοι για το χωροταξικό, το ρυθμιστικό, την ιδιωτική πολεοδόμηση ακόμη και στα δάση -όπως παλιότερα οι νομοθεσίες για τις ΠΟΤΑ και τα Ολυμπιακά έργα- αποτελούν ένα σύνολο «έκτακτης νομοθεσίας». Στηριγμένη στη βασική αρχή ότι το ύψιστο εθνικό συμφέρον της χώρας σήμερα είναι η οικονομική κρίση (δηλαδή τα χρήματα που κατευθύνονται στους δανειστές) και υπέρτατη νομοθεσία τα Μνημόνια, επιχειρεί να θεσμοθετήσει μια σειρά από «εξαιρέσεις» στη συνταγματικά ορισμένη προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος. Πρόκειται για μια παράλληλη (δεν ισχύει για όλους τους πολίτες) νομοθεσία που δίνει το δικαίωμα στους μικρούς ή μεγάλους «επενδυτές» να έχουν δικούς τους όρους δόμησης, χρήσης γης, καταστροφής του δάσους, καταπάτησης του αιγιαλού.

Το σχέδιο νόμου για τον αιγιαλό εισήγαγε μια ρύθμιση που καταστρατηγεί την ίδια την έννοια των κοινόχρηστων αγαθών. Με την ισχύουσα νομοθεσία, όλοι οι πολίτες δικαιούνται πρόσβαση στον αιγιαλό και την παραλία (που είναι κοινόχρηστα αγαθά). Η πρόσβαση μπορεί να απαγορευτεί μόνο για λόγους υπέρτατου συμφέροντος, εθνικού (λ.χ. στρατιωτικές εγκαταστάσεις) ή προστασίας πολιτιστικού ή φυσικού περιβάλλοντος (π.χ. προστασία σπάνιων ειδών ή αρχαιολογικών χώρων). Το σχέδιο νόμου εισήγαγε κάτι καινοφανές: την κατάργηση του κοινόχρηστου χαρακτήρα του αιγιαλού και της παραλίας (άρα και της πρόσβασης όλων των πολιτών) για λόγους επιχειρηματικούς και τουριστικούς. Με δύο λόγια: η πρόσβαση των πολιτών στην παραλία και τη θάλασσα θα απαγορευόταν διά νόμου στις περιοχές που θα το ζητούσε ο όποιος ιδιώτης επενδυτής! Είναι προφανές γιατί παρουσιάστηκε ως «προαπαιτούμενο» της Τρόικας: η ρύθμιση αυτή είναι απαραίτητη προκειμένου να εκποιηθούν και να παραδοθούν πλήρως στους ιδιώτες οι 165 παραλίες που έχουν ήδη περάσει στο χαρτοφυλάκιο του ΤΑΙΠΕΔ.

Το σχέδιο νόμου προχωρούσε ένα βήμα παραπέρα, εισάγοντας την νομιμοποίηση ιδιωτικών αυθαιρέτων στον αιγιαλό και την παραλία έναντι αντιτίμου -αυθαιρέτων που θα έπρεπε υποχρεωτικά να κατεδαφιστούν, αφού η ως τώρα νομοθεσία δεν προβλέπει άδειες για οποιεσδήποτε ιδιωτικές κατασκευές στον αιγιαλό! Ουσιαστικά άνοιγε το δρόμο στην αδειοδότηση όλων των αυθαιρεσιών που έχουν κάνει οι μεγαλοξενοδόχοι, κλείνοντας παράνομα τις παραλίες μπροστά από την ιδιοκτησία τους και διαμορφώνοντας κατά το δοκούν την παραλία και τον αιγιαλό.

Παλιές ιδέες σε νέο περιτύλιγμα; Προφανώς! Είναι πραγματικά πρωτοφανές να παρουσιάζονται ως «νέες ιδέες για την ανάπτυξη» οι παμπάλαιες συνταγές καταστροφής του περιβάλλοντος και κάθε κοινόχρηστου αγαθού, όταν γνωρίζουμε πολύ καλά τα αποτελέσματά τους. Στην Ισπανία και τη Γαλλία σήμερα γκρεμίζουν τα τσιμεντένια μεγαθήρια που κατέστρεψαν το παραλιακό τοπίο. Στις χώρες που είναι αναπτυγμένος ο all-inclusive τουρισμός, οι ντόπιοι κάτοικοι διαβιούν στη φτώχεια, χωρίς καν πρόσβαση στις παραλίες τους που είναι κλειστές με φράχτες και ένοπλους φρουρούς. Για να μην πάμε μακριά, όμως, τι είδους «ανάπτυξη» προσέφεραν στην χώρα μας τα ξενοδοχεία που χτίστηκαν επί Χούντας αυθαίρετα στον αιγιαλό (και τότε νόμος ήταν το δίκιο του επενδυτή, βλέπετε) και σήμερα χάσκουν άδεια και εγκαταλελειμμένα. Τι είδους έσοδα για το δημόσιο έχουν φέρει οι ιδιωτικές βίλες με παράνομους φράχτες στην ακτογραμμή της Αργολίδας, παρά τις 300 off-shore εταιρείες με έδρα το Κρανίδι, που φορολογούνται με ψίχουλα; Πώς μας προτείνουν ως μοντέλο ανάπτυξης την στήριξη της οικονομίας αποκλειστικά στη βιομηχανία του τουρισμού, όταν ακριβώς αυτή η εξάρτηση ήταν που οδήγησε -σύμφωνα με τους ίδιους τους κυβερνώντες- στην οικονομική κρίση;

Μιας και το νομοθέτημα συνάντησε τεράστια αντίδραση και η κυβέρνηση δεν τόλμησε να το περάσει αυτούσιο, η προσπάθεια μεταβάλλεται. Τώρα κατατέθηκαν κάποια άρθρα στο πολυνομοσχέδιο με τα «προαπαιτούμενα» που πάει για ψήφιση στις 8 Αυγούστου. Πίσω από μια φαινομενικά «ουδέτερη» και αναγκαία διαδικασία, όπως είναι η χάραξη του αιγιαλού, η κυβέρνηση αφήνει ένα παράθυρο για τους καταπατητές: η προσωρινή χάραξη (που λόγω ασφυκτικών χρονοδιαγραμμάτων, θα γίνει και μόνιμη) του αιγιαλού μέσω ορθοφωτογραφιών, πολλές αυθαίρετες εγκαταστάσεις πιθανώς θα βρεθούν εκτός αιγιαλού και θα ανοίξει ένας άλλος, πλάγιος τρόπος για τη νομιμοποίησή τους…

Η αντιπαράθεση με τα σχέδια της κυβέρνησης οφείλει να είναι καθολική, για έναν λόγο που γνωρίζουν όλοι όσοι ασχολούνται με θέματα περιβάλλοντος. Η καταστροφή του περιβάλλοντος, φυσικού και πολιτιστικού, είναι μια διαδικασία μη αναστρέψιμη. Και δεν μπορεί καμία οικονομική κρίση να αποτελεί πρόσχημα ή επιχείρημα για ένα τέτοιο έγκλημα. Αν καταπατήσουμε, ξεπουλήσουμε, καταστρέψουμε την κοινή μας κληρονομιά, καταστρέφουμε την ίδια μας τη ζωή και μάλιστα με τρόπο που δεν μπορούμε να διορθώσουμε. Ειδικά η θάλασσα το διδάσκει αυτό: μια μικρή παρέμβαση, όπως μια αυθαίρετη προβλήτα που παρεμβάλλεται στον κυματισμό, έχει αποτελέσματα διάβρωσης της ακτής, αλλαγής των φυσικών δεδομένων, σε πολύ μεγαλύτερη έκταση. Το ίδιο ισχύει για κάθε επέμβαση στον φυσικό και πολιτιστικό πλούτο: για το εφήμερο κέρδος λίγων, διακινδυνεύουμε τις ζωές όλων μας. Ποιος θα έλεγε ναι, αν το ερώτημα ετίθετο σε αυτή τη βάση;

Ας ξαναφέρουμε λοιπόν τα ερωτήματα στη σωστή τους βάση κι ας πούμε όχι. Ο φυσικός και πολιτιστικός πλούτος ανήκει σε όλους μας και είναι πηγή ζωής και ευημερίας για όλους, όταν προστατεύεται, αναδεικνύεται και παραδίδεται στις επόμενες γενιές. Άλλωστε από αυτές τον έχουμε δανειστεί. Και, παραφράζοντας τον ποιητή, αν δεν είμαστε άξιοι να τον παραδώσουμε πιο πλούσιο, μπορούμε τουλάχιστον να μην τον εξευτελίσουμε.

Δέσποινα Κουτσούμπα
μέλος ΔΣ Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων (από το πληροφοριακό δελτίο του ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS)