Εφοδοι κατ' οίκον από την Εφορία

ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ - ΚΕΡΑΥΝΟΣ

«Φοροεπιδρομή» στην κατοικία ή την επαγγελματική έδρα των φορολογουμένων για διενέργεια φορολογικών ελέγχων και αναζήτηση χρημάτων για είσπραξη φόρων ή άλλων οφειλών προς το Δημόσιο θα μπορούν να διενεργούν τα αρμόδια ελεγκτικά όργανα, ακόμα και χωρίς την παρουσία δικαστικού λειτουργού, κατά τα πρότυπα των υπηρεσιών των ΗΠΑ (IRS).

Το «πράσινο φως» για την «έφοδο» των ελεγκτών όχι μόνο για να ελέγξουν φορολογικά όταν έχουν ενδείξεις φοροδιαφυγής, αλλά και για να ψάξουν να βρουν «ζεστό χρήμα» ή να κατασχέσουν άλλα κινητά πράγματα για την είσπραξη οφειλομένων άναψε γνωμοδότηση-σοκ που εξέδωσε με οριακή πλειοψηφία (14-10 ψήφων) η Ολομέλεια του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους (ΝΣΚ) απαντώντας σε ερώτημα του υπουργείου Οικονομικών.

Κίνδυνος
Ετσι τα φορολογικά όργανα χωρίς την εγγύηση της παρουσίας εισαγγελέα θα μπορούν να κάνουν «φύλλο και φτερό» όχι μόνο τα γραφεία, αλλά και χώρους σπιτιών, αναζητώντας π.χ. χρήματα σε ντουλάπες, στρώματα, μαξιλάρια κ.λπ., με ανοιχτό τον κίνδυνο καταχρήσεων και, βέβαια, υποβολής μηνύσεων και αγωγών.

Η πλειοψηφία της Ολομέλειας ΝΣΚ, δίνοντας τη δική της ερμηνεία στο Σύνταγμα, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι είναι συνταγματικά επιτρεπτή η είσοδος φορολογικών οργάνων στην κατοικία «για φορολογικούς ελέγχους και έρευνες που αποσκοπούν ευθέως ή εμμέσως στην είσπραξη φόρων και λοιπών εσόδων» και ότι αρκεί η εισαγγελική εντολή που προβλέπει για την είσοδο ο νέος Κώδικας Φορολογικής Διαδικασίας (Ν. 4174/13) «χωρίς να απαιτείται και η παρουσία εκπροσώπου της δικαστικής εξουσίας».

Το υπουργείο Οικονομικών, προκειμένου να εφαρμόσει τον ΦΔ, έστειλε ερώτημα στο ΝΣΚ για το αν επιτρέπεται και υπό ποιες προϋποθέσεις η είσοδος φορολογικών οργάνων στην κατοικία φορολογουμένου για ελέγχους και έρευνες (που προβλέπει ο ΚΦΔ) «εν όψει του άρθρου 9 του Συντάγματος που θεσπίζει το άσυλο της κατοικίας και δεν επιτρέπει την έρευνα σε αυτήν, παρά μόνο όταν υπάρχει ρητή νομοθετική πρόβλεψη και πάντοτε με την παρουσία του εκπροσώπου της δικαστικής αρχής».
Το ΝΣΚ επισήμανε κατ' αρχάς ότι ως κατοικία θεωρείται κάθε κατάλυμα που χρησιμοποιείται για διαβίωση, διαμονή ή εργασία και μπορεί να χρησιμοποιείται και για διαμονή και ως επαγγελματική έδρα.
Ο δικαστικός
Δέχτηκε, επίσης, ότι η παρουσία δικαστικού λειτουργού στην κατ' οίκον έρευνα (λόγω της προστασίας του ασύλου) απαιτείται μόνο όταν πρόκειται να συλλεγούν αποδεικτικά στοιχεία για τη διαπίστωση εγκλημάτων, την ανακάλυψη ή σύλληψη δράστη, την πρόληψη ή καταστολή ποινικών αδικημάτων.
Αντίθετα, κατά το ΝΣΚ, δεν χρειάζεται η παρουσία δικαστικού για τους φορολογικούς ελέγχους και την αναζήτηση χρημάτων που προβλέπει ο ΚΦΔ, αλλά και για λιγότερο επαχθείς περιορισμούς (όπως όταν γίνονται έλεγχοι για την τήρηση της υγειονομικής, εργατικής, οικονομικής - επαγγελματικής, φορολογικής νομοθεσίας τους οποίους χαρακτηρίζει ως διοικητικές έρευνες).
Ειδικά για την είσπραξη φόρων και εσόδων, το ΝΣΚ υπογραμμίζει ότι η παροχή με τον ΚΦΔ στα φορολογικά όργανα «της δυνατότητας εισόδου και έρευνας στην κατοικία του οφειλέτη προφανώς αποσκοπεί στην αναζήτηση χρημάτων ή άλλων κινητών πραγμάτων ή και στοιχείων σχετικών με την περιουσιακή του κατάσταση για την εν συνεχεία επιβολή συντηρητικής κατασχέσεως, λήψη ασφαλιστικών και διασφαλιστικών μέτρων και επίσπευση αναγκαστικής εκτελέσεως».
ΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ
Συνταγματικά επιτρεπτή η έρευνα
Αν και εκφράζει προβληματισμό, το ΝΣΚ καταλήγει ότι η δυνατότητα ελέγχου δεν υποχωρεί μπροστά στη συνταγματική διάταξη για το απαραβίαστο και της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής. Δέχεται επίσης ότι δεν είναι συνταγματικά ανεπίτρεπτη η έρευνα χωρίς εισαγγελέα στην περίπτωση που οι διοικητικές παραβάσεις αποδειχθεί ότι είναι και ποινικά αδικήματα, γιατί αυτή η διαπίστωση είναι απλώς μία δευτερεύουσα συνέπεια του φορολογικού ελέγχου.
Αντίθετα, ισχυρότατη μειοψηφία υπογραμμίζει ότι μια τέτοια κατ' οίκον έρευνα, χωρίς την αναγκαία πάντοτε παρουσία δικαστικού λειτουργού (ώστε να υπάρχουν εγγυήσεις ότι δεν θα γίνουν καταχρηστικές ενέργειες), αποτελεί συνταγματικά ανεπίτρεπτη παραβίαση του ασύλου της κατοικίας και κατάχρηση εξουσίας.
Η κατ' οίκον έρευνα, τονίζει η μειοψηφία, πρέπει -κατά τη ρητή διατύπωση του Συντάγματος- να γίνεται υπό τον όρο της νομοθετικής πρόβλεψής της και απαιτείται η παρουσία δικαστικού λειτουργού πάντοτε, ανεξάρτητα από το αν γίνεται στο πλαίσιο ανάκρισης ή ανεξάρτητα από αυτήν, από ανακριτικά ή άλλα διοικητικά όργανα, προληπτικά ή κατασταλτικά, στο πλαίσιο αναγκαστικής ή διοικητικής εκτέλεσης.
Υπογραμμίζοντας την ανάγκη παρουσίας δικαστικού λειτουργού σε όλες τις περιπτώσεις της κατ' οίκον έρευνας που θεσπίζει ο ΚΦΔ, η μειοψηφία καταλήγει ότι η μη τήρηση των νόμιμων διατυπώσεων του Συντάγματος «συνιστά σωρευτικά ανεπίτρεπτη παραβίαση του ασύλου της κατοικίας και κατάχρηση εξουσίας και επισύρει κατά του δημόσιου οργάνου που παραβίασε αντισυνταγματικώς το άσυλο της κατοικίας ποινικές, αστικές και πειθαρχικές κυρώσεις».
Επισημαίνεται ότι στον ΚΦΔ (Ν. 4174/13), που υιοθέτησε αυστηρές διαδικασίες υπό την πίεση σχετικών μνημονιακών υποδείξεων, προβλέφθηκε η δυνατότητα εισόδου φορολογικών οργάνων στην κατοικία του φορολογουμένου για διενέργεια φορολογικών ελέγχων και ερευνών, όταν υπάρχουν ενδείξεις για φοροδιαφυγή (άρθρο 23 του ΚΦΔ) ή για να εισπραχθούν φόροι και άλλου είδους έσοδα του Δημοσίου (άρθρο 40) με εισαγγελική εντολή.

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΥΛΩΝΙΤΗΣ 
Πηγή: ethnos.gr