Στον αέρα χιλιάδες δανειολήπτες

Εκφράζουμε σοβαρότατες επιφυλάξεις για την αποτελεσματικότητα των ρυθμίσεων που πρόσφατα ανακοίνωσε η Τράπεζα της Ελλάδος με τη με αρ. 42/30-05-2014 Πράξη της. Στην Πράξη αυτή παραθέτει ενδεικτικά 22 ρυθμίσεις τις οποίες μπορούν να εφαρμόσουν οι τράπεζες προκειμένου να ρυθμίσουν τα δάνεια των νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Πολύ φοβούμαστε ότι οι ρυθμίσεις αυτές κινδυνεύουν να μείνουν «γράμμα κενό», για τους εξής λόγους:

1. Αφήνει στη διακριτική ευχέρεια της κάθε τράπεζας ποιες και πόσες ρυθμίσεις θα ακολουθήσει αλλά και με ποια κριτήρια.

2. Δεν προβλέπεται η υποχρέωση των τραπεζών να συνεργαστούν μεταξύ τους για να δώσουν μια λύση από κοινού.

3. Δεν υποχρεώνει τις τράπεζες να έχουν ως πρώτη επιδίωξή τους την εξεύρεση οριστική λύσης.

1. Η εφαρμογή και η επιλογή των ρυθμίσεων επαφίεται στη διακριτική ευχέρεια της κάθε τράπεζας. Εύλογα λοιπόν γεννώνται τα ακόλουθα ερωτήματα:

§ Τι ρυθμίσεις θα υιοθετήσει;

§ Ποια κριτήρια θα θέσει;

§ Ποιος και πώς θα συνεκτιμήσει την οικονομική, οικογενειακή και κοινωνική κατάσταση του οφειλέτη;

2. Τι ποσό μπορεί να καταβάλει και ποιος θα προσδιορίζει αυτό όταν υπάρχουν περισσότεροι δανειστές;

Από την εμπειρία μας στην ΕΚΠΟΙΖΩ και από τα στοιχεία που διαθέτουμε διαπιστώνουμε ότι κατά μέσο όρο οι οφειλέτες οφείλουν σε 2,8 τράπεζες. Πουθενά

δεν προβλέπεται η υποχρέωση των τραπεζών να συνεργάζονται και να προτείνουν από κοινού λύση στη ρύθμιση των οφειλών. Είναι επιτακτική ανάγκη η ΤτΕ να υποχρεώσει τις τράπεζες να συνεργαστούν και να θέσει τα κριτήρια αυτής της συνεργασίας.

3. Υποχρέωση για εξεύρεση οριστικής λύσης

Η Πράξη της ΤτΕ δεν υποχρεώνει τις τράπεζες να εξαντλούν τα περιθώρια για εξεύρεση οριστικής λύσης πρωτίστως. Αφήνει συνεπώς τη δυνατότητα στις τράπεζες να προτείνουν κατά το δοκούν λύσεις βραχυπρόθεσμες με ορίζοντα το πολύ 5ετίας, όπου σε αυτήν την περίπτωση απλώς μεταφέρεται το πρόβλημα του οφειλέτη για αργότερα… και βέβαια διογκώνεται ο δανεισμός του.

Είναι πολύ σημαντικό να προχωρήσουμε σε οριστικές λύσεις με χρονικό ορίζοντα απεγκλωβισμού, όπου θα ρυθμίζονται οι οφειλές του, με τρόπο βιώσιμο και ρεαλιστικό, και να απαλλάσσεται από τη θηλιά του δανεισμού.

Τέλος, είναι πολύ σημαντικό να δοθεί στον οφειλέτη μια δεύτερη ευκαιρία ώστε να μπορέσει να επανενταχθεί στην οικονομική και κοινωνική ζωή.

Η εμπειρία της ΕΚΠΟΙΖΩ

Από τη διαχείριση στην ΕΚΠΟΙΖΩ των 13.000 και πλέον υπερχρεωμένων καταναλωτών διαπιστώνουμε ότι εκατοντάδες νοικοκυριά βιώνουν οικονομικό και κοινωνικό αποκλεισμό, περιθωριοποιούνται, έχουν αυξηθεί επικίνδυνα τα προβλήματα της υγείας τους και ιδίως της ψυχικής τους (κατάθλιψη κ.τ.λ). Πολύ φοβούμαστε ότι ο αριθμός των αστέγων και στη χώρα μας θα αυξηθεί σημαντικά, δεδομένου ότι από την 1/1/2015 απελευθερώνονται οι πλειστηριασμοί των ακινήτων και δεν θα υπάρχει καμία προστασία στα ακίνητα ούτε για την κύρια κατοικία.

Οι μέχρι τώρα ρυθμίσεις των τραπεζών  

Οι τράπεζες μέχρι σήμερα δεν έχουν προχωρήσει σε ρυθμίσεις ρεαλιστικές προς τους οφειλέτες, αντίθετα είναι αρνητικές, απρόθυμες, άκαμπτες και οι προτάσεις τους είναι εκτός τόπου και χρόνου. Πέραν τούτου πιέζουν ασφυκτικά με αθέμιτους και παράνομους τρόπους τους οφειλέτες μέσω των εταιρειών ενημέρωσης (εισπρακτικών εταιρειών) και των δικηγορικών γραφείων στα οποία αναθέτουν την είσπραξη των οφειλών και ζητούν να τους καταβάλουν αστρονομικά ποσά…

Τι προτείνει η ΕΚΠΟΙΖΩ 

Ο άξονας στον οποίο πρέπει να κινηθούν οι ρυθμίσεις είναι να πληρώσει ο καταναλωτής ένα ποσό αφού διασφαλίσει ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης και να απαλλαγεί από το υπόλοιπο, με βάση τη σημερινή πραγματική αξία των ακινήτων αλλά και τις πραγματικές οικονομικές του δυνατότητες.
Συνεπώς, οι λύσεις θα έπρεπε να είναι στην κατεύθυνση της μείωσης των επιτοκίων και της διαγραφής ενός ποσού, ώστε ο οφειλέτης να απεμπλακεί.

Ας μην ξεχνάμε ότι ανυπαίτια ο οφειλέτης βρέθηκε σε αυτήν την κατάσταση, έλαβε δάνεια σε μια άλλη εποχή με άλλα δεδομένα και σήμερα καλείται να καταβάλει στο ακέραιο τα ποσά αυτά. Επιπρόσθετα επιβαρύνεται με τόκους υπερημερίας, υψηλά έως ληστρικά επιτόκια, κεφαλαιοποίηση των ποσών που αδυνατεί να καταβάλει και σε πολλές περιπτώσεις στεγαστικών δανείων οι τράπεζες προχωρούν σε «δήθεν» ρυθμίσεις με επιμήκυνση του δανείου και αύξηση του επιτοκίου!

Τα δάνεια στο «κόκκινο» και οι προτάσεις της ΤτΕ για την αντιμετώπισή τους 

Υπό τις παρούσες συνθήκες, του τεράστιου όγκου των μη εξυπηρετούμενων δανείων στην Ελλάδα (πάνω από 80 δισ. ευρώ), αλλά και της προσπάθειας αναχαίτισης του κύματος αυτού, θα αναμενόταν η ΤτΕ να λάβει μέτρα ώστε να υποχρεωθούν οι τράπεζες σε ρεαλιστικές προσαρμογές των δανειακών υποχρεώσεων του δανειολήπτη και, αντιστοίχως, των απαιτήσεων των τραπεζικών ιδρυμάτων στις οικονομικές συνθήκες του δανειολήπτη. Ακριβώς στο ουσιαστικό αυτό ζήτημα, η παρούσα Πράξη υποχωρεί.
Αντί να προβλέπει τις βασικές αρχές και κατευθύνσεις που διέπουν την προσφορότητα κάθε λύσης, η Πράξη της ΤτΕ περιορίζεται να απαριθμεί ενδεικτικά αυτές, και δη σε Παράρτημα, παραθέτοντας ενδεικτικά 22 τύπους ρυθμίσεων που καλούνται να υιοθετήσουν οι τράπεζες.

Ακόμη περισσότερο, οι ενδεικτικά καταγραφόμενες λύσεις σωριάζονται σε τρεις σελίδες, η μία μετά την άλλη, χωρίς ουδεμία ένδειξη ως προς τον τρόπο που αυτές μπορούν να εφαρμόζονται, ως προς τις περιπτώσεις εκείνες που – έστω καταρχήν – κρίνονται κατάλληλες ή ως προς τις περιπτώσεις που κρίνονται ακατάλληλες.

Εξάλλου, παρότι οι ενδεικτικά αναφερόμενες λύσεις χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες, Βραχυπρόθεσμες, Μακροπρόθεσμες και λύσεις Οριστικής Διευθέτησης, καμία αρχή δεν υιοθετείται από την ως άνω Πράξη ως προς την υποχρέωση των τραπεζών να ακολουθήσουν τουλάχιστον κάποια από τις κατηγορίες αυτές, όπως θα ήταν για παράδειγμα η υποχρέωση των τραπεζών να αναζητήσουν καταρχήν λύσεις οριστικής διευθέτησης και, μόνο αν αυτές δεν είναι κατάλληλες, λύσεις προσωρινής διευθέτησης.

Στοιχειώδης διάκριση θα έπρεπε, κατά την άποψή μας, να γίνεται ανάλογα με τα περιουσιακά στοιχεία του δανειολήπτη, με ειδική μνεία για ειδική αντιμετώπιση της κατοικίας του ιδίου και της οικογένειάς του, η οποία δεν έχει μόνο οικονομική διάσταση, αλλά προεχόντως κοινωνική.

Χωρίς τη συμπερίληψη αρχών που να υποχρεώνουν τα τραπεζικά ιδρύματα να αναθεωρήσουν τον σημερινό τρόπο οργάνωσης της επιχειρηματικής τους δράσης στα θέματα του δανεισμού και των ρυθμίσεων, η Πράξη αυτή βελτιώνει μεν τη σημερινή χαοτική διαδικασία επαφής του δανειολήπτη με την τράπεζα, δεν αφορά, ωστόσο, στο πραγματικό συμφέρον των δανειοληπτών, που είναι η προσαρμογή στις πραγματικές σημερινές συνθήκες και στις πραγματικές δυνατότητές τους.

Τύποι Επιλογών Ρύθμισης που προτείνονται από την ΤτΕ 

Με τρεις εξαιρέσεις, οι προβλεπόμενοι τύποι ρυθμίσεων στο Παράρτημα 1 επιβεβαιώνουν την άρνηση του τραπεζικού συστήματος να επωμισθεί ουσιαστικά κάποιο από το κόστος της οριστικής διευθέτησης των ήδη από ετών μη εξυπηρετούμενων δανείων. Είναι βέβαιο ότι οι δανειολήπτες που θα βρεθούν αφενός να επιβαρύνονται με όλα τα έξοδα της υλοποίησης των λύσεων αυτών (αφού τα έξοδα αυτά δεν επιβάλλονται στις τράπεζες), αλλά και επιπλέον με το βάρος της πλήρους εξόφλησης των οφειλών τους (αφού όλοι σχεδόν οι τύποι ρυθμίσεων που αναφέρονται στην Πράξη προϋποθέτουν την πλήρη εξόφληση), σύντομα θα αποθαρρυνθούν.

Οι μόνες πιο τολμηρές προτεινόμενες ρυθμίσεις είναι η μόνιμη μείωση του επιτοκίου ή του συμβατικού περιθωρίου, η μερική διαγραφή των χρεών και η ανταλλαγή ενός στεγαστικού δανείου με άλλο μικρότερης αξίας. Ακόμα και η Τράπεζα της Ελλάδος φαίνεται να αναγνωρίζει ότι ορισμένα επιτόκια είναι υπερβολικά υψηλά.

Ειδικότερα ως προς τις προτεινόμενες ρυθμίσεις

Α. Βραχυπρόθεσμες Ρυθμίσεις 

Οι έξι βραχυπρόθεσμες ρυθμίσεις που προτείνονται (με ορίζοντα το πολύ 5ετίας), καταβολή μόνο τόκων, μειωμένες δόσεις, περίοδος χάριτος, αναβολή πληρωμής δόσης/δόσεων, τακτοποίηση καθυστερούμενου υπολοίπου και κεφαλαιοποίηση ληξιπρόθεσμων οφειλών, όχι μόνο δεν αντιμετωπίζουν το πρόβλημα έστω και προσωρινά, αλλά το διογκώνουν και το μεταθέτουν για αργότερα… Οι ρυθμίσεις αυτές πρέπει να συνοδευθούν από δραστικές μειώσεις των επιτοκίων, πάγωμα του εκτοκισμού, μη επιβάρυνση με τόκους υπερημερίας και πρόσθετα έξοδα αδιαφανή και παράνομα που επιβαρύνονται οι καταναλωτές οι οποίοι αδυνατούν να εξυπηρετήσουν τα δάνειά τους.
Εξάλλου οι ρυθμίσεις αυτές σήμερα εφαρμόζονται σε μεγάλο βαθμό από τις τράπεζες, παρέχοντας μια προσωρινή ανακούφιση στους οφειλέτες, και απλώς μεταθέτουν και διογκώνουν το πρόβλημα.

Β. Μακροπρόθεσμες ρυθμίσεις 

Οι οκτώ Μακροπρόθεσμες ρυθμίσεις που προτείνονται (με ορίζοντα πέραν της 5ετίας): μόνιμη μείωση του επιτοκίου και του συμβατικού περιθωρίου, αλλαγή τύπου επιτοκίου από κυμαινόμενο σε σταθερό ή αντίστροφα, παράταση διάρκειας αποπληρωμής του δανείου, διαχωρισμός της χορήγησης - ενυπόθηκο δάνειο σε δύο τμήματα, μερική διαγραφή χρεών, λειτουργική αναδιάρθρωση της επιχείρησης, συμφωνίες ανταλλαγής χρέους με μετοχικό κεφάλαιο.

Σε θετική κατεύθυνση είναι η μόνιμη μείωση του επιτοκίου καθώς και η μερική διαγραφή χρεών. Ωστόσο θα περίμενε κανείς να τεθούν από την ΤτΕ τα κριτήρια όπου οι τράπεζες θα είναι υποχρεωμένες να υιοθετήσουν και όχι η κάθε μια να υιοθετεί δικά της κριτήρια για τη ρύθμιση των οφειλών σε ανάλογες περιπτώσεις. Οι λοιπές προτεινόμενες ρυθμίσεις διαβλέπουμε ότι σε καμία περίπτωση δεν αντιμετωπίζουν το πρόβλημα αν δεν συνδυαστούν και δεν συνυπολογιστούν και με άλλες παραμέτρους, όπως περιορισμό της οφειλής στο δανειοδοτούμενο ακίνητο και διαγραφή του υπόλοιπου ποσού. Όπως άλλωστε είναι γνωστό, πολλοί οφειλέτες στεγαστικών δανείων έχουν καταβάλει ένα μεγάλο ποσό μέχρι σήμερα, το οποίο ενδέχεται να αντιστοιχεί στη σημερινή αξία του ακινήτου τους, και είναι άδικο να καλούνται να καταβάλλουν ένα ακόμα μεγάλο ποσό, το οποίο υπολείπεται σημαντικά της σημερινής αξίας του συγκεκριμένου ακινήτου, δεν έχουν κίνητρο να κρατήσουν το ακίνητο… και βεβαίως σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να υποθηκεύεται και άλλο ακίνητο για το ίδιο δάνειο.

Επιπροσθέτως σε πολλές περιπτώσεις η επιμήκυνση της αποπληρωμής του δανείου πρέπει να συνοδεύεται με μείωση του επιτοκίου, άλλως επιβαρύνεται δυσανάλογα ο οφειλέτης για την εξόφλησή του.

Γ. Οριστικές ρυθμίσεις  

Οι οκτώ Οριστικές ρυθμίσεις που προτείνονται: εθελοντική παράδοση ενυπόθηκου ακινήτου, μετατροπή σε χρηματοδοτική μίσθωση, πώληση και ενοικίαση, μεταβίβαση - πώληση του δανείου, ανταλλαγή με στεγαστικό μικρότερης αξίας, διαχείριση σε εκκαθάριση, ρευστοποίηση εξασφαλίσεων δικαστικές/νομικές ενέργειες.
Εκτός από την ανταλλαγή με στεγαστικό μικρότερης αξίας που έχει προταθεί και από εμάς, οι υπόλοιπες ρυθμίσεις προβλέπουν στην πλειοψηφία τους τη μεταβίβαση του/των ακινήτων στην τράπεζα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται…

Οι ρυθμίσεις αυτές, μας βρίσκουν απολύτως αντίθετους, διότι δείχνουν να αγνοούν τις πραγματικές συνθήκες της ελληνικής κοινωνίας (μείωση μισθών και συντάξεων πάνω από 50%, ανεργία 30%, απαξίωση της αξίας των ακινήτων, κλείσιμο μικρομεσαίων επιχειρήσεων κ.τ.λ.). Παραγνωρίζοντας αυτήν την κατάσταση, λοιπόν, προχωρούν σε μέτρα τα οποία μόνο τις τράπεζες εξυπηρετούν και δίκαια αναρωτιέται κανείς τι επιθυμούν οι δανειστές μας. Την απόλυτη εξαθλίωσή μας; Την απόλυτη διάλυση της μεσαίας τάξης; Τη δέσμευση του ακινήτου μας αλλά και ολόκληρης της περιουσίας μας; Τη μεταβίβαση σε εταιρείες του εξωτερικού και την υποταγή μας σε άλλα συμφέροντα εκτός Ελλάδας;

Επίλογος 

Εν κατακλείδι από την πράξη της Τράπεζας της Ελλάδος ελλείπουν όμως δύο βασικές ασφαλιστικές δικλίδες που παίζουν ουσιαστικό ρόλο στην επιτυχία των οιωνδήποτε ρυθμίσεων.

Αφενός βασικός παράγοντας στη ρύθμιση των οφειλών των υπερχρεωμένων είναι ο υπολογισμός της ρύθμισης με βάση τις πραγματικές ανάγκες διαβίωσης των υπερχρεωμένων, όχι με σκοπό την εξαθλίωση αυτών, αλλά με γνώμονα τη διατήρηση εντός επιπέδου αξιοπρεπούς διαβίωσης αυτών και των οικογενειών τους.

Επιπλέον βασικός παράγοντας είναι η ύπαρξη ενός ορατού ορίζοντα αποπληρωμής των χρεών, ορίζοντας όμως που ελλείπει παντελώς από όλους τους προτεινόμενους τύπους διευθέτησης. Για να είναι Οριστική η όποια Διευθέτηση, όπως ευαγγελίζεται η Πράξη της Τράπεζας της Ελλάδος, οι δύο παράγοντες πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπ’ όψιν.

Τέλος, θεωρούμε ότι για την οριστική επίλυση του προβλήματος των καθυστερούμενων δανείων είναι απολύτως αναγκαία η προσαρμογή στις πραγματικές σημερινές συνθήκες και στις πραγματικές δυνατότητες των δανειοληπτών. Αναμένουμε να δούμε ποιες συγκεκριμένες τολμηρές πρωτοβουλίες θα λάβει η Τράπεζα της Ελλάδος, ώστε επιτέλους να προχωρήσουν οι τράπεζες σε υιοθέτηση συγκεκριμένων βιώσιμων ρυθμίσεων των οφειλών. Η καθυστέρηση στη ρεαλιστική αντιμετώπιση του προβλήματος της υπερχρέωσης μόνο αποτέλεσμα έχει τη διόγκωσή του.

Της Παναγιώτας Καλαποθαράκου, γενικής διευθύντριας της ΕΚΠΟΙΖΩ, δικηγόρου,Αντιπροέδρου της ΠΟΜΕΚ «Η ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ»

Πηγή: topontiki.gr