Οι εκλογές της 29ης Οκτωβρίου του
1961 έμειναν στην νεώτερη ελληνική ιστορία ως οι κατ' εξοχήν εκλογές βίας και
νοθείας. Είχε προηγηθεί η κατάρρευση του Κέντρου και η εκτόξευση της ΕΔΑ στη
δεύτερη θέση, στην προηγούμενη εκλογική αναμέτρηση, που προκάλεσε πανικό στον
αστικό πολιτικό κόσμο και στους ατλαντικούς επικυρίαρχους. Με επιτελικό κέντρο
τα Ανάκτορα και εκτελεστικά όργανα το στρατό, τη χωροφυλακή και το παρακράτος,
οργανώθηκε μια ανηλεής εκστρατεία τρομοκρατίας εναντίον της Αριστεράς σ' όλη
την Ελλάδα, που άφησε πίσω της κάμποσους νεκρούς. Τη μέρα των εκλογών,
περισσότεροι από 400.000 άνθρωποι διπλοψήφισαν. Οι βιαστές της λαϊκής βούλησης
δεν ενδιαφέρονταν καν να τηρήσουν τα προσχήματα- αίφνης, 218 χωροφύλακες που
ψήφισαν σε μια περιοχή εμφανίζονταν να κατοικούν άπαντες στην ίδια
μονοκατοικία. Μ' αυτά και μ'αυτά, η ερυθρά απειλή αναχαιτίσθηκε και η ΕΡΕ του
Κωνσταντίνου Καραμανλή ήρθε πρώτο κόμμα, για να μπει η χώρα στην ταραγμένη
περίοδο του Ανένδοτου Αγώνα, της Αποστασίας και των Ιουλιανών, που θα οδηγούσε
τελικά στη χούντα των συνταγματαρχών.
29
Οκτωβρίου 1961. Η προεκλογική περίοδος κύλησε με οξύτητα και βίαιες
αντιπαραθέσεις. Οι κάλπες έβγαλαν την ΕΡΕ με 50,80% και 176 βουλευτές, αλλά την
1η Νοεμβρίου, σαράντα μέρες μετά την αναμέτρηση, ο Γεώργιος Παπανδρέου δήλωνε
ότι πρόκειται για αποτέλεσμα βίας και νοθείας και κήρυσσε ανένδοτο αγώνα.
Κυκλοφόρησε η Μαύρη Βίβλος με αμέτρητες καταγγελίες ότι ψήφισαν «νεκροί, δέντρα
και οικόπεδα».
Το 1952, εξήντα βουλευτές από διάφορα κόμματα προσχώρησαν ομαδικά στον Εθνικό Συναγερμό του στρατηγού Αλέξανδρου Παπάγου, που σάρωσε στις αναπόφευκτες εκλογές της 16ης Νοεμβρίου, κερδίζοντας τις 247 από τις 300 έδρες. ΕΠΕΚ και Φιλελεύθεροι διασώθηκαν με 51 έδρες, ενώ εκλέχτηκαν και δύο ανεξάρτητοι.
Πανίσχυρος ο Παπάγος, πέθανε ξαφνικά στις 4 Οκτωβρίου 1955. Ο «σαραντάρης» Κωνσταντίνος Καραμανλής, που το 1950 αμφισβήτησε την ηγεσία του Τσαλδάρη, ήταν πια 48 χρόνων και υπουργός Δημοσίων Εργων. Κλήθηκε στα ανάκτορα και, με απόφαση της Φρειδερίκης, πήρε εντολή από τον βασιλιά να σχηματίσει κυβέρνηση. Τη λύση Καραμανλή κατήγγειλε ως βασιλική εύνοια ολόκληρη η αντιπολίτευση, καθώς και οι Παναγιώτης Κανελλόπουλος, Σπύρος Μαρκεζίνης και Στέφανος Στεφανόπουλος. Ο τελευταίος επειδή είχε πιστέψει ότι αυτός θα ήταν ο εκλεκτός της βασίλισσας Φρειδερίκης, που όμως τον φύλαγε για να τον χρησιμοποιήσει δέκα χρόνια αργότερα.
Η πρώτη και «δοτή» κυβέρνηση Κ. Καραμανλή έμεινε στην εξουσία τρεις μήνες, έως τις 11 Ιανουαρίου 1956, οπότε διαλύθηκε η Βουλή και συνέχισε ως υπηρεσιακή. Προηγουμένως, στις 4 του μήνα, ο Κ. Καραμανλής ανακοίνωσε την ίδρυση της ΕΡΕ (Εθνική Ριζοσπαστική Ενωση). Οι αντίπαλοί του ίδρυσαν τη Δημοκρατική Ενωση.
Το 1952, εξήντα βουλευτές από διάφορα κόμματα προσχώρησαν ομαδικά στον Εθνικό Συναγερμό του στρατηγού Αλέξανδρου Παπάγου, που σάρωσε στις αναπόφευκτες εκλογές της 16ης Νοεμβρίου, κερδίζοντας τις 247 από τις 300 έδρες. ΕΠΕΚ και Φιλελεύθεροι διασώθηκαν με 51 έδρες, ενώ εκλέχτηκαν και δύο ανεξάρτητοι.
Πανίσχυρος ο Παπάγος, πέθανε ξαφνικά στις 4 Οκτωβρίου 1955. Ο «σαραντάρης» Κωνσταντίνος Καραμανλής, που το 1950 αμφισβήτησε την ηγεσία του Τσαλδάρη, ήταν πια 48 χρόνων και υπουργός Δημοσίων Εργων. Κλήθηκε στα ανάκτορα και, με απόφαση της Φρειδερίκης, πήρε εντολή από τον βασιλιά να σχηματίσει κυβέρνηση. Τη λύση Καραμανλή κατήγγειλε ως βασιλική εύνοια ολόκληρη η αντιπολίτευση, καθώς και οι Παναγιώτης Κανελλόπουλος, Σπύρος Μαρκεζίνης και Στέφανος Στεφανόπουλος. Ο τελευταίος επειδή είχε πιστέψει ότι αυτός θα ήταν ο εκλεκτός της βασίλισσας Φρειδερίκης, που όμως τον φύλαγε για να τον χρησιμοποιήσει δέκα χρόνια αργότερα.
Η πρώτη και «δοτή» κυβέρνηση Κ. Καραμανλή έμεινε στην εξουσία τρεις μήνες, έως τις 11 Ιανουαρίου 1956, οπότε διαλύθηκε η Βουλή και συνέχισε ως υπηρεσιακή. Προηγουμένως, στις 4 του μήνα, ο Κ. Καραμανλής ανακοίνωσε την ίδρυση της ΕΡΕ (Εθνική Ριζοσπαστική Ενωση). Οι αντίπαλοί του ίδρυσαν τη Δημοκρατική Ενωση.
Ψήφος
γένους θηλυκού
Το μυστικό όπλο του Κωνσταντίνου Καραμανλή λεγόταν «ψήφος των γυναικών». Το φανερό ονομαζόταν «εκλογικό σύστημα»: πλειοψηφικό με εκπροσώπηση της μειοψηφίας όπου τον συνέφερε και αναλογικό στις μεγάλες περιφέρειες. Οι γυναίκες ψήφισαν για πρώτη φορά, στις 19 Φεβρουαρίου 1956, και τον τίμησαν δεόντως, αλλά οι άνδρες είχαν τον πρώτο λόγο στην οικογένεια: ΕΡΕ 47,38% και Δημοκρατική Ενωση 48,15%. Παρ όλ αυτά το «μαγικό» εκλογικό σύστημα έβγαλε 165 έδρες για την ΕΡΕ και 132 για τη Δημοκρατική Ενωση, ενώ έμειναν και τρεις για τους υπόλοιπους!
Το μυστικό όπλο του Κωνσταντίνου Καραμανλή λεγόταν «ψήφος των γυναικών». Το φανερό ονομαζόταν «εκλογικό σύστημα»: πλειοψηφικό με εκπροσώπηση της μειοψηφίας όπου τον συνέφερε και αναλογικό στις μεγάλες περιφέρειες. Οι γυναίκες ψήφισαν για πρώτη φορά, στις 19 Φεβρουαρίου 1956, και τον τίμησαν δεόντως, αλλά οι άνδρες είχαν τον πρώτο λόγο στην οικογένεια: ΕΡΕ 47,38% και Δημοκρατική Ενωση 48,15%. Παρ όλ αυτά το «μαγικό» εκλογικό σύστημα έβγαλε 165 έδρες για την ΕΡΕ και 132 για τη Δημοκρατική Ενωση, ενώ έμειναν και τρεις για τους υπόλοιπους!
Με τέτοια κόλπα, η πολιτική ζωή
του τόπου γέμισε οξύτητα και άγριες αντιπαραθέσεις. Ομως, η πρώτη χρονιά του
Κωνσταντίνου Καραμανλή σημαδεύτηκε με τους νεκρούς στην Κύπρο και την Αθήνα,
καθώς ο επαναστατικός αγώνας φούντωνε στη Μεγαλόνησο και η βρετανική κυβέρνηση
έστελνε κυβερνήτη τον «σκληρό» Χάρντινγκ.
Με εντολή του ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος συνελήφθη στις 9 Μαρτίου 1956. Συνελήφθησαν και οι πατριώτες Μιχαήλ Καραολής και Ανδρέας Δημητρίου, πέρασαν από δίκη και με συνοπτικές διαδικασίες καταδικάστηκαν σε θάνατο με απαγχονισμό. Στις 9 Μαϊου 1956, παραμονή της εκτέλεσης, ξέσπασε στην Αθήνα μαχητικό συλλαλητήριο.
Ο Καραμανλής το αντιμετώπισε με τα όπλα: Τέσσερις διαδηλωτές κι ένας αστυνομικός διευθυντής έπεσαν νεκροί, ενώ μετρήθηκαν 165 τραυματίες από σφαίρες κι άλλοι εκατό από κλομπ. Οι αγωνιστές Καραολής και Δημητρίου απαγχονίστηκαν στις 10 Μαϊου. Εως τον Σεπτέμβριο τους ακολούθησαν άλλοι έξι. Ο αγώνας όμως φούντωνε, προκαλώντας αναταράξεις και στην Ελλάδα.
Την 1η Μαρτίου 1958 δεκαπέντε βουλευτές της ΕΡΕ κατέθεσαν στη Βουλή δήλωση ανεξαρτητοποίησης. Ομως, ο Κ. Καραμανλής είχε προλάβει να φτιάξει νέο εκλογικό νόμο. Παραιτήθηκε, ενώ ο πρόεδρος του Ερυθρού Σταυρού Κ. Γεωργακόπουλος οδήγησε τη χώρα στις εκλογές της 11ης Μαϊου 1958, ως υπηρεσιακός πρωθυπουργός.
Το 47% της ΕΡΕ του 1956 έγινε 41,16% το 1958, αλλά το εκλογικό σύστημα δούλευε γι αυτήν: 171 οι βουλευτές της αντί των 165 του 1956! Με την ΕΔΑ δεύτερο κόμμα (24,42% και 79 έδρες). Η αντιπολίτευση συνασπίστηκε και, στις 20 Σεπτεμβρίου 1961, ίδρυσε την Ενωση Κέντρου με αρχηγό τον Γεώργιο Παπανδρέου. Την ίδια μέρα η κυβέρνηση παραιτήθηκε. Υπηρεσιακός πρωθυπουργός ανέλαβε ο αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Δόβας, για να διενεργήσει εκλογές στις 29 Οκτωβρίου 1961.
Με εντολή του ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος συνελήφθη στις 9 Μαρτίου 1956. Συνελήφθησαν και οι πατριώτες Μιχαήλ Καραολής και Ανδρέας Δημητρίου, πέρασαν από δίκη και με συνοπτικές διαδικασίες καταδικάστηκαν σε θάνατο με απαγχονισμό. Στις 9 Μαϊου 1956, παραμονή της εκτέλεσης, ξέσπασε στην Αθήνα μαχητικό συλλαλητήριο.
Ο Καραμανλής το αντιμετώπισε με τα όπλα: Τέσσερις διαδηλωτές κι ένας αστυνομικός διευθυντής έπεσαν νεκροί, ενώ μετρήθηκαν 165 τραυματίες από σφαίρες κι άλλοι εκατό από κλομπ. Οι αγωνιστές Καραολής και Δημητρίου απαγχονίστηκαν στις 10 Μαϊου. Εως τον Σεπτέμβριο τους ακολούθησαν άλλοι έξι. Ο αγώνας όμως φούντωνε, προκαλώντας αναταράξεις και στην Ελλάδα.
Την 1η Μαρτίου 1958 δεκαπέντε βουλευτές της ΕΡΕ κατέθεσαν στη Βουλή δήλωση ανεξαρτητοποίησης. Ομως, ο Κ. Καραμανλής είχε προλάβει να φτιάξει νέο εκλογικό νόμο. Παραιτήθηκε, ενώ ο πρόεδρος του Ερυθρού Σταυρού Κ. Γεωργακόπουλος οδήγησε τη χώρα στις εκλογές της 11ης Μαϊου 1958, ως υπηρεσιακός πρωθυπουργός.
Το 47% της ΕΡΕ του 1956 έγινε 41,16% το 1958, αλλά το εκλογικό σύστημα δούλευε γι αυτήν: 171 οι βουλευτές της αντί των 165 του 1956! Με την ΕΔΑ δεύτερο κόμμα (24,42% και 79 έδρες). Η αντιπολίτευση συνασπίστηκε και, στις 20 Σεπτεμβρίου 1961, ίδρυσε την Ενωση Κέντρου με αρχηγό τον Γεώργιο Παπανδρέου. Την ίδια μέρα η κυβέρνηση παραιτήθηκε. Υπηρεσιακός πρωθυπουργός ανέλαβε ο αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Δόβας, για να διενεργήσει εκλογές στις 29 Οκτωβρίου 1961.
Οι
εκλογές
Ηταν 19 Σεπτέμβρη του 1961, όταν μετά τη συνεδρίαση του υπουργικού Συμβουλίου έφτανε στους δημοσιογράφους η ανακοίνωση:
Ηταν 19 Σεπτέμβρη του 1961, όταν μετά τη συνεδρίαση του υπουργικού Συμβουλίου έφτανε στους δημοσιογράφους η ανακοίνωση:
«Η κυβέρνησις, εκτιμώσα την
διεθνή κατάστασιν, εν συνδυασμώ με την δημιουργηθείσαν εν τη χώρα ψυχολογίαν,
απέφασισε να εισηγηθή διά του προέδρου αυτής εις τον ανώτατον άρχοντα, την
άμεσον διάλυσιν της Βουλής και προκήρυξιν εκλογών, ως και την διενέργειαν αυτών
υπό υπηρεσιακής Κυβερνήσεως»1.
Οι προετοιμασίες για διενέργεια
εκλογών είχαν αρχίσει από τις αρχές του έτους και ο χρόνος τους προσδιοριζόταν
ανεπισήμως για το φθινόπωρο2. Ετσι, όταν ανακοινώθηκε η διάλυση της
Βουλής οι πάντες ήταν προετοιμασμένοι.
Το βράδυ της 19ης Σεπτεμβρίου
1961, οι δημοσιογράφοι, κλήθηκαν από τον Γεώργιο Παπανδρέου ο οποίος και τους
ανακοίνωσε την ίδρυση της Ενωσης Κέντρου ως ενιαίο κόμμα. Επρόκειτο για ένα
πολυσυλλεκτικό σχήμα αποτελούμενο από τους Φιλελεύθερους του Σ. Βενιζέλου, τους
Πλαστηρικούς της ΕΠΕΚ του Σ. Παπαπολίτη, τους Αγροτιστές του Α. Μπαλτατζή, τη
Νέα Πολιτική Κίνηση των Μητσοτάκη, Νόβα, Γ. Μαύρου κ.ά, την ομάδα του Γ.
Παπανδρέου, το σοσιαλίζοντα Ηλ. Τσιριμώκο, το γνήσιο δεξιογενή Στ. Στεφανόπουλο
και άλλους.
Λίγες ημέρες αργότερα ο Γ. Παπανδρέου δήλωνε δημοσίως πως άμεση επιδίωξη της Ενωσης Κέντρου ήταν να περιορίσει την ΕΔΑ σε ποσοστό μικρότερο του 20%, ώστε να πάψει να αποτελεί ρυθμιστικό παράγοντα και να μπορούν «τα δύο εθνικόφρονα κόμματα να παλαίουν εντός των πλαισίων της Δημοκρατίας»3.
Λίγες ημέρες αργότερα ο Γ. Παπανδρέου δήλωνε δημοσίως πως άμεση επιδίωξη της Ενωσης Κέντρου ήταν να περιορίσει την ΕΔΑ σε ποσοστό μικρότερο του 20%, ώστε να πάψει να αποτελεί ρυθμιστικό παράγοντα και να μπορούν «τα δύο εθνικόφρονα κόμματα να παλαίουν εντός των πλαισίων της Δημοκρατίας»3.
Στις 20 Σεπτέμβρη, ώρα 10.45
π.μ. ο Κ. Καραμανλής έφτασε στα Ανάκτορα όπου και υπέβαλλε την παραίτηση
της κυβερνήσεώς του στο βασιλιά Παύλο, υποβάλλοντάς του ταυτόχρονα προς
υπογραφή το διάταγμα με το οποίο οι εκλογές προσδιορίζονταν χρονικά για τις 29
Οκτώβρη. Οσον αφορά το σχηματισμό υπηρεσιακής κυβέρνησης για τη διενέργεια των
εκλογών ο Κ. Καραμανλής εισηγήθηκε στο βασιλιά, επικεφαλής της να είναι ο Θρ.
Τσακαλώτος. Γράφει4:
«Του υπέδειξα τον στρατηγόν Τσακαλώτον, διότι υπήρχαν πληροφορίαι ότι οι αντίπαλοί μου, και ιδίως η Αριστερά, φοβούμενοι τας εκλογάς θα προεκάλουν κατά την προεκλογική περίοδον ταραχάς, διά να τας ματαιώσουν ή να έχουν επιχειρήματα να τας διαβάλουν».
Οι ισχυρισμοί περί σχεδιαζόμενων ταραχών από μέρους της Αριστεράς, ασφαλώς ηχούν φαιδρά, ιδιαίτερα δε αν ληφθούν υπόψην οι συνθήκες υπό τις οποίες διεξήχθησαν οι εκλογές. Εν πάση περιπτώσει το σχέδιο της πρωθυπουργοποίησης του Τσακαλώτου δεν είχε αίσιο τέλος και το απόγευμα της 20ής Σεπτέμβρη ενώπιον του «ανώτατου άρχοντα» και του παραιτηθέντος πρωθυπουργού ο αρχιεπίσκοπος Αθηνών όρκισε υπηρεσιακή κυβέρνηση υπό τον Κ. Δόβα, στρατηγό εν αποστρατεία και αρχηγό του στρατιωτικού οίκου του βασιλιά.
Η χώρα έμπαινε πλέον σε μια επεισοδιακή και από τις πιο πολυσυζητημένες και αμφιλεγόμενες προεκλογικές περιόδους της σύγχρονης ιστορίας της. Για να μπορέσουμε όμως να αντιληφθούμε πώς συνέβηκε αυτό οφείλουμε να πάμε λίγο πίσω, στα όσα προηγήθηκαν..
«Του υπέδειξα τον στρατηγόν Τσακαλώτον, διότι υπήρχαν πληροφορίαι ότι οι αντίπαλοί μου, και ιδίως η Αριστερά, φοβούμενοι τας εκλογάς θα προεκάλουν κατά την προεκλογική περίοδον ταραχάς, διά να τας ματαιώσουν ή να έχουν επιχειρήματα να τας διαβάλουν».
Οι ισχυρισμοί περί σχεδιαζόμενων ταραχών από μέρους της Αριστεράς, ασφαλώς ηχούν φαιδρά, ιδιαίτερα δε αν ληφθούν υπόψην οι συνθήκες υπό τις οποίες διεξήχθησαν οι εκλογές. Εν πάση περιπτώσει το σχέδιο της πρωθυπουργοποίησης του Τσακαλώτου δεν είχε αίσιο τέλος και το απόγευμα της 20ής Σεπτέμβρη ενώπιον του «ανώτατου άρχοντα» και του παραιτηθέντος πρωθυπουργού ο αρχιεπίσκοπος Αθηνών όρκισε υπηρεσιακή κυβέρνηση υπό τον Κ. Δόβα, στρατηγό εν αποστρατεία και αρχηγό του στρατιωτικού οίκου του βασιλιά.
Η χώρα έμπαινε πλέον σε μια επεισοδιακή και από τις πιο πολυσυζητημένες και αμφιλεγόμενες προεκλογικές περιόδους της σύγχρονης ιστορίας της. Για να μπορέσουμε όμως να αντιληφθούμε πώς συνέβηκε αυτό οφείλουμε να πάμε λίγο πίσω, στα όσα προηγήθηκαν..
Στόχος
η συντριβή της ΕΔΑ
Η κυβέρνηση της Εθνικής Ριζοσπαστικής Ενωσης (ΕΡΕ) του Κ. Καραμανλή που, τυπικά, παραιτήθηκε στις 20 Σεπτέμβρη του 1961 είχε προκύψει από της εκλογές της 11ης Μαϊου1958.
Σ' εκείνες τις εκλογές το κόμμα της ΕΡΕ συγκέντρωσε το 41,16% του εκλογικού σώματος, ενώ η Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά (ΕΔΑ) αναδείχτηκε στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης με ποσοστό 24,42%. Την τρίτη θέση κατέλαβε το κόμμα των Φιλελευθέρων που το συνδιοικούσαν ο Γεώργιος Παπανδρέου με το Σοφοκλή Βενιζέλο, ενώ τέταρτη με ποσοστό 10,62% ήρθε η Προοδευτική Αγροτική Δημοκρατική Ενωση (ΠΑΔΕ), ένας συνασπισμός μικρών κομμάτων αποτελούμενος από το Κόμμα Προοδευτικών (ΚΠ) του Σπ. Μαρκεζίνη, το Κόμμα Αγροτών Εργαζομένων (ΚΑΕ) του Αλ. Μπαλτατζή, την Εθνική Προοδευτική Ενωση (ΕΠΕΚ) του Σ. Παπαπολίτη και το Δημοκρατικό Κόμμα Εργαζόμενου Λαού (ΔΚΕΛ) που μετά το θάνατο του Αλ. Σβώλου και του Γ. Καρτάλη είχε αρχηγό του τον Στ. Αλλαμανή. Τέλος, την πέμπτη θέση, με ποσοστό 2,94%, βρέθηκε η Ενωση Λαϊκών Κομμάτων (ΕΛΚ), ένας εκλογικός συνασπισμός στον οποίο, μεταξύ άλλων συμμετείχαν το παλιό Λαϊκό Κόμμα με συναρχηγούς τον Π. Κανελλόπουλο και τον Κ. Τσαλδάρη, το Λαϊκό Κοινωνικό Κόμμα με αρχηγό το Στ. Στεφανόπουλο και το Κόμμα Εθνικοφρόνων του Θ. Τουρκοβασίλη5.
Η άνοδος της ΕΔΑ στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης σε συνδυασμό με τις αποσυνθετικές τάσεις που επικρατούσαν στο χώρο των κομμάτων του Κέντρου προκάλεσαν πονοκέφαλο τόσο στην ντόπια ολιγαρχία όσο και στον ξένο παράγοντα. Σε επιστολή του, την 1/7/1958, προς το βασιλιά Παύλο ο Σ. Βενιζέλος έκανε λόγο για «μίαν ανησυχαστικήν διόγκωσιν της ΕΔΑ, της οποίας το ποσοστόν 24% είναι ακόμη μεγαλύτερον από ό,τι ενεφανίσθη». Και πρόσθετε: «Πάντως, γεγονός είναι, ότι εις ουδεμίαν στιγμήν προεβλέψαμεν την ΕΔΑ ως δεύτερον κόμμα και η ευθύνη βαρύνει όλους μας»6. Στο ίδιο πνεύμα ο Κ. Καραμανλής γράφει ότι «το αποτέλεσμα των εκλογών του 1958 προεκάλεσεν εις την κοινήν γνώμην ένα μούδιασμα και ανησυχίες διά το μέλλον»7.
Στην πραγματικότητα δεν ήταν η κοινή γνώμη που ανησυχούσε, αλλά το οικονομικοπολιτικό κατεστημένο το οποίο και φρόντισε να αντιδράσει άμεσα. Ετσι, την επομένη των εκλογών συγκροτήθηκαν μια σειρά μηχανισμοί αντιμετώπισης του λεγόμενου κομμουνιστικού κινδύνου που, για τους κρατούντες, συνιστούσε η ΕΔΑ και λίγο αργότερα δεν άργησε να ανθίσει το λεγόμενο παρακράτος, η σκοτεινή δηλαδή δραστηριότητα των κρατικών μηχανισμών, που δημιουργούσαν και συντηρούσαν πλήθος ολιγάριθμων αντικομουνιστικών οργανώσεων από ακροδεξιά, φασιστικά και κακοποιά στοιχεία, με στόχο την τρομοκράτηση των κομμουνιστών, των αριστερών και προοδευτικών πολιτών.
Σε μια μαρτυρία του ο γνωστός ιδεολογικός εγκέφαλος της χούντας Σ. Κωνσταντόπουλος αναφέρει ότι ύστερα από συσκέψεις που έγιναν με διάφορους παράγοντες ο Κ. Καραμανλής συγκρότησε μία αφανή επιτροπή «εις την οποίαν συμμετείχον διακεκριμένοι διανοούμενοι, διά την παρακολούθησιν, την θεωρητικήν και πολιτικήν του κομμουνιστικού προβλήματος». Στην επιτροπή αυτή -πάντα κατά τον Σ. Κωνσταντόπουλο- συμμετείχε και ο μετέπειτα δικτάτορας Γ. Παπαδόπουλος8.
Τον Ιούλη του 1959 ιδρύθηκε η Γενική Διεύθυνση Εθνικής Ασφαλείας (ΓΔΕΑ) που είχε ως αντικείμενό της το συντονισμό των υπηρεσιών του κράτους που ασχολούνται με τη δίωξη της Αριστεράς. Για τον ίδιο σκοπό στις 30/8/1960 συγκροτήθηκε η Δευτεροβάθμια Επιτροπή Πληροφοριών και Διαφωτίσεως που ήταν υπό την εποπτεία του αρχηγού ΓΕΕΘΑ και στην οποία συμμετείχαν ο αρχηγός ΓΕΣ, οι αρχηγοί των Σωμάτων Ασφαλείας, οι διοικητές της ΚΥΠ και της ΓΔΕΑ, καθώς και εκπρόσωπος της Υπηρεσίας Πληροφοριών του υπουργείου Προεδρίας9.
Παράλληλα με αυτά τα μέτρα η οικονομική ολιγαρχία και ο ξένος παράγοντας δραστηριοποιούνταν και στο πολιτικό πεδίο για την αντιμετώπιση της ΕΔΑ. «Η αμερικανική στρατηγική στην Ελλάδα αυτή την περίοδο -γράφει ο Ανδρέας Παπανδρέου10- είχε δύο βασικές επιδιώξεις. Η πρώτη ήταν η εκλογική εξόντωση της ΕΔΑ. Η δεύτερη, ήταν η προβολή ενός μεγάλου αλλά μειοψηφούντος κόμματος του κέντρου».
Προς την κατεύθυνση συγκρότησης ενός ενιαίου κόμματος του Κέντρου ούτως ώστε να μπορέσει να εδραιωθεί και να λειτουργήσει ένα δικομματικό πολιτικό σύστημα, εργαζόταν και ο Κ. Καραμανλής. Γι' αυτό, όταν μετά τις εκλογές του 1958 ο Γ. Παπανδρέου θέλησε να προσχωρήσει στην ΕΡΕ, ο Καραμανλής τον απέτρεψε λέγοντάς του: «Θα εξασθενούσατε (σ.σ. με την προσχώρηση στην ΕΡΕ) έτσι, μιαν εθνική αντιπολίτευση που η χώρα επίσης χρειάζεται. Δύο ισχυρά κόμματα, το ένα στην εξουσία, το άλλο εξασφαλίζοντας -για το γενικό καλό- ένα ισορροπημένο αντίβαρο, το ένα διαδεχόμενο το άλλο και ξαναπαίρνοντας τα ηνία όταν η φυσική φθορά της εξουσίας θα επέβαλε μιαν αλλαγή, ιδού ο υγιής κοινοβουλευτισμός που ονειρεύομαι. Και γι' αυτό εύχομαι τον σχηματισμό ενός συμπαγούς κόμματος του Κέντρου, ικανού να ενώση τα ανομοιογενή στοιχεία του»11.
Η κυβέρνηση της Εθνικής Ριζοσπαστικής Ενωσης (ΕΡΕ) του Κ. Καραμανλή που, τυπικά, παραιτήθηκε στις 20 Σεπτέμβρη του 1961 είχε προκύψει από της εκλογές της 11ης Μαϊου1958.
Σ' εκείνες τις εκλογές το κόμμα της ΕΡΕ συγκέντρωσε το 41,16% του εκλογικού σώματος, ενώ η Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά (ΕΔΑ) αναδείχτηκε στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης με ποσοστό 24,42%. Την τρίτη θέση κατέλαβε το κόμμα των Φιλελευθέρων που το συνδιοικούσαν ο Γεώργιος Παπανδρέου με το Σοφοκλή Βενιζέλο, ενώ τέταρτη με ποσοστό 10,62% ήρθε η Προοδευτική Αγροτική Δημοκρατική Ενωση (ΠΑΔΕ), ένας συνασπισμός μικρών κομμάτων αποτελούμενος από το Κόμμα Προοδευτικών (ΚΠ) του Σπ. Μαρκεζίνη, το Κόμμα Αγροτών Εργαζομένων (ΚΑΕ) του Αλ. Μπαλτατζή, την Εθνική Προοδευτική Ενωση (ΕΠΕΚ) του Σ. Παπαπολίτη και το Δημοκρατικό Κόμμα Εργαζόμενου Λαού (ΔΚΕΛ) που μετά το θάνατο του Αλ. Σβώλου και του Γ. Καρτάλη είχε αρχηγό του τον Στ. Αλλαμανή. Τέλος, την πέμπτη θέση, με ποσοστό 2,94%, βρέθηκε η Ενωση Λαϊκών Κομμάτων (ΕΛΚ), ένας εκλογικός συνασπισμός στον οποίο, μεταξύ άλλων συμμετείχαν το παλιό Λαϊκό Κόμμα με συναρχηγούς τον Π. Κανελλόπουλο και τον Κ. Τσαλδάρη, το Λαϊκό Κοινωνικό Κόμμα με αρχηγό το Στ. Στεφανόπουλο και το Κόμμα Εθνικοφρόνων του Θ. Τουρκοβασίλη5.
Η άνοδος της ΕΔΑ στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης σε συνδυασμό με τις αποσυνθετικές τάσεις που επικρατούσαν στο χώρο των κομμάτων του Κέντρου προκάλεσαν πονοκέφαλο τόσο στην ντόπια ολιγαρχία όσο και στον ξένο παράγοντα. Σε επιστολή του, την 1/7/1958, προς το βασιλιά Παύλο ο Σ. Βενιζέλος έκανε λόγο για «μίαν ανησυχαστικήν διόγκωσιν της ΕΔΑ, της οποίας το ποσοστόν 24% είναι ακόμη μεγαλύτερον από ό,τι ενεφανίσθη». Και πρόσθετε: «Πάντως, γεγονός είναι, ότι εις ουδεμίαν στιγμήν προεβλέψαμεν την ΕΔΑ ως δεύτερον κόμμα και η ευθύνη βαρύνει όλους μας»6. Στο ίδιο πνεύμα ο Κ. Καραμανλής γράφει ότι «το αποτέλεσμα των εκλογών του 1958 προεκάλεσεν εις την κοινήν γνώμην ένα μούδιασμα και ανησυχίες διά το μέλλον»7.
Στην πραγματικότητα δεν ήταν η κοινή γνώμη που ανησυχούσε, αλλά το οικονομικοπολιτικό κατεστημένο το οποίο και φρόντισε να αντιδράσει άμεσα. Ετσι, την επομένη των εκλογών συγκροτήθηκαν μια σειρά μηχανισμοί αντιμετώπισης του λεγόμενου κομμουνιστικού κινδύνου που, για τους κρατούντες, συνιστούσε η ΕΔΑ και λίγο αργότερα δεν άργησε να ανθίσει το λεγόμενο παρακράτος, η σκοτεινή δηλαδή δραστηριότητα των κρατικών μηχανισμών, που δημιουργούσαν και συντηρούσαν πλήθος ολιγάριθμων αντικομουνιστικών οργανώσεων από ακροδεξιά, φασιστικά και κακοποιά στοιχεία, με στόχο την τρομοκράτηση των κομμουνιστών, των αριστερών και προοδευτικών πολιτών.
Σε μια μαρτυρία του ο γνωστός ιδεολογικός εγκέφαλος της χούντας Σ. Κωνσταντόπουλος αναφέρει ότι ύστερα από συσκέψεις που έγιναν με διάφορους παράγοντες ο Κ. Καραμανλής συγκρότησε μία αφανή επιτροπή «εις την οποίαν συμμετείχον διακεκριμένοι διανοούμενοι, διά την παρακολούθησιν, την θεωρητικήν και πολιτικήν του κομμουνιστικού προβλήματος». Στην επιτροπή αυτή -πάντα κατά τον Σ. Κωνσταντόπουλο- συμμετείχε και ο μετέπειτα δικτάτορας Γ. Παπαδόπουλος8.
Τον Ιούλη του 1959 ιδρύθηκε η Γενική Διεύθυνση Εθνικής Ασφαλείας (ΓΔΕΑ) που είχε ως αντικείμενό της το συντονισμό των υπηρεσιών του κράτους που ασχολούνται με τη δίωξη της Αριστεράς. Για τον ίδιο σκοπό στις 30/8/1960 συγκροτήθηκε η Δευτεροβάθμια Επιτροπή Πληροφοριών και Διαφωτίσεως που ήταν υπό την εποπτεία του αρχηγού ΓΕΕΘΑ και στην οποία συμμετείχαν ο αρχηγός ΓΕΣ, οι αρχηγοί των Σωμάτων Ασφαλείας, οι διοικητές της ΚΥΠ και της ΓΔΕΑ, καθώς και εκπρόσωπος της Υπηρεσίας Πληροφοριών του υπουργείου Προεδρίας9.
Παράλληλα με αυτά τα μέτρα η οικονομική ολιγαρχία και ο ξένος παράγοντας δραστηριοποιούνταν και στο πολιτικό πεδίο για την αντιμετώπιση της ΕΔΑ. «Η αμερικανική στρατηγική στην Ελλάδα αυτή την περίοδο -γράφει ο Ανδρέας Παπανδρέου10- είχε δύο βασικές επιδιώξεις. Η πρώτη ήταν η εκλογική εξόντωση της ΕΔΑ. Η δεύτερη, ήταν η προβολή ενός μεγάλου αλλά μειοψηφούντος κόμματος του κέντρου».
Προς την κατεύθυνση συγκρότησης ενός ενιαίου κόμματος του Κέντρου ούτως ώστε να μπορέσει να εδραιωθεί και να λειτουργήσει ένα δικομματικό πολιτικό σύστημα, εργαζόταν και ο Κ. Καραμανλής. Γι' αυτό, όταν μετά τις εκλογές του 1958 ο Γ. Παπανδρέου θέλησε να προσχωρήσει στην ΕΡΕ, ο Καραμανλής τον απέτρεψε λέγοντάς του: «Θα εξασθενούσατε (σ.σ. με την προσχώρηση στην ΕΡΕ) έτσι, μιαν εθνική αντιπολίτευση που η χώρα επίσης χρειάζεται. Δύο ισχυρά κόμματα, το ένα στην εξουσία, το άλλο εξασφαλίζοντας -για το γενικό καλό- ένα ισορροπημένο αντίβαρο, το ένα διαδεχόμενο το άλλο και ξαναπαίρνοντας τα ηνία όταν η φυσική φθορά της εξουσίας θα επέβαλε μιαν αλλαγή, ιδού ο υγιής κοινοβουλευτισμός που ονειρεύομαι. Και γι' αυτό εύχομαι τον σχηματισμό ενός συμπαγούς κόμματος του Κέντρου, ικανού να ενώση τα ανομοιογενή στοιχεία του»11.
Γ.
Παπανδρέου: Θα πάρουμε τις εκλογές με το χωροφύλακα!
Το καθεστώς της βίας του κράτους
και του παρακράτους κατά της Αριστεράς δεν ήταν μόνο εν γνώσει της ΕΡΕ. Το
γνώριζαν και το ενέκριναν και οι ηγέτες του Κέντρου, ενώ ένθερμος οπαδός του
υπήρξε ο Γ. Παπανδρέου. Ο Κ. Καραμανλής αναφέρει ότι από το καλοκαίρι του 1959
ο Γ. Παπανδρέου του πρότεινε συνεργασία και καθιέρωση του πλειοψηφικού για την
αντιμετώπιση του κομμουνιστικού κινδύνου και την εκκαθάριση του κεντρώου χώρου
από τον Σ. Βενιζέλο, τον οποίο ο Παπανδρέου θεωρούσε βασικό ανταγωνιστή του. Κι
όταν η συζήτηση ήρθε στο χρόνο των εκλογών δε δίστασε να επισημάνει στον αρχηγό
της ΕΡΕ ότι «αν δε βοηθούν πολύ τα πράγματα, ημπορεί να μας βοηθήσουν οι
χωροφύλακες»12...
Την ίδια άποψη, εξέφραζε και στους συνεργάτες του, στους οποίους έλεγε χωρίς δισταγμό13:
«Θα κάνωμεν πολιτικήν και εκλογικήν συνεργασίαν με τον Καραμανλήν. Τα στρατόπεδα θα είναι δύο: από το ένα μέρος θα είναι οι εθνικόφρονες και από το άλλο οι κομμουνισταί. Θα κάνωμεν τας εκλογάς με τους χωροφύλακές και με το πιστόλι στο χέρι». Τα δύο στρατόπεδα για τα οποία κάνει λόγο ο Γ. Παπανδρέου παραπέμπουν σ' ένα εκτρωματικό εκλογικό σύστημα που προωθούσαν εκείνη την εποχή οι Αμερικανοί στην Ελλάδα, το περιβόητο σύστημα των «συγγενών κομμάτων».
Οπως μας πληροφορεί ο Α. Παπανδρέου14, βάσει αυτού του συστήματος τα κόμματα θα χωρίζονταν σε δύο κατηγορίες, στα εθνικόφρονα και μη εθνικόφρονα. Τα κόμματα θα δρούσαν ανεξάρτητα, αλλά όλες οι βουλευτικές έδρες θα πήγαιναν στην κατηγορία που θα συγκέντρωνε το μεγαλύτερο αριθμό ψήφων. Η τελική κατανομή των εδρών στα κόμματα της νικήτριας κατηγορίας θα γινόταν αναλογικά.
Το σύστημα των συγγενών κομμάτων τελικά δεν υιοθετήθηκε. Ομως οι εκλογές έγιναν όπως τις περιέγραφε ο Γ. Παπανδρέου: Με το πιστόλι και το χωροφύλακα! Ηταν οι εκλογές της βίας και της νοθείας της 29ης Οκτώβρη 1961.
Την ίδια άποψη, εξέφραζε και στους συνεργάτες του, στους οποίους έλεγε χωρίς δισταγμό13:
«Θα κάνωμεν πολιτικήν και εκλογικήν συνεργασίαν με τον Καραμανλήν. Τα στρατόπεδα θα είναι δύο: από το ένα μέρος θα είναι οι εθνικόφρονες και από το άλλο οι κομμουνισταί. Θα κάνωμεν τας εκλογάς με τους χωροφύλακές και με το πιστόλι στο χέρι». Τα δύο στρατόπεδα για τα οποία κάνει λόγο ο Γ. Παπανδρέου παραπέμπουν σ' ένα εκτρωματικό εκλογικό σύστημα που προωθούσαν εκείνη την εποχή οι Αμερικανοί στην Ελλάδα, το περιβόητο σύστημα των «συγγενών κομμάτων».
Οπως μας πληροφορεί ο Α. Παπανδρέου14, βάσει αυτού του συστήματος τα κόμματα θα χωρίζονταν σε δύο κατηγορίες, στα εθνικόφρονα και μη εθνικόφρονα. Τα κόμματα θα δρούσαν ανεξάρτητα, αλλά όλες οι βουλευτικές έδρες θα πήγαιναν στην κατηγορία που θα συγκέντρωνε το μεγαλύτερο αριθμό ψήφων. Η τελική κατανομή των εδρών στα κόμματα της νικήτριας κατηγορίας θα γινόταν αναλογικά.
Το σύστημα των συγγενών κομμάτων τελικά δεν υιοθετήθηκε. Ομως οι εκλογές έγιναν όπως τις περιέγραφε ο Γ. Παπανδρέου: Με το πιστόλι και το χωροφύλακα! Ηταν οι εκλογές της βίας και της νοθείας της 29ης Οκτώβρη 1961.
Η
Βία και η Νοθεία
Στις 19 Σεπτέμβρη 1961 η
κυβέρνηση του Καραμανλή προκήρυξε εκλογές για τις 29 Οκτώβρη. Εκτός από την
ΕΡΕ, κατέβαινε ενωμένος ο χώρος του Κέντρου στην «Ενωση Κέντρου» και η Αριστερά
με την ονομασία ΠΑΜΕ, δηλαδή η ΕΔΑ και μερικοί κεντρώοι πολιτευτές. Η
προεκλογική εκστρατεία σημαδεύτηκε από το ξεσάλωμα κάθε είδους κρατικού και
παρακρατικού μηχανισμού: απειλές, ξυλοδαρμοί, τρομοκρατία σε μαζική κλίμακα που
κορυφώθηκε με δυο δολοφονίες. Του στελέχους της Νεολαίας ΕΔΑ Στ. Βελδεμίρη στις
26 Οκτώβρη στην Θεσσαλονίκη και του αριστερού φαντάρου Δ. Κερπινιώτη τη μέρα
των εκλογών στην Αρκαδία.
Οι εκλογές της 29ης Οκτώβρη διεξήχθησαν με σύστημα ενισχυμένης αναλογικής που για την είσοδο στη δεύτερη κατανομή προέβλεπε ποσοστά 15% για τα αυτοτελή κόμματα, 25% για συνασπισμούς αποτελούμενους από δύο κόμματα και 30% για συνασπισμούς περισσοτέρων από δύο κομμάτων. Οι συνθήκες κρατικής και παρακρατικής τρομοκρατίας κάτω από τις οποίες έγιναν οι εκλογές ήταν απερίγραπτες. Ολη δε αυτή την τρομοκρατία την υπέστη κυρίως το ΠΑΜΕ (Πανδημοκρατικό Αγροτικό Μέτωπο Ελλάδος) που ήταν ο συνασπισμός της ΕΔΑ και του Εθνικού Αγροτικού Κόμματος (ΕΑΚ).
«Ενοπλες ομάδες χτυπούσαν την πόρτα κάθε σπιτιού (τις νυχτερινές ώρες, για ψυχολογικούς λόγους) και τροποποιούσαν την προηγούμενη απειλητική προειδοποίηση («όποιος ψηφίσει ΕΔΑ θα πάει εξορία») ως εξής: «Οποιος δεν ψηφίσει ΕΡΕ θα πάει εξορία»19
«Οι υποψήφιοι του ΠΑΜΕ δεν εμάχοντο εναντίον των υποψηφίων άλλων κομμάτων, αλλά εναντίον του οργανωμένου εκείνου αόρατου υπερκράτους... Ολόκληρος η Χωροφυλακή, πλην εξαιρέσεων, καθώς τα ΤΕΑ και οι πράκτορες της ΚΥΠ, δικοί μας και ξένοι, μεταχειρίσθησαν παν μέσον βίας, νοθείας και τρόμου κατά των οπαδών του ΠΑΜΕ. Σχεδόν όλοι οι υποψήφιοι του ΠΑΜΕ κατ' επανάληψιν εκακοποιήθησαν. Ουδείς αντιπρόσωπος του ΠΑΜΕ κατά την ημέρα της εκλογής κατόρθωσε να μεταβή εις το εκλογικόν Τμήμα και εις ουδέν Τμήμα υπήρχαν ψηφοδέλτια του ΠΑΜΕ», γράφει ο Λ. Σπαής15
Η νοθεία έφτασε σε κωμικοτραγικά επίπεδα στους ψήφους των στρατιωτικών (αξιωματικών και φαντάρων) και των δημοσίων υπαλλήλων. Υπήρχαν νομοί, όπως της Πιερίας όπου το ποσοστό της ΕΡΕ έφτασε το ...91,6%!. Γενικά το ποσοστό της ΕΡΕ σε αυτά τα ειδικά εκλογικά τμήματα έφτασε το 78,9% των ψήφων. Οπως αναφέρει ο Η. Νικολακόπουλος στο βιβλίο του “Η Καχεκτική Δημοκρατία – Κόμματα και εκλογές 1946-1967” «Επρόκειτο για καταφανώς διαβλητά αποτελέσματα, που προσέφεραν στην ΕΡΕ 7 επιπλέον έδρες και αύξησαν τη συνολική της δύναμη από 49,56% σε 50,81%».
Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η Πρώτη στο νομό Σερρών, η γενέτειρα της δυναστείας των Καραμανλήδων. Το 1958 η ΕΡΕ είχε πάρει το 58% και η ΕΔΑ το 36,2%. Το 1961 η ΕΡΕ έφτασε το 76,9% και η ΕΔΑ έπεσε στο 20,1%. Στην Ερεσό στη Μυτιλήνη, η ΕΔΑ είχε πάρει το 54,2% το 1958 και η ΕΡΕ μόλις το 15,6%. Το 1961 πρέπει να εκδηλώθηκε μια μαζική επιφοίτηση του εθνικόφρονος πνεύματος στους ψηφοφόρους της Ερεσού, αφού το ποσοστό της ΕΡΕ εκτινάχτηκε στο 40,1% και αντίστοιχα το ποσοστό της ΕΔΑ έπεσε στο 24,8%. Τέτοια παραδείγματα υπήρξαν δεκάδες.
Εκτός από την άμεση τρομοκρατία η άλλη μέθοδος που επιστρατεύτηκε ήταν η μαζική εγγραφή ψηφοφόρων στους εκλογικούς καταλόγους από τους κομματάρχες της ΕΡΕ και από τα Σώματα Ασφαλείας. Το 1961 η ΕΡΕ μετέγγραψε δεκάδες χιλιάδες «εθνικόφρονες» ψηφοφόρους παρέχοντας ψευδείς αστυνομικές βεβαιώσεις. Τα περιθώρια για κάθε είδους μεθόδευση ήταν πραγματικά ανεξάντλητα. Για παράδειγμα, 218 χωροφύλακες δήλωσαν ως μόνιμη κατοικία ένα διώροφο σπίτι!
Ο εκλογικός νόμος περιείχε μια διάταξη η οποία απαγόρευε τη μεταγγραφή στους εκλογικούς καταλόγους όσων δεν ήταν μόνιμα εγκατεστημένοι στις αντίστοιχες εκλογικές περιφέρειες πριν από την 1.1.1948. Κι αυτό ήταν ένα μέτρο που στρεφόταν ενάντια στην Αριστερά. Στα μεγάλα αστικά κέντρα είχαν έρθει δεκάδες χιλιάδες αριστεροί, κυνηγημένοι από τα χωριά τους. Με βάση αυτή τη διάταξη δεν μπορούσαν να ψηφίσουν πχ στην Αθήνα. Και η επιστροφή στο χωριό για να ψηφίσουν ήταν μια επικίνδυνη, τουλάχιστον, περιπέτεια.
Η βία εναντίον της ΕΔΑ κορυφώθηκε όταν δολοφονήθηκαν δύο στελέχη της νεολαίας της, ο Στ. Βελδελμίρης στη Θεσσαλονίκη τρεις ημέρες πριν τις εκλογές και ο στρατιώτης Δ. Κερπινιώτης στην Αρκαδία, ανήμερα των εκλογών.
Αναφορικά με τη νοθεία τα στοιχεία που βγήκαν στη δημοσιότητα μετά τις εκλογές φανερώνουν ότι ήταν εκτεταμένη, με αποτέλεσμα ο λαός να λέει τη χαρακτηριστική φράση ότι «ψήφισαν μέχρι και τα δένδρα».16
Το ότι οι εκλογές του 1961 ήταν εκλογές βίας και νοθείας ουδείς μπόρεσε να το αρνηθεί. Ακόμη και οι ηγέτες της ΕΡΕ υποχρεώθηκαν να το παραδεχτούν υποστηρίζοντας από τη μια μεριά ότι όλα έγιναν εν αγνοία τους κι από την άλλη ότι τις εκλογές θα τι κέρδιζε το κόμμα τους και χωρίς να γίνει ό,τι έγινε.17
«Ασκησις ΠΕΡΙΚΛΗΣ»
Οπως αποκαλύφθηκε αργότερα, όλο το όργιο της βίας και της νοθείας εκδηλώθηκε βάσει ενός σχεδίου που έφερε την ονομασία «Ασκησις ΠΕΡΙΚΛΗΣ» και είχαν επεξεργαστεί στην τελική του μορφή λίγους μήνες πριν τις εκλογές οι επιτροπές αντικομουνιστικού αγώνα.
Το σχέδιο αρχικά, είχε εκπονηθεί από την Κ.Υ.Π. το 1955 για να αναθεωρηθεί το 1959 από τον αρχηγό της, στρατηγό Νάτσινα. Το σχέδιο «Περικλής» ήταν ενέργεια στο πλαίσιο εκστρατείας που είχαν αρχίσει οι ελληνικές και ξένες μυστικές υπηρεσίες και η οποία περιλάμβανε άμεση παρέμβαση του στρατού και της αστυνομίας στα τότε πολιτικά πράγματα της χώρας με τη χρήση «διαφωτιστικού υλικού» και την ίδρυση οργανώσεων από «εθνικόφρονες πολίτες» με σκοπό τον περιορισμό του ποσοστού της Ε.Δ.Α. η οποία είχε καταφέρει να αναδειχθεί αξιωματική αντιπολίτευση στις εκλογές του 1958.
Ανάλογο σχέδιο είχε καταρτίσει και ο διευθυντής της υπηρεσίας Πληροφοριών, στρατηγός Ν. Γωγούσης. Σε μια σύσκεψη στην οποία μετείχαν οι στρατηγοί Α. Νάτσινας, Β. Καρδαμάκης, Ν. Γωγούσης, Αθ. Φροντιστής και ο αρχηγός της αστυνομίας, Θ. Ρακιντζής, αποφασίστηκαν οι λεπτομέρειες της εφαρμογής του σχεδίου. Πίσω απ' αυτούς βρίσκονταν κι άλλοι αξιωματικοί που είχαν ενημερωθεί σχετικά. Ανάμεσά τους και ο αργότερα δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος.
Σκοπός του σχεδίου ήταν, με τη χρησιμοποίηση όλων των ενδεικνυόμενων μέσων, να υποστεί ο κομμουνισμός κάμψη και «να κατέλθη εις επίπεδα κάτω του 20%»18.
Λίγες όμως ημέρες πριν τις εκλογές θύμα της τρομοκρατίας έπεσε και η Ενωση Κέντρου, σε μικρότερο βέβαια βαθμό από το ΠΑΜΕ, η οποία δεν κατόρθωσε να αποφύγει και τις συνέπειες της νόθευσης του αποτελέσματος. Το καθεστώς ήθελε ένα ενωμένο κόμμα του Κέντρου. Οχι όμως και να το κάνει αμέσως κυβέρνηση.
Το αποτέλεσμα των εκλογών ανταποκρινόταν στο σχεδιασμό. Η ΕΡΕ επικράτησε με ποσοστό 50,81% αυξάνοντας τη δύναμή της, σε σχέση με τις εκλογές του 1958, περίπου κατά 9 ποσοστιαίες μονάδες!!! Η Ενωση Κέντρου -σε συνεργασία με το κόμμα του Μαρκεζίνη- συγκέντρωσε το 33,66% και το ΠΑΜΕ υποχώρησε στο 14, 63% του εκλογικού σώματος, δηλαδή 10, περίπου, μονάδες κάτω από την εκλογική δύναμη που είχε η ΕΔΑ από τις εκλογές του 1958.
Το πρωτοσέλιδο της κεντρώας εφημερίδας '' Ελευθερία '' λίγο μετά τις εκλογές αποκάλυπτε κι άλλα στοιχεία για την έκταση της νοθείας: «Η νοθεία εις Αθήνας λαμβάνει πελώριας διαστάσεις – 560 άγνωστοι ψηφοφόροι εις τμήμα μόνο του Χαϊδαρίου» είναι ο πρωτοσέλιδος τίτλος με τον υπότιτλο «Εψήφισαν και τρόφιμοι του ψυχιατρείου». Πάλι στην πρώτη σελίδα της έχει ένα διάγραμμα της «οδού Αθηνών» επισημαίνοντας: «το διάγραμμα της οδού Αθηνών φέρει 51 οικίσκους. Εφόρτωσαν εκεί 560 ψηφοφόρους». Γι’ αυτό η εφημερίδα διαπίστωνε ότι «ψήφισαν και τα δέντρα» -μια φράση που έχει μείνει από τότε στην ιστορία.
Με αυτούς τους τρόπους η ΕΡΕ του Καραμανλή εξασφάλισε την αυτοδυναμία στη νέα βουλή, με 176 έδρες. Ο Μπριγκς, ο αμερικάνος πρέσβης, διαπίστωνε όλος χαρά σε ένα εμπιστευτικό τηλεγράφημά του στο Στέητ Ντηπάρντμεντ στις 6 Νοέμβρη ότι «Τα αποτελέσματα των ελληνικών εκλογών ήταν ένα τόσο δυνατό χαστούκι για τους κομμουνιστές που έκανε τα δόντια τους να κουνηθούν». Τελικά, όμως, οι εκλογές αποδείχτηκαν μια πύρρειος νίκη για τον Καραμανλή και την άρχουσα τάξη.
Η βία και η νοθεία δεν περιορίστηκε μόνο στην Αριστερά. Επληξε σκληρά και την Ενωση Κέντρου. Ιδιαίτερα στην ύπαιθρο πολλοί αριστεροί ψηφοφόροι είχαν θεωρήσει πιο ασφαλές να κατευθυνθούν προς την Ενωση Κέντρου για να καταψηφίσουν τον Καραμανλή. Βρέθηκαν και αυτοί στο στόχαστρο του κρατικού μηχανισμού και των παρακρατικών. Το αποτέλεσμα ήταν να ψαλιδιστούν άγρια τα ποσοστά της Ενωσης Κέντρου.
Γι’ αυτό ο Γ. Παπανδρέου δήλωσε αμέσως μετά τις εκλογές ότι δεν αναγνωρίζει τη νομιμότητά τους και κάλεσε στον «Ανένδοτο» αγώνα για την υπεράσπιση της δημοκρατίας.
«Εξ ονόματος της Ενώσεως Κέντρου καταγγέλω ενώπιον του ελληνικού λαού και ενώπιον του Ανωτάτου Άρχοντος τα εκλογικά αποτελέσματα, ως προϊόν βίας και νοθείας.
“Δεν υποστηρίζω ότι ολόκληρον το ποσόν των ψήφων της ΕΡΕ είναι προϊόν βίας και νοθείας. Αποτελεί όμως πάγκοινον συνείδησιν ότι, εν πάση περιπτώσει, το ποσοστόν των ψήφων το οποίον καθιστά την ΕΡΕ κοινοβουλέυτικώς αυτοδύναμον, αυτό αναμφισβητήτως είναι προϊόν βίας και νοθείας.
»Η υπηρεσιακή κυβέρνησις του στρατηγού Δόβα, είτε ηθελημένως, είτε αθελήτως, περιήλθεν εις πλήρη ανυπαρξίαν, η οποία επέτρεψεν εις τον παράνομον μηχανισμόν της ΕΡΕ να λειτουργήση ανεμπόδιστος. »Η Ένωσις Κέντρου είναι ευγνώμων προς τον ελληνικόν λαόν, ο οποίος την περιέβαλε με την ευρείαν εμπιστοσύνη του, εκ της οποίας περιεσώθη εις τας κάλπας 35%. Και είναι επίσης υπερήφανος διότι επετέλεσε και την εθνικήν αποστολήν να απομονώση και να μειώση την δυναμιν της Άκρας Αριστεράς. Απόδειξις η Διοίκησις Πρωτευούσης, όπου η βία ελειτούργησεν ολιγώτερον και όπου το 41% της ΕΔΑ κατά τας εκλογάς του 1958 κατήλθεν εις 30% χάρις εις την ακτινοβολίαν της Ενώσεως Κέντρου.
»Θα ήτο αναξία της εμπιστοσύνης του ελληνικού λαού η Ένωσις του Κέντρου και θα επρόδιδε την σημαίαν της Δημοκρατίας, εν ονόματι της οποίας επάλαισεν, εάν εδέχετο αδιαμαρτυρήτως τον βιασμόν της θελήσεως του ελληνικού λαού. Εάν το ουσιαστικόν πραξικόπημα των εκλογών της 29ης Οκτωβρίου εγίνετο αδιαμαρτυρήτως δεκτόν, η Δημοκρατία θα έπαυε πλέον να υπάρχη εις την αρχαίαν κοιτίδα της. »Εν πλήρει επιγνώσει των ιστορικών ευθυνών της, η Ένωσις του Κέντρου θεωρεί χρέος τιμής να διακηρύξη ότι η κυβέρνησις, την οποίαν πρόκειται να σχηματίση η ΕΡΕ στηριζομένη εις την αθέμιτον κοινοβουλευτικήν αυτοδυναμίαν της, δεν είναι νόμιμος κυβέρνησις του ελληνικού λαού. Και εξ αυτής της αντικειμενικής διαπιστώσεως η ένωσις Κέντρου θα λάβη όλας τας επιβαλλομένας αποφάσεις δια το παρόν και το μέλλον».
Τον Απρίλη του 1962 η Ενωση Κέντρου κάλεσε διαδήλωση στην Αθήνα, την οποία απαγόρευσε η Αστυνομία. Ηταν η πρώτη φορά που η Αστυνομία απαγόρευε συγκέντρωση ενός «εθνικού» κόμματος. Και η πρώτη φορά που ένα τέτοιο κόμμα αγνόησε την απαγόρευση με αποτέλεσμα σκληρές οδομαχίες.
Αντί για σταθερότητα η άρχουσα τάξη βρέθηκε βυθισμένη στην πολιτική κρίση. Η πολιτική ζωή του τόπου κύλησε μέσα στην ένταση και την πόλωση.
Ο Κ. Καραμανλής,μπορεί να είχε κερδίσει στις εκλογές, αλλά όμως, είχε ανοίξει και νέο μέτωπο. Με τα ανάκτορα: Για την εκλογή του Αρχιεπισκόπου, για την προίκα της σημερινής βασίλισσας της Ισπανίας και τότε πριγκίπισσας Σοφίας, για το βασιλικό ταξίδι στο Λονδίνο, ενώ είχε κι ένα επεισόδιο με τη γυναίκα του έγκλειστου κομμουνιστή Αμπατιέλλου κ.λπ. Το αποκορύφωμα ήρθε στις 22 Μαϊου 1963 με τη δολοφονία του βουλευτή Γρηγόρη Λαμπράκη, που ανάγκασε τον Κ. Καραμανλή να αναφωνήσει: «Μα, ποιος κυβερνά αυτόν τον τόπο;».
Η πολιτική οξύτητα πήρε πρωτοφανείς διαστάσεις, παρά το γεγονός ότι όλα τα δικαστικά βουλεύματα απάλλασσαν από κάθε ευθύνη την κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή.
Οι εκλογές της 29ης Οκτώβρη διεξήχθησαν με σύστημα ενισχυμένης αναλογικής που για την είσοδο στη δεύτερη κατανομή προέβλεπε ποσοστά 15% για τα αυτοτελή κόμματα, 25% για συνασπισμούς αποτελούμενους από δύο κόμματα και 30% για συνασπισμούς περισσοτέρων από δύο κομμάτων. Οι συνθήκες κρατικής και παρακρατικής τρομοκρατίας κάτω από τις οποίες έγιναν οι εκλογές ήταν απερίγραπτες. Ολη δε αυτή την τρομοκρατία την υπέστη κυρίως το ΠΑΜΕ (Πανδημοκρατικό Αγροτικό Μέτωπο Ελλάδος) που ήταν ο συνασπισμός της ΕΔΑ και του Εθνικού Αγροτικού Κόμματος (ΕΑΚ).
«Ενοπλες ομάδες χτυπούσαν την πόρτα κάθε σπιτιού (τις νυχτερινές ώρες, για ψυχολογικούς λόγους) και τροποποιούσαν την προηγούμενη απειλητική προειδοποίηση («όποιος ψηφίσει ΕΔΑ θα πάει εξορία») ως εξής: «Οποιος δεν ψηφίσει ΕΡΕ θα πάει εξορία»19
«Οι υποψήφιοι του ΠΑΜΕ δεν εμάχοντο εναντίον των υποψηφίων άλλων κομμάτων, αλλά εναντίον του οργανωμένου εκείνου αόρατου υπερκράτους... Ολόκληρος η Χωροφυλακή, πλην εξαιρέσεων, καθώς τα ΤΕΑ και οι πράκτορες της ΚΥΠ, δικοί μας και ξένοι, μεταχειρίσθησαν παν μέσον βίας, νοθείας και τρόμου κατά των οπαδών του ΠΑΜΕ. Σχεδόν όλοι οι υποψήφιοι του ΠΑΜΕ κατ' επανάληψιν εκακοποιήθησαν. Ουδείς αντιπρόσωπος του ΠΑΜΕ κατά την ημέρα της εκλογής κατόρθωσε να μεταβή εις το εκλογικόν Τμήμα και εις ουδέν Τμήμα υπήρχαν ψηφοδέλτια του ΠΑΜΕ», γράφει ο Λ. Σπαής15
Η νοθεία έφτασε σε κωμικοτραγικά επίπεδα στους ψήφους των στρατιωτικών (αξιωματικών και φαντάρων) και των δημοσίων υπαλλήλων. Υπήρχαν νομοί, όπως της Πιερίας όπου το ποσοστό της ΕΡΕ έφτασε το ...91,6%!. Γενικά το ποσοστό της ΕΡΕ σε αυτά τα ειδικά εκλογικά τμήματα έφτασε το 78,9% των ψήφων. Οπως αναφέρει ο Η. Νικολακόπουλος στο βιβλίο του “Η Καχεκτική Δημοκρατία – Κόμματα και εκλογές 1946-1967” «Επρόκειτο για καταφανώς διαβλητά αποτελέσματα, που προσέφεραν στην ΕΡΕ 7 επιπλέον έδρες και αύξησαν τη συνολική της δύναμη από 49,56% σε 50,81%».
Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η Πρώτη στο νομό Σερρών, η γενέτειρα της δυναστείας των Καραμανλήδων. Το 1958 η ΕΡΕ είχε πάρει το 58% και η ΕΔΑ το 36,2%. Το 1961 η ΕΡΕ έφτασε το 76,9% και η ΕΔΑ έπεσε στο 20,1%. Στην Ερεσό στη Μυτιλήνη, η ΕΔΑ είχε πάρει το 54,2% το 1958 και η ΕΡΕ μόλις το 15,6%. Το 1961 πρέπει να εκδηλώθηκε μια μαζική επιφοίτηση του εθνικόφρονος πνεύματος στους ψηφοφόρους της Ερεσού, αφού το ποσοστό της ΕΡΕ εκτινάχτηκε στο 40,1% και αντίστοιχα το ποσοστό της ΕΔΑ έπεσε στο 24,8%. Τέτοια παραδείγματα υπήρξαν δεκάδες.
Εκτός από την άμεση τρομοκρατία η άλλη μέθοδος που επιστρατεύτηκε ήταν η μαζική εγγραφή ψηφοφόρων στους εκλογικούς καταλόγους από τους κομματάρχες της ΕΡΕ και από τα Σώματα Ασφαλείας. Το 1961 η ΕΡΕ μετέγγραψε δεκάδες χιλιάδες «εθνικόφρονες» ψηφοφόρους παρέχοντας ψευδείς αστυνομικές βεβαιώσεις. Τα περιθώρια για κάθε είδους μεθόδευση ήταν πραγματικά ανεξάντλητα. Για παράδειγμα, 218 χωροφύλακες δήλωσαν ως μόνιμη κατοικία ένα διώροφο σπίτι!
Ο εκλογικός νόμος περιείχε μια διάταξη η οποία απαγόρευε τη μεταγγραφή στους εκλογικούς καταλόγους όσων δεν ήταν μόνιμα εγκατεστημένοι στις αντίστοιχες εκλογικές περιφέρειες πριν από την 1.1.1948. Κι αυτό ήταν ένα μέτρο που στρεφόταν ενάντια στην Αριστερά. Στα μεγάλα αστικά κέντρα είχαν έρθει δεκάδες χιλιάδες αριστεροί, κυνηγημένοι από τα χωριά τους. Με βάση αυτή τη διάταξη δεν μπορούσαν να ψηφίσουν πχ στην Αθήνα. Και η επιστροφή στο χωριό για να ψηφίσουν ήταν μια επικίνδυνη, τουλάχιστον, περιπέτεια.
Η βία εναντίον της ΕΔΑ κορυφώθηκε όταν δολοφονήθηκαν δύο στελέχη της νεολαίας της, ο Στ. Βελδελμίρης στη Θεσσαλονίκη τρεις ημέρες πριν τις εκλογές και ο στρατιώτης Δ. Κερπινιώτης στην Αρκαδία, ανήμερα των εκλογών.
Αναφορικά με τη νοθεία τα στοιχεία που βγήκαν στη δημοσιότητα μετά τις εκλογές φανερώνουν ότι ήταν εκτεταμένη, με αποτέλεσμα ο λαός να λέει τη χαρακτηριστική φράση ότι «ψήφισαν μέχρι και τα δένδρα».16
Το ότι οι εκλογές του 1961 ήταν εκλογές βίας και νοθείας ουδείς μπόρεσε να το αρνηθεί. Ακόμη και οι ηγέτες της ΕΡΕ υποχρεώθηκαν να το παραδεχτούν υποστηρίζοντας από τη μια μεριά ότι όλα έγιναν εν αγνοία τους κι από την άλλη ότι τις εκλογές θα τι κέρδιζε το κόμμα τους και χωρίς να γίνει ό,τι έγινε.17
«Ασκησις ΠΕΡΙΚΛΗΣ»
Οπως αποκαλύφθηκε αργότερα, όλο το όργιο της βίας και της νοθείας εκδηλώθηκε βάσει ενός σχεδίου που έφερε την ονομασία «Ασκησις ΠΕΡΙΚΛΗΣ» και είχαν επεξεργαστεί στην τελική του μορφή λίγους μήνες πριν τις εκλογές οι επιτροπές αντικομουνιστικού αγώνα.
Το σχέδιο αρχικά, είχε εκπονηθεί από την Κ.Υ.Π. το 1955 για να αναθεωρηθεί το 1959 από τον αρχηγό της, στρατηγό Νάτσινα. Το σχέδιο «Περικλής» ήταν ενέργεια στο πλαίσιο εκστρατείας που είχαν αρχίσει οι ελληνικές και ξένες μυστικές υπηρεσίες και η οποία περιλάμβανε άμεση παρέμβαση του στρατού και της αστυνομίας στα τότε πολιτικά πράγματα της χώρας με τη χρήση «διαφωτιστικού υλικού» και την ίδρυση οργανώσεων από «εθνικόφρονες πολίτες» με σκοπό τον περιορισμό του ποσοστού της Ε.Δ.Α. η οποία είχε καταφέρει να αναδειχθεί αξιωματική αντιπολίτευση στις εκλογές του 1958.
Ανάλογο σχέδιο είχε καταρτίσει και ο διευθυντής της υπηρεσίας Πληροφοριών, στρατηγός Ν. Γωγούσης. Σε μια σύσκεψη στην οποία μετείχαν οι στρατηγοί Α. Νάτσινας, Β. Καρδαμάκης, Ν. Γωγούσης, Αθ. Φροντιστής και ο αρχηγός της αστυνομίας, Θ. Ρακιντζής, αποφασίστηκαν οι λεπτομέρειες της εφαρμογής του σχεδίου. Πίσω απ' αυτούς βρίσκονταν κι άλλοι αξιωματικοί που είχαν ενημερωθεί σχετικά. Ανάμεσά τους και ο αργότερα δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος.
Σκοπός του σχεδίου ήταν, με τη χρησιμοποίηση όλων των ενδεικνυόμενων μέσων, να υποστεί ο κομμουνισμός κάμψη και «να κατέλθη εις επίπεδα κάτω του 20%»18.
Λίγες όμως ημέρες πριν τις εκλογές θύμα της τρομοκρατίας έπεσε και η Ενωση Κέντρου, σε μικρότερο βέβαια βαθμό από το ΠΑΜΕ, η οποία δεν κατόρθωσε να αποφύγει και τις συνέπειες της νόθευσης του αποτελέσματος. Το καθεστώς ήθελε ένα ενωμένο κόμμα του Κέντρου. Οχι όμως και να το κάνει αμέσως κυβέρνηση.
Το αποτέλεσμα των εκλογών ανταποκρινόταν στο σχεδιασμό. Η ΕΡΕ επικράτησε με ποσοστό 50,81% αυξάνοντας τη δύναμή της, σε σχέση με τις εκλογές του 1958, περίπου κατά 9 ποσοστιαίες μονάδες!!! Η Ενωση Κέντρου -σε συνεργασία με το κόμμα του Μαρκεζίνη- συγκέντρωσε το 33,66% και το ΠΑΜΕ υποχώρησε στο 14, 63% του εκλογικού σώματος, δηλαδή 10, περίπου, μονάδες κάτω από την εκλογική δύναμη που είχε η ΕΔΑ από τις εκλογές του 1958.
Το πρωτοσέλιδο της κεντρώας εφημερίδας '' Ελευθερία '' λίγο μετά τις εκλογές αποκάλυπτε κι άλλα στοιχεία για την έκταση της νοθείας: «Η νοθεία εις Αθήνας λαμβάνει πελώριας διαστάσεις – 560 άγνωστοι ψηφοφόροι εις τμήμα μόνο του Χαϊδαρίου» είναι ο πρωτοσέλιδος τίτλος με τον υπότιτλο «Εψήφισαν και τρόφιμοι του ψυχιατρείου». Πάλι στην πρώτη σελίδα της έχει ένα διάγραμμα της «οδού Αθηνών» επισημαίνοντας: «το διάγραμμα της οδού Αθηνών φέρει 51 οικίσκους. Εφόρτωσαν εκεί 560 ψηφοφόρους». Γι’ αυτό η εφημερίδα διαπίστωνε ότι «ψήφισαν και τα δέντρα» -μια φράση που έχει μείνει από τότε στην ιστορία.
Με αυτούς τους τρόπους η ΕΡΕ του Καραμανλή εξασφάλισε την αυτοδυναμία στη νέα βουλή, με 176 έδρες. Ο Μπριγκς, ο αμερικάνος πρέσβης, διαπίστωνε όλος χαρά σε ένα εμπιστευτικό τηλεγράφημά του στο Στέητ Ντηπάρντμεντ στις 6 Νοέμβρη ότι «Τα αποτελέσματα των ελληνικών εκλογών ήταν ένα τόσο δυνατό χαστούκι για τους κομμουνιστές που έκανε τα δόντια τους να κουνηθούν». Τελικά, όμως, οι εκλογές αποδείχτηκαν μια πύρρειος νίκη για τον Καραμανλή και την άρχουσα τάξη.
Η βία και η νοθεία δεν περιορίστηκε μόνο στην Αριστερά. Επληξε σκληρά και την Ενωση Κέντρου. Ιδιαίτερα στην ύπαιθρο πολλοί αριστεροί ψηφοφόροι είχαν θεωρήσει πιο ασφαλές να κατευθυνθούν προς την Ενωση Κέντρου για να καταψηφίσουν τον Καραμανλή. Βρέθηκαν και αυτοί στο στόχαστρο του κρατικού μηχανισμού και των παρακρατικών. Το αποτέλεσμα ήταν να ψαλιδιστούν άγρια τα ποσοστά της Ενωσης Κέντρου.
Γι’ αυτό ο Γ. Παπανδρέου δήλωσε αμέσως μετά τις εκλογές ότι δεν αναγνωρίζει τη νομιμότητά τους και κάλεσε στον «Ανένδοτο» αγώνα για την υπεράσπιση της δημοκρατίας.
«Εξ ονόματος της Ενώσεως Κέντρου καταγγέλω ενώπιον του ελληνικού λαού και ενώπιον του Ανωτάτου Άρχοντος τα εκλογικά αποτελέσματα, ως προϊόν βίας και νοθείας.
“Δεν υποστηρίζω ότι ολόκληρον το ποσόν των ψήφων της ΕΡΕ είναι προϊόν βίας και νοθείας. Αποτελεί όμως πάγκοινον συνείδησιν ότι, εν πάση περιπτώσει, το ποσοστόν των ψήφων το οποίον καθιστά την ΕΡΕ κοινοβουλέυτικώς αυτοδύναμον, αυτό αναμφισβητήτως είναι προϊόν βίας και νοθείας.
»Η υπηρεσιακή κυβέρνησις του στρατηγού Δόβα, είτε ηθελημένως, είτε αθελήτως, περιήλθεν εις πλήρη ανυπαρξίαν, η οποία επέτρεψεν εις τον παράνομον μηχανισμόν της ΕΡΕ να λειτουργήση ανεμπόδιστος. »Η Ένωσις Κέντρου είναι ευγνώμων προς τον ελληνικόν λαόν, ο οποίος την περιέβαλε με την ευρείαν εμπιστοσύνη του, εκ της οποίας περιεσώθη εις τας κάλπας 35%. Και είναι επίσης υπερήφανος διότι επετέλεσε και την εθνικήν αποστολήν να απομονώση και να μειώση την δυναμιν της Άκρας Αριστεράς. Απόδειξις η Διοίκησις Πρωτευούσης, όπου η βία ελειτούργησεν ολιγώτερον και όπου το 41% της ΕΔΑ κατά τας εκλογάς του 1958 κατήλθεν εις 30% χάρις εις την ακτινοβολίαν της Ενώσεως Κέντρου.
»Θα ήτο αναξία της εμπιστοσύνης του ελληνικού λαού η Ένωσις του Κέντρου και θα επρόδιδε την σημαίαν της Δημοκρατίας, εν ονόματι της οποίας επάλαισεν, εάν εδέχετο αδιαμαρτυρήτως τον βιασμόν της θελήσεως του ελληνικού λαού. Εάν το ουσιαστικόν πραξικόπημα των εκλογών της 29ης Οκτωβρίου εγίνετο αδιαμαρτυρήτως δεκτόν, η Δημοκρατία θα έπαυε πλέον να υπάρχη εις την αρχαίαν κοιτίδα της. »Εν πλήρει επιγνώσει των ιστορικών ευθυνών της, η Ένωσις του Κέντρου θεωρεί χρέος τιμής να διακηρύξη ότι η κυβέρνησις, την οποίαν πρόκειται να σχηματίση η ΕΡΕ στηριζομένη εις την αθέμιτον κοινοβουλευτικήν αυτοδυναμίαν της, δεν είναι νόμιμος κυβέρνησις του ελληνικού λαού. Και εξ αυτής της αντικειμενικής διαπιστώσεως η ένωσις Κέντρου θα λάβη όλας τας επιβαλλομένας αποφάσεις δια το παρόν και το μέλλον».
Τον Απρίλη του 1962 η Ενωση Κέντρου κάλεσε διαδήλωση στην Αθήνα, την οποία απαγόρευσε η Αστυνομία. Ηταν η πρώτη φορά που η Αστυνομία απαγόρευε συγκέντρωση ενός «εθνικού» κόμματος. Και η πρώτη φορά που ένα τέτοιο κόμμα αγνόησε την απαγόρευση με αποτέλεσμα σκληρές οδομαχίες.
Αντί για σταθερότητα η άρχουσα τάξη βρέθηκε βυθισμένη στην πολιτική κρίση. Η πολιτική ζωή του τόπου κύλησε μέσα στην ένταση και την πόλωση.
Ο Κ. Καραμανλής,μπορεί να είχε κερδίσει στις εκλογές, αλλά όμως, είχε ανοίξει και νέο μέτωπο. Με τα ανάκτορα: Για την εκλογή του Αρχιεπισκόπου, για την προίκα της σημερινής βασίλισσας της Ισπανίας και τότε πριγκίπισσας Σοφίας, για το βασιλικό ταξίδι στο Λονδίνο, ενώ είχε κι ένα επεισόδιο με τη γυναίκα του έγκλειστου κομμουνιστή Αμπατιέλλου κ.λπ. Το αποκορύφωμα ήρθε στις 22 Μαϊου 1963 με τη δολοφονία του βουλευτή Γρηγόρη Λαμπράκη, που ανάγκασε τον Κ. Καραμανλή να αναφωνήσει: «Μα, ποιος κυβερνά αυτόν τον τόπο;».
Η πολιτική οξύτητα πήρε πρωτοφανείς διαστάσεις, παρά το γεγονός ότι όλα τα δικαστικά βουλεύματα απάλλασσαν από κάθε ευθύνη την κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή.
Στις 17 Ιουνίου παραιτήθηκε. Τα
ανάκτορα διόρισαν τον αυλικό Παναγιώτη Πιπινέλη πρωθυπουργό κυβέρνησης ΕΡΕ.
Ορκίστηκε στις 19 Ιουνίου και παραιτήθηκε το φθινόπωρο. Ο πρόεδρος του Αρείου
Πάγου Στ. Μαυρομιχάλης ανέλαβε να οδηγήσει τη χώρα σε εκλογές στις 3 Νοεμβρίου
1963 ως υπηρεσιακός πρωθυπουργός. Με 42,04% και 138 βουλευτές ο Γεώργιος
Παπανδρέου σχημάτισε κυβέρνηση της Ενωσης Κέντρου (ΕΡΕ 39,37% και 132
βουλευτές, ΕΔΑ 14,34% και 28 έδρες, Προοδευτικοί Σπύρου Μαρκεζίνη δύο έδρες).
Φοβούμενος για τη ζωή του, καθώς συνέχιζε να δρα απειλητικά το παρακράτος που δολοφόνησε τον Λαμπράκη και διευθυνόταν από τα ανάκτορα, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έφυγε κρυφά στο Παρίσι, στις 9 Δεκεμβρίου 1963, με ψεύτικο διαβατήριο, στο όνομα Τριανταφυλλίδης. Νέος αρχηγός της ΕΡΕ εκλέχτηκε από την κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματος ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος.
Το απόρρητο «σχέδιο Περικλής»
Αποσπάσματα από την έκθεση Λουκάκη
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α’
ΠΕΡΙΛΗΨΙΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ «ΠΕΡΙΚΛΗΣ» ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ (…)
«Να προδιαγράψη τας επιβαλομένας ν’ αναληφθώσιν ενεργείας υπό του συνόλου των κατά τας περιοχάς διατεθειμένων Εθνικών Αρχών επί τω σκοπώ όπως περιορισθή εις το ελάχιστον ο αριθμός των ατόμων άτινα ήθελον προσφερθή να εξυπηρετήσωσι κατά τας αναληφθησομέ- νας επιχειρήσεις τας αντιπάλους δυνάμεις των ΚΙΤΡΙΝΩΝ». ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ
Διά την εφαρμογών του Σχεδίου καθορίζονται αι προϋποθέσεις ως: α) Αικατάτόπους Εθνικαί Αρχαί να τυγχάνουν πάντοτε της απολύτου συμπαραστάσεως των αρμοδίων προϊσταμένων των κυβερνητικών Αρχών διά πάσαν ενέργειαν των κατά των πρακτόρων ή συνεργατών και υποστηρικτών των ΚΙΤΡΙΝΩΝ.
β) «Οιοσδήποτε οργανισμός ή άτομον εμφανιζόμενον ως συνεργαζόμενον ή ενισχύον τους ΚΙΤΡΙΝΟΥΣ, θεωρείται εχθρικόν».
γ) Ως υπεύθυνον κλιμάκων εκπληρώσεως του σκοπού κατά Νομαρχιακήν περιφέρειαν θεωρείται η υπό τον Νομάρχην ή έτερον πρόσωπον συντονιστική Επιτροπή.
δ) Διά την εφαρμογήν του Σχεδίου «ΠΕΡΙΚΛΗΣ» πέραν της κανονικής οργανώσεως των αρμοδίων Εθνικών Αρχών θα χρησιμοποιηθή η ειδικώς οργανωθείσα Διοίκησις επί επιπέδου Συμβουλίου Εθνικής Αμύνης.
ΑΠΟΣΤΟΛΗ (…).
α) Η εξουδετέρωσις πάσης προσπαθείας των ΚΙΤΡΙΝΩΝ διά να διεισδύσουν εις τας τάξεις των ΚΥΑΝΩΝ και ο περιορισμός του αριθμού των συμπαθούντων προς αυτούς ατόμων εντός της επικρατείας κατά την επιχείρησιν «ΠΕΡΙΚΛΗΣ», β) Η αποστολή θα καλυφθή:
Δια εφαρμογής Διοικητικών μέτρων διάτων οποίων είναι δυνατόν να εξασφαλισθή η υπέρ των ΚΥΑΝΩΝ συμπαράστασις του πληθυσμού. Διά καλύψεως υπό των Κυβερνητικών Αρχών, των υφιστάμενων των Διοικητικών Αρχών, ως προς τα υπ’ αυτών ληφθησόμενα μέτρα. Διά διαθέσεως υπό των Νομαρχιακών Διοικήσεων όλων των εις την διάθεσίν των μέσων, όλων των εκπροσώπων των κρατικών υπηρεσιών, διά την επιτυχίαν του Σχεδίου.
Διά συγκροτήσεως υπό των Ανωτέρων Στρατιωτικών Διοικήσεων των Δυνάμεων των ώστε να εξυπηρετηθή η εφαρμογή του Σχεδίου. Διά κατανομής των εις την διάθεσιν των Στρατιωτικών Δ/νσεων μέσων και κυρίως Μηχανικού προς κάλυψιν των εκ της εφαρμογής του παρόντος προκυπτουσών αναγκών.
Διά καθορισμού των πλαισίων χρησιμοποιήσεως των στελεχών των Στρατιωτικών Μονάδων προς υποστήριξιν των ενεργειών των Νομαρχιακών Δ/νσεων κατά την εφαρμογήν του Σχεδίου. Διά χρησιμοποιήσεως υπηρεσιακών παραγόντων ισχυράς προσωπικότητος εις το περιβάλλον εις το οποίον δρουν υπηρεσιακώς, εις το οικογενειακόν τοιούτον και το της περιοχής καταγωγής των, προς διαμόρφωσιν της απαιτουμένης ψυχολογίας διά την επιτυχίαν του σχεδίου.
ΑΠΟΡΡΗΤΟΝ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ
Εις την σελίδα 7 του Σχεδίου καθορίζεται ότι η απόλυτος εξασφάλισις του ΑΠΟΡΡΗΤΟΥ των εκ του παρόντος απορρεουσών ενεργειών ως προς τας μεθόδους και τους σκοπούς του σχεδίου χαρακτηρίζεται ως ΖΩΤΙΚΗΣ σημασίας, η δε κοινοποίησις τούτου θα εκτελεσθή δι’ ειδικών συνδέσμων, μερίμνη της Σ.Σ. Επιτροπής της συγκροτηθείσης καρά του Αρχιστρατήγου και του Υπουργείου Εσωτερικών. Παράρτημα «Α» του Σχεδίου «Περικλής»
(Το Παράρτημα τούτο αφορά την Οργάνωσιν-Συγκρότησιν Εθνικών Δυνάμεων).
Προς τούτο εις την συγκεντρωθείσαν Ανωτάτην Διοίκησιν διά την εφαρμογή ν του Σχεδίου, υπήχθησαν άπαξ ο Κρατικός μηχανισμός, με Βασικήν Διοίκησιν δι’ εφαρμογήν του σχεδίου κατά Νομαρχιακήν Επιτροπήν, τον Νομάρχην ή εν απουσία τούτου τον προς τούτο οριζόμενον κρατικόν λειτουργόν εκ των εν τη περιοχή του Εθνικών Αρχών. Παρ’ εκάστη Νομαρχία συγκροτείται ειδική Συντονιστική Επιτροπή διά την επιχείρησιν «ΠΕΡΙΚΛΗΣ εκ των εν τη περιοχή Ανωτέρων Διοικητικών ή Δ/τών των Εθνικών Αρχών ή υπηρεσιών και βάσει των ειδικών δι’ εκάστην υπηρεσίαν ή Αρχήν εκδοθησομένων Δ/γών των Προϊσταμένων Κλιμακίων.
Αρμοδία Ανωτάτη Πολιτική Αρχή ως προς το παρόν, το Υπουργείον Εσωτερικών.
Αναφορικώς προς την χρησιμοποίησιν των Εθνικών Αρχών καθορίζονται τα ακόλουθα:
«Αι Ένοπλοι Δυνάμεις λόγω του συμπαγούς και πλήρως συγκεκροτημένου μηχανισμού, καλύπτοντος το μεγαλύτερον μέρος της Επικρατείας, δύνανται να διαδραματίσουν σοβαρωτατον ρόλον». «Τα Σώματα Ασφαλείας δύνανται προεπιχειρησιακώς να δημιουργήσουν κλίμα φοβίας και ηττοπαθείας εις τους ΚΙΤΡΙΝΟΥΣ». Την δράσιν των θα επηρεάοη η κάλυψις των ενεργειών των εκ των άνω:
Πολιτικοί Κεντρικοί Αρχαί: Διά καταλλήλων ενεργειών, δύνανται να διαγράψωσι, διά τας υπ’ αυτάς υπηρεσίας, γενικός κατευθύνσεις διά την θετικήν συμβολήν των εις τας υπ’ αυτάς υπηρεσίας, γενικάς κατευθύνσεις διά την θετικήν συμβολήν των εις τας επιχειρήσεις κατά των ΚΙΤΡΙΝΩΝ».
Πολιτικοί Περιφερειακοί υπηρεσίαι: Βάσει κατευθύνσεων και εν στενή συνεργασία μετά των κατά τόπους στρατιωτικών Αρχών ως και υπό τον συντονιστικόν έλεγχον των Νομαρχιών, δύνανται να διαδραματίσουν σοβαρόν ρόλον εις τας επιχειρήσεις κατά των ΚΙΤΡΙΝΩΝ». Κοινωνικοί οργανώσεις: ως Συνδικαλιστικοί, Συνεταιριστικοί, Παλαιοπολεμιστικαί. Πνευματική ηγεσία. Εκκλησία και Αρχαιοτοπικής Αυτοδιοικήσεως, δύνανται καταλλήλως χρησιμοποιούμενοι να διαδραματίσουν σοβαρόν ρόλον κατά την διεξαγωγήν των επιχειρήσεων. Παράρτημα του «Β» Σχεδίου «Περικλής» (Το Παράρτημα τούτο αφορά τας Πληροφορίας). Εις το Παράρτημα τούτο μεταξύ των άλλων καθορίζεται: Η Χωροφυλακή: Να εντείνη τα μέρτα παρακολυθήσεως της δραστηριότητος των υπόπτων ατόμων συνεργασίας ή συμπαθείας προς τους ΚΙΤΡΙΝΟΥΣ προβαίνουσα εις καταλλήλους ενεργείας δι’ απομόνωσεως των πλέον επικίνδυνων εκ τούτων.
Η Αστυνομία Πόλεων να ενεργήση ως και η Χωρ/κή διά τας περιοχάς της».
Ο Κρατικός Μηχανισμός: Να απομακρύνη τους υπόπτους συνεργασίας ή συμπαθείας μετά των ΚΙΤΡΙΝΩΝ εκ των θέσεων των, εις δευτερούσης σημασίας τοιαύτας». Παράρτημα «Γ» του Σχεδίου «ΠΕΡΙΚΛΗΣ» α) Το ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ τούτο αποτελεί πλήρες Σχεδίον Διαφωτίσεως του Σχεδίου «ΠΕΡΙΚΛΗΣ», αναφερόμενον εις τους ΚΙΤΡΙΝΟΥΣ και τους συνοδοιπόρους και περιλαμβάνον δυο περιόδους, την περίοδον της κηρύξεως των επιχειρήσεων και την προεπιχειρησιακήν περίοδον από της κηρύξεως των επιχειρήσεων.
β) Εις το ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ τούτο μεταξύ των άλλων καθορίζεται ότι: Η συνεργασία μετά των Εθνικών Πολιτικών Δυνάμεων της Αντιπολιτεύσεως εκτός του ότι εξυπηρετεί τους ΚΙΤΡΙΝΟΥΣ εις την αντιμετώπισιν της φοβίας των οπαδών των, παρέχει και την ευχέρειαν να καλύψουν και την πραγματική ν των δύναμιν, και την έλλειψιν θέσεων επί των βασικών προβλημάτων, αλλά και τας επιδιώξεις των (σελίς 2). «Αι Ένοπλοι Δυνάμεις και δύνανται και πρέπει να ριφθούν εις τον αγώνα κατά των ΚΙΤΡΙΝΩΝ δι’ όλων των μέσων των» (σελίς 4η). «θα παρασχεθή η απαιτουμένη υποστήριξις υπό των κατά τόπους Στρατιωτικών και ενδεχομένων Πολιτικών Αρχών δια την διανομή και διοχέ- τευσιν του υλικού διαφωτίσεως, δια δε την ΦΑΙΑΝ προπαγάνδαν, θα υπάρξη απαιτουμένη κάλυψις υπό των Αστυνομικών Αρχών δια την διανομήν ταύτης» (σελίς 6η).
«Από της κηρύξεως των επιχειρήσεων αι Ένοπλοι Δυνάμεις και Μονάδες Στρατού και τα TEA), θα διοργανώσουν την διανομήν και διοχέτευσιν, υπό μορφήν ΦΑΙΑΣ προπαγάνδας, προκηρύξεων, αφισσσών, και φυλλαδίων και θα συλλέγουν και διαβιβάζουσιν προς τον ΑΡΧΙΣΤΡΑΤΗΓΟΝ πληροφορίας απ* ευθείας, γ) Η διανομή και μεταφορά του υλικού της ΦΑΙΑΣ προπαγάνδας θα γίνεται υπό το προπαρασκευασθησόμενον κάλυμμα της συνεργασίας ΑΡΧΙΣΤΡΑΤΗΓΟΥ και Ενόπλων Δυνάμεων (σελίς 10).
6) Ως τηλεφωνικόν Κέντρον Αναφοράς καθορίζεται το τηλέφωνον ΑΘΗΝΩΝ 817.760. (Σημείωση: Το τηλέφωνον τούτο ανήκεν εις την Κ.Υ.Π. και τo εχειρίζετο ο Αντισυνταγματάρχης Παπαδόπουλος Γεώργιος.)
Παράρτημα «Δ» του Σχεδίου «Περικλής»
(Το ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ τοΰτο αφορά τα Διοικητικά μέτρα).
Εις το ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ τούτο μεταξύ των άλλων καθορίζεται όπως:
Προκληθώσι αι απαιτούμενοι διοικητικοί ενέργειαι δια την απομάκρυνσιν εκ των κυρίων θέσεων εις δευτερεύουσας τοιαύτας παντός κρατικού λειτουργού υπόπτου συνεργασίας μετά των ΚΙΤΡΙΝΩΝ.
«Εκδηλωθή η μεγίστη δυνατή πίεσις των Αρχών Εθνικής Ασφαλείας τη χρησιμοποιήσει των πλέον αποδοτικών μεθόδων, επί πάσης ομάδος ή παντός ατόμου θεωρουμένου υπόπτου συνεργασίας ή προσκειμένου προς τους ΚΙΤΡΙΝΟΥΣ».
«Παρεμβάλλονται τα μέγιστα δυνατά εμπόδια εις την κίνησιν, ή δράσιν οργανώσεων ή ατόμων υπόπτων συνεργασίας μετά των ΚΙΤΡΙΝΩΝ». «Να αναζητωνται συνεχώς πληροφορίαι σχετικώς με την δράοιν πρακτόρων 5ης φάλαγγος ΚΙΤΡΙΝΩΝ ή συνεργαζομένων ή συμπαθούντων προς αυτούς ατόμων και βάσει τούτων να προπαρασκευάζονται οι ΜΑΥΡΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ επικινδύνων ατόμων επί τω σκοπώ όπως εφαρμοσθούν εν καιρώ τα υπό του ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΟΣ «Ε» καθοριζόμενα ειδικά μέτρα. Παράρτημα «Ε» του Σχεδίου «Περικλής»
(Το ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ) τούτο αφορά τα ειδικά μέτρα των Αρχών και Υπηρεσιών Εθνικής Ασφαλείας δια το Σχέδιον «ΠΕΡΙΚΛΗΣ»), α) Εις το ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ τούτο καθορίζονται τα κάτωθι επί λέξει: Να προπαρασκευασθώ και με την έναρξιν της προπαρασκευαστικής φάσεως επιχειρήσεως «ΠΕΡΙΚΛΗΣ» να εκτελεσθή η συλληψις πάντων των θεωρουμένων ως επικινδύνων προς την έκβασιν της επιχειρήσεως «ΠΕΡΙΚΛΗΣ» ατόμων.
β) Ταύτα δια του μηχανισμού των Μέτρων Εθνικής Ασφαλείας να εκτοπισθούν.
γ) Να προπαρασκευασθή και εν καιρώ να εφαρμοσθή η επιβολή πάσης δυνατής ψυχολογικής βίας, τόσον επί των υπόπτων συνεργασίας μετά των ΚΙΤΡΙΝΩΝ ΑΤΟΜΩΝ, όσον και επί των τυχόν ανακαλυπτομένων οργάνων της 5ης φάλαγγος τούτων.
δ) Εμφανής παρακολουθησίς των υπό των Αστυνομικών οργάνων, συνεχής αστυνόμευσις πάσης ενεργείας των, παρεμβολή προσκομμάτων εις την υπό των Εθνικών αρχών ή υπηρεσιών απαιτουμένων υπ’ αυτών, εντός των δικαιωμάτων των, υπηρεσιακών εξυπηρετήσεων των, θα πρέπει να θεωρούνται ως πρόσφοροι και αποδοτικαί μέθοδοι ενεργείας δια την εξασφάλισιν της επιδιωκομένης ψυχολογικής βίας.
ε) Πάσα παράβασις υπόπτου συνεργασίας μετά των ΚΙΤΡΙΝΩΝ και δη δια τας περιπτώσεις που πρόκειται περί ατόμων παραγόντων, να καταμηνύεται και δια την ελαφροτέραν ακόμη περίπτωσιν εν τη επιδιώξει της μεγίστης δυνατής ψυχολογικής βίας, τόσον υπ’ αυτών τούτων, όσον κυρίως επί των προς ους ούτοι απευθύνονται εν τη προσπαθεία των της διευρύνσεως της 5ης φάλαγγος.
Εν Αθήναις τη 20/2/1965.
Χ. ΔΟΥΚΑΚΗΣ Αντιστράτηγος
Φοβούμενος για τη ζωή του, καθώς συνέχιζε να δρα απειλητικά το παρακράτος που δολοφόνησε τον Λαμπράκη και διευθυνόταν από τα ανάκτορα, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έφυγε κρυφά στο Παρίσι, στις 9 Δεκεμβρίου 1963, με ψεύτικο διαβατήριο, στο όνομα Τριανταφυλλίδης. Νέος αρχηγός της ΕΡΕ εκλέχτηκε από την κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματος ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος.
Αποσπάσματα από την έκθεση Λουκάκη
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α’
ΠΕΡΙΛΗΨΙΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ «ΠΕΡΙΚΛΗΣ» ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ (…)
«Να προδιαγράψη τας επιβαλομένας ν’ αναληφθώσιν ενεργείας υπό του συνόλου των κατά τας περιοχάς διατεθειμένων Εθνικών Αρχών επί τω σκοπώ όπως περιορισθή εις το ελάχιστον ο αριθμός των ατόμων άτινα ήθελον προσφερθή να εξυπηρετήσωσι κατά τας αναληφθησομέ- νας επιχειρήσεις τας αντιπάλους δυνάμεις των ΚΙΤΡΙΝΩΝ». ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ
Διά την εφαρμογών του Σχεδίου καθορίζονται αι προϋποθέσεις ως: α) Αικατάτόπους Εθνικαί Αρχαί να τυγχάνουν πάντοτε της απολύτου συμπαραστάσεως των αρμοδίων προϊσταμένων των κυβερνητικών Αρχών διά πάσαν ενέργειαν των κατά των πρακτόρων ή συνεργατών και υποστηρικτών των ΚΙΤΡΙΝΩΝ.
β) «Οιοσδήποτε οργανισμός ή άτομον εμφανιζόμενον ως συνεργαζόμενον ή ενισχύον τους ΚΙΤΡΙΝΟΥΣ, θεωρείται εχθρικόν».
γ) Ως υπεύθυνον κλιμάκων εκπληρώσεως του σκοπού κατά Νομαρχιακήν περιφέρειαν θεωρείται η υπό τον Νομάρχην ή έτερον πρόσωπον συντονιστική Επιτροπή.
δ) Διά την εφαρμογήν του Σχεδίου «ΠΕΡΙΚΛΗΣ» πέραν της κανονικής οργανώσεως των αρμοδίων Εθνικών Αρχών θα χρησιμοποιηθή η ειδικώς οργανωθείσα Διοίκησις επί επιπέδου Συμβουλίου Εθνικής Αμύνης.
ΑΠΟΣΤΟΛΗ (…).
α) Η εξουδετέρωσις πάσης προσπαθείας των ΚΙΤΡΙΝΩΝ διά να διεισδύσουν εις τας τάξεις των ΚΥΑΝΩΝ και ο περιορισμός του αριθμού των συμπαθούντων προς αυτούς ατόμων εντός της επικρατείας κατά την επιχείρησιν «ΠΕΡΙΚΛΗΣ», β) Η αποστολή θα καλυφθή:
Δια εφαρμογής Διοικητικών μέτρων διάτων οποίων είναι δυνατόν να εξασφαλισθή η υπέρ των ΚΥΑΝΩΝ συμπαράστασις του πληθυσμού. Διά καλύψεως υπό των Κυβερνητικών Αρχών, των υφιστάμενων των Διοικητικών Αρχών, ως προς τα υπ’ αυτών ληφθησόμενα μέτρα. Διά διαθέσεως υπό των Νομαρχιακών Διοικήσεων όλων των εις την διάθεσίν των μέσων, όλων των εκπροσώπων των κρατικών υπηρεσιών, διά την επιτυχίαν του Σχεδίου.
Διά συγκροτήσεως υπό των Ανωτέρων Στρατιωτικών Διοικήσεων των Δυνάμεων των ώστε να εξυπηρετηθή η εφαρμογή του Σχεδίου. Διά κατανομής των εις την διάθεσιν των Στρατιωτικών Δ/νσεων μέσων και κυρίως Μηχανικού προς κάλυψιν των εκ της εφαρμογής του παρόντος προκυπτουσών αναγκών.
Διά καθορισμού των πλαισίων χρησιμοποιήσεως των στελεχών των Στρατιωτικών Μονάδων προς υποστήριξιν των ενεργειών των Νομαρχιακών Δ/νσεων κατά την εφαρμογήν του Σχεδίου. Διά χρησιμοποιήσεως υπηρεσιακών παραγόντων ισχυράς προσωπικότητος εις το περιβάλλον εις το οποίον δρουν υπηρεσιακώς, εις το οικογενειακόν τοιούτον και το της περιοχής καταγωγής των, προς διαμόρφωσιν της απαιτουμένης ψυχολογίας διά την επιτυχίαν του σχεδίου.
ΑΠΟΡΡΗΤΟΝ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ
Εις την σελίδα 7 του Σχεδίου καθορίζεται ότι η απόλυτος εξασφάλισις του ΑΠΟΡΡΗΤΟΥ των εκ του παρόντος απορρεουσών ενεργειών ως προς τας μεθόδους και τους σκοπούς του σχεδίου χαρακτηρίζεται ως ΖΩΤΙΚΗΣ σημασίας, η δε κοινοποίησις τούτου θα εκτελεσθή δι’ ειδικών συνδέσμων, μερίμνη της Σ.Σ. Επιτροπής της συγκροτηθείσης καρά του Αρχιστρατήγου και του Υπουργείου Εσωτερικών. Παράρτημα «Α» του Σχεδίου «Περικλής»
(Το Παράρτημα τούτο αφορά την Οργάνωσιν-Συγκρότησιν Εθνικών Δυνάμεων).
Προς τούτο εις την συγκεντρωθείσαν Ανωτάτην Διοίκησιν διά την εφαρμογή ν του Σχεδίου, υπήχθησαν άπαξ ο Κρατικός μηχανισμός, με Βασικήν Διοίκησιν δι’ εφαρμογήν του σχεδίου κατά Νομαρχιακήν Επιτροπήν, τον Νομάρχην ή εν απουσία τούτου τον προς τούτο οριζόμενον κρατικόν λειτουργόν εκ των εν τη περιοχή του Εθνικών Αρχών. Παρ’ εκάστη Νομαρχία συγκροτείται ειδική Συντονιστική Επιτροπή διά την επιχείρησιν «ΠΕΡΙΚΛΗΣ εκ των εν τη περιοχή Ανωτέρων Διοικητικών ή Δ/τών των Εθνικών Αρχών ή υπηρεσιών και βάσει των ειδικών δι’ εκάστην υπηρεσίαν ή Αρχήν εκδοθησομένων Δ/γών των Προϊσταμένων Κλιμακίων.
Αρμοδία Ανωτάτη Πολιτική Αρχή ως προς το παρόν, το Υπουργείον Εσωτερικών.
Αναφορικώς προς την χρησιμοποίησιν των Εθνικών Αρχών καθορίζονται τα ακόλουθα:
«Αι Ένοπλοι Δυνάμεις λόγω του συμπαγούς και πλήρως συγκεκροτημένου μηχανισμού, καλύπτοντος το μεγαλύτερον μέρος της Επικρατείας, δύνανται να διαδραματίσουν σοβαρωτατον ρόλον». «Τα Σώματα Ασφαλείας δύνανται προεπιχειρησιακώς να δημιουργήσουν κλίμα φοβίας και ηττοπαθείας εις τους ΚΙΤΡΙΝΟΥΣ». Την δράσιν των θα επηρεάοη η κάλυψις των ενεργειών των εκ των άνω:
Πολιτικοί Κεντρικοί Αρχαί: Διά καταλλήλων ενεργειών, δύνανται να διαγράψωσι, διά τας υπ’ αυτάς υπηρεσίας, γενικός κατευθύνσεις διά την θετικήν συμβολήν των εις τας υπ’ αυτάς υπηρεσίας, γενικάς κατευθύνσεις διά την θετικήν συμβολήν των εις τας επιχειρήσεις κατά των ΚΙΤΡΙΝΩΝ».
Πολιτικοί Περιφερειακοί υπηρεσίαι: Βάσει κατευθύνσεων και εν στενή συνεργασία μετά των κατά τόπους στρατιωτικών Αρχών ως και υπό τον συντονιστικόν έλεγχον των Νομαρχιών, δύνανται να διαδραματίσουν σοβαρόν ρόλον εις τας επιχειρήσεις κατά των ΚΙΤΡΙΝΩΝ». Κοινωνικοί οργανώσεις: ως Συνδικαλιστικοί, Συνεταιριστικοί, Παλαιοπολεμιστικαί. Πνευματική ηγεσία. Εκκλησία και Αρχαιοτοπικής Αυτοδιοικήσεως, δύνανται καταλλήλως χρησιμοποιούμενοι να διαδραματίσουν σοβαρόν ρόλον κατά την διεξαγωγήν των επιχειρήσεων. Παράρτημα του «Β» Σχεδίου «Περικλής» (Το Παράρτημα τούτο αφορά τας Πληροφορίας). Εις το Παράρτημα τούτο μεταξύ των άλλων καθορίζεται: Η Χωροφυλακή: Να εντείνη τα μέρτα παρακολυθήσεως της δραστηριότητος των υπόπτων ατόμων συνεργασίας ή συμπαθείας προς τους ΚΙΤΡΙΝΟΥΣ προβαίνουσα εις καταλλήλους ενεργείας δι’ απομόνωσεως των πλέον επικίνδυνων εκ τούτων.
Η Αστυνομία Πόλεων να ενεργήση ως και η Χωρ/κή διά τας περιοχάς της».
Ο Κρατικός Μηχανισμός: Να απομακρύνη τους υπόπτους συνεργασίας ή συμπαθείας μετά των ΚΙΤΡΙΝΩΝ εκ των θέσεων των, εις δευτερούσης σημασίας τοιαύτας». Παράρτημα «Γ» του Σχεδίου «ΠΕΡΙΚΛΗΣ» α) Το ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ τούτο αποτελεί πλήρες Σχεδίον Διαφωτίσεως του Σχεδίου «ΠΕΡΙΚΛΗΣ», αναφερόμενον εις τους ΚΙΤΡΙΝΟΥΣ και τους συνοδοιπόρους και περιλαμβάνον δυο περιόδους, την περίοδον της κηρύξεως των επιχειρήσεων και την προεπιχειρησιακήν περίοδον από της κηρύξεως των επιχειρήσεων.
β) Εις το ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ τούτο μεταξύ των άλλων καθορίζεται ότι: Η συνεργασία μετά των Εθνικών Πολιτικών Δυνάμεων της Αντιπολιτεύσεως εκτός του ότι εξυπηρετεί τους ΚΙΤΡΙΝΟΥΣ εις την αντιμετώπισιν της φοβίας των οπαδών των, παρέχει και την ευχέρειαν να καλύψουν και την πραγματική ν των δύναμιν, και την έλλειψιν θέσεων επί των βασικών προβλημάτων, αλλά και τας επιδιώξεις των (σελίς 2). «Αι Ένοπλοι Δυνάμεις και δύνανται και πρέπει να ριφθούν εις τον αγώνα κατά των ΚΙΤΡΙΝΩΝ δι’ όλων των μέσων των» (σελίς 4η). «θα παρασχεθή η απαιτουμένη υποστήριξις υπό των κατά τόπους Στρατιωτικών και ενδεχομένων Πολιτικών Αρχών δια την διανομή και διοχέ- τευσιν του υλικού διαφωτίσεως, δια δε την ΦΑΙΑΝ προπαγάνδαν, θα υπάρξη απαιτουμένη κάλυψις υπό των Αστυνομικών Αρχών δια την διανομήν ταύτης» (σελίς 6η).
«Από της κηρύξεως των επιχειρήσεων αι Ένοπλοι Δυνάμεις και Μονάδες Στρατού και τα TEA), θα διοργανώσουν την διανομήν και διοχέτευσιν, υπό μορφήν ΦΑΙΑΣ προπαγάνδας, προκηρύξεων, αφισσσών, και φυλλαδίων και θα συλλέγουν και διαβιβάζουσιν προς τον ΑΡΧΙΣΤΡΑΤΗΓΟΝ πληροφορίας απ* ευθείας, γ) Η διανομή και μεταφορά του υλικού της ΦΑΙΑΣ προπαγάνδας θα γίνεται υπό το προπαρασκευασθησόμενον κάλυμμα της συνεργασίας ΑΡΧΙΣΤΡΑΤΗΓΟΥ και Ενόπλων Δυνάμεων (σελίς 10).
6) Ως τηλεφωνικόν Κέντρον Αναφοράς καθορίζεται το τηλέφωνον ΑΘΗΝΩΝ 817.760. (Σημείωση: Το τηλέφωνον τούτο ανήκεν εις την Κ.Υ.Π. και τo εχειρίζετο ο Αντισυνταγματάρχης Παπαδόπουλος Γεώργιος.)
Παράρτημα «Δ» του Σχεδίου «Περικλής»
(Το ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ τοΰτο αφορά τα Διοικητικά μέτρα).
Εις το ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ τούτο μεταξύ των άλλων καθορίζεται όπως:
Προκληθώσι αι απαιτούμενοι διοικητικοί ενέργειαι δια την απομάκρυνσιν εκ των κυρίων θέσεων εις δευτερεύουσας τοιαύτας παντός κρατικού λειτουργού υπόπτου συνεργασίας μετά των ΚΙΤΡΙΝΩΝ.
«Εκδηλωθή η μεγίστη δυνατή πίεσις των Αρχών Εθνικής Ασφαλείας τη χρησιμοποιήσει των πλέον αποδοτικών μεθόδων, επί πάσης ομάδος ή παντός ατόμου θεωρουμένου υπόπτου συνεργασίας ή προσκειμένου προς τους ΚΙΤΡΙΝΟΥΣ».
«Παρεμβάλλονται τα μέγιστα δυνατά εμπόδια εις την κίνησιν, ή δράσιν οργανώσεων ή ατόμων υπόπτων συνεργασίας μετά των ΚΙΤΡΙΝΩΝ». «Να αναζητωνται συνεχώς πληροφορίαι σχετικώς με την δράοιν πρακτόρων 5ης φάλαγγος ΚΙΤΡΙΝΩΝ ή συνεργαζομένων ή συμπαθούντων προς αυτούς ατόμων και βάσει τούτων να προπαρασκευάζονται οι ΜΑΥΡΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ επικινδύνων ατόμων επί τω σκοπώ όπως εφαρμοσθούν εν καιρώ τα υπό του ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΟΣ «Ε» καθοριζόμενα ειδικά μέτρα. Παράρτημα «Ε» του Σχεδίου «Περικλής»
(Το ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ) τούτο αφορά τα ειδικά μέτρα των Αρχών και Υπηρεσιών Εθνικής Ασφαλείας δια το Σχέδιον «ΠΕΡΙΚΛΗΣ»), α) Εις το ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ τούτο καθορίζονται τα κάτωθι επί λέξει: Να προπαρασκευασθώ και με την έναρξιν της προπαρασκευαστικής φάσεως επιχειρήσεως «ΠΕΡΙΚΛΗΣ» να εκτελεσθή η συλληψις πάντων των θεωρουμένων ως επικινδύνων προς την έκβασιν της επιχειρήσεως «ΠΕΡΙΚΛΗΣ» ατόμων.
β) Ταύτα δια του μηχανισμού των Μέτρων Εθνικής Ασφαλείας να εκτοπισθούν.
γ) Να προπαρασκευασθή και εν καιρώ να εφαρμοσθή η επιβολή πάσης δυνατής ψυχολογικής βίας, τόσον επί των υπόπτων συνεργασίας μετά των ΚΙΤΡΙΝΩΝ ΑΤΟΜΩΝ, όσον και επί των τυχόν ανακαλυπτομένων οργάνων της 5ης φάλαγγος τούτων.
δ) Εμφανής παρακολουθησίς των υπό των Αστυνομικών οργάνων, συνεχής αστυνόμευσις πάσης ενεργείας των, παρεμβολή προσκομμάτων εις την υπό των Εθνικών αρχών ή υπηρεσιών απαιτουμένων υπ’ αυτών, εντός των δικαιωμάτων των, υπηρεσιακών εξυπηρετήσεων των, θα πρέπει να θεωρούνται ως πρόσφοροι και αποδοτικαί μέθοδοι ενεργείας δια την εξασφάλισιν της επιδιωκομένης ψυχολογικής βίας.
ε) Πάσα παράβασις υπόπτου συνεργασίας μετά των ΚΙΤΡΙΝΩΝ και δη δια τας περιπτώσεις που πρόκειται περί ατόμων παραγόντων, να καταμηνύεται και δια την ελαφροτέραν ακόμη περίπτωσιν εν τη επιδιώξει της μεγίστης δυνατής ψυχολογικής βίας, τόσον υπ’ αυτών τούτων, όσον κυρίως επί των προς ους ούτοι απευθύνονται εν τη προσπαθεία των της διευρύνσεως της 5ης φάλαγγος.
Εν Αθήναις τη 20/2/1965.
Χ. ΔΟΥΚΑΚΗΣ Αντιστράτηγος
Τα
χρόνια της βίας και της νοθείας
Αναδρομή στις εκλογές του 1961
Το παρακράτος της Δεξιάς και η δολοφονία Λαμπράκη.
Οι πρωταγωνιστές και τα γεγονότα που άνοιξαν τον δρόμο στο πραξικόπημα των συνταγματαρχών
Η δημοσίευση των αρχείων του Κωνσταντίνου Καραμανλή αποτελεί ασφαλώς προσφορά στην ιστορική έρευνα, αλλά ταυτόχρονα αναξέει παλαιές πληγές και ζωντανεύει αντιθέσεις και αντιδικίες που θα πίστευε κανείς ότι τις έχουν πλέον παραμερίσει ο χρόνος και οι εθνικές περιπέτειες. Οι εγγραφές που διαφυλάσσονταν στα αρχεία γραμμένες και ίσως ορισμένες ξαναγραμμένες αποτελούν ένα είδος απομνημονευμάτων, που όμως ο πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας και ιδρυτής της ΕΡΕ και της Νέας Δημοκρατίας δεν θα ήθελε να τα ονομάσει έτσι παραμένοντας πιστός σε κάποια παλαιά του ρήση ή απλώς χιουμοριστική υπεκφυγή σε κάποια προτροπή ότι δεν γράφει απομνημονεύματα γιατί δεν έχει να κρύψει τίποτε. Ο Πρόεδρος ασφαλώς δεν έχει να κρύψει τίποτε, αλλά και δεν θέλει να παραδεχθεί ευθύνες για πολλά από όσα οι αντίπαλοί του, παλαιοί και νεότεροι, του καταμαρτυρούν.
Ενα από τα θέματα που έθιξε ο Κ. Καραμανλής με τη δημοσίευση των αρχείων του και που προκάλεσε αντιδράσεις και αμφισβητήσεις είναι αυτό των εκλογών του Οκτωβρίου του 1961 που χαρακτηρίστηκαν «εκλογές βίας και νοθείας» από την τότε αντιπολίτευση. Υστερα από τόσα που έχουν γραφεί, από τόσα ντοκουμέντα και τόσες προσωπικές μαρτυρίες που έχουν δημοσιευθεί, θα νόμιζε κανείς ότι κάθε αμφισβήτηση γύρω από τα γεγονότα αυτά θα είχε λείψει. Και όμως ο τότε αρχηγός του κόμματος που πλειοψήφησε και που ως τότε κυβερνούσε τη χώρα και εξακολουθούσε, υποτίθεται, τουλάχιστον να ελέγχει τον κρατικό και ως ένα βαθμό και τον παρακρατικό μηχανισμό της επιμένει ότι ο ίδιος δεν εγνώριζε τίποτε, ενώ ο αρχηγός του αντίπαλου κόμματος, ο αείμνηστος Γεώργιος Παπανδρέου, εγνώριζε. Ισως αυτό οδηγεί στην επανάληψη του ερωτήματος που λέγεται ότι είχε διατυπώσει περίπου δύο χρόνια αργότερα ο ίδιος ο Κ. Καραμανλής, μετά τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη από το παρακράτος της άκρας Δεξιάς: Ποιος κυβερνούσε τότε αυτή τη χώρα;
Πολλοί από όσους συζητούν, ερίζουν και διαπληκτίζονται και σήμερα για το θέμα δεν γνωρίζουν ίσως ούτε καν με ποια κυβέρνηση έγινε το εκλογικό όργιο της βίας και της νοθείας (για το οποίο ακόμη και πρόσφατα προσέθεσε ενδιαφέροντα στοιχεία ένας γενικά αναγνωρισμένος για την εντιμότητά του, τη μόρφωσή του και την επαφή του με την πραγματικότητα έλληνας πολιτικός, ο τέως υπουργός Μ. Παπακωνσταντίνου, στο αυτοβιογραφικό έργο του «Η ταραγμένη εξαετία 1961-67»).
Προτού πούμε όμως με ποια κυβέρνηση έγιναν οι εκλογές «βίας και νοθείας», ενδιαφέρον είναι να θυμηθούμε ότι το 1961 ήταν χρόνος μεγάλης διεθνούς έντασης. Τον Απρίλη έγινε η εισβολή στην Κούβα και τον Αύγουστο οι Σοβιετικοί με τους Ανατολικογερμανούς ύψωσαν το τείχος του Βερολίνου, ενώ οι ηγέτες των δύο μεγάλων δυνάμεων εκτόξευαν απειλές ο ένας στον άλλο για πυρηνικό πόλεμο. Την άνοιξη του κρίσιμου αυτού για τη διεθνή ειρήνη χρόνου, ο έλληνας πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής βρίσκεται στις Ηνωμένες Πολιτείες και έχει συνάντηση με τον πρόεδρο Κένεντι, ύστερα από την οποία υπογραμμίζει, με δηλώσεις του, την «ειδικήν ευθύνην» και το «ειδικόν δικαίωμα» που έχουν οι ΗΠΑ «να ενδιαφέρονται διά την ανεξαρτησίαν και την ελευθερίαν του δυτικού ημισφαιρίου». Στην Ελλάδα όπως έχει γραφεί σε βιβλίο από τον ίδιο που υπογράφει αυτές εδώ τις γραμμές «αμέσως μετά τις εκλογές του 1958 και την εντυπωσιακή άνοδο της ΕΔΑ, οι Αμερικανοί, τα Ανάκτορα, η ΚΥΠ, η κυβέρνηση, η στρατιωτική ηγεσία και κυρίως οι παραστρατιωτικές οργανώσεις στις οποίες πρωτοστατούσε ο Γ. Παπαδόπουλος και η ομάδα του, βάζουν ως κύριο στόχο τη μείωση της επιρροής της Αριστεράς και, αν γίνει δυνατό, την εξουδετέρωσή της, την εξαφάνισή της από το κοινοβούλιο».
Στη γραμμή αυτή προσπάθησε να κινηθεί και ο Γ. Παπανδρέου. Επεδίωξε να συνάψει εκλογική συμμαχία με τον Κ. Καραμανλή για εκλογές με πλειοψηφικό και πλήρη εξουδετέρωση της Αριστεράς. Βρήκε όμως απροθυμία από τον Κ. Καραμανλή και κυρίως αντίδραση από κορυφαία στελέχη του Κέντρου. Σχετικές μαρτυρίες του Γ. Μαύρου, του Γ. Μυλωνά, του Ε. Δενδρινού και άλλων στελεχών και βουλευτών του Κέντρου έχουν δημοσιευθεί και δεν έχουν διαψευσθεί από κανέναν. Ο Κ. Καραμανλής, τον Μάη του 1961, κατέθεσε στη Βουλή νομοσχέδιο εκλογικό που προέβλεπε ενισχυμένη αναλογική για τις αμέσως επόμενες εκλογές με υψηλά ποσοστά για συμμετοχή στη β' κατανομή. Το ίδιο νομοσχέδιο, που ψηφίστηκε τελικά μόνο από τη συμπολίτευση, προέβλεπε πλειοψηφικό για τη μεθεπομένη εκλογική αναμέτρηση. Τον Σεπτέμβρη του 1961 ιδρύεται η Ενωσις Κέντρου με πρόεδρο τον Γ. Παπανδρέου. Τη διενέργεια των εκλογών αναλαμβάνει υπηρεσιακή κυβέρνηση με πρόεδρο τον στρατηγό Κ. Δόβα, αρχηγό του στρατιωτικού «οίκου» του βασιλιά, και υπουργό Αμύνης τον επίτιμο υπασπιστή του Κωνσταντίνου υποπτέραρχο Χ. Ποταμιάνο που θεωρείται αντικαραμανλικός. Πρόκειται δηλαδή για μια βασιλική κυβέρνηση που έχει και μερικούς θεωρουμένους κεντρώους υπουργούς, σε άσχετα όμως με τις εκλογές υπουργεία.
Το ερώτημα τώρα ίσως είναι: αφού κυβέρνηση των εκλογών της βίας και της νοθείας ήταν μια καθαρά βασιλική κυβέρνηση, για τον διορισμό της οποίας δεν αντέδρασε η αντιπολίτευση, τι ευθύνες έχουν ο Κ. Καραμανλής και η ΕΡΕ για το όργιο που ακολούθησε; Αλλά το περίφημο «Σχέδιο Περικλής», με βάση το οποίο εξαπολύθηκε η βία, είχε καταρτισθεί στη διάρκεια της διακυβέρνησης της χώρας από τον Κ. Καραμανλή και την ΕΡΕ, και συγκεκριμένα τον Αύγουστο - Σεπτέμβρη του 1961, ενώ οι πιέσεις από το κράτος και το παρακράτος είχαν αρχίσει από το 1958. Εξάλλου ο μηχανισμός της ΕΡΕ πήρε δραστήριο μέρος τουλάχιστον στη νοθεία... Γι' αυτό υπάρχουν αρκετά στοιχεία, που έχουν από τότε δοθεί στη δημοσιότητα. Οσο για τον Γ. Παπανδρέου, ακόμη και ο τόσο προσεκτικός και φιλικά διακείμενος προς τον τότε αρχηγό της Ενώσεως Κέντρου πρώην υπουργός Μ. Παπακωνσταντίνου γράφει ότι, όταν ανέφερε, στη διάρκεια των εκλογών, στον αρχηγό της ΕΚ τις πιέσεις που ασκούσαν στρατιωτικοί και αστυνομικοί στους ψηφοφόρους, πολίτες και στρατιώτες, εκείνος αντέδρασε χλιαρά. Είναι αναμφισβήτητο και διασταυρωμένο ότι ο Γ. Παπανδρέου άρχισε να αφυπνίζεται και να καταλαβαίνει τι συνέβαινε μόνο τις τελευταίες ημέρες των εκλογών, όταν έφταναν τα τηλεγραφήματα υποψηφίων του κόμματός του και στελεχών της ΕΚ, όπως ο Στ. Κωστόπουλος από τη Μεσσηνία, ο Ε. Πέτσος από τη Μακεδονία και άλλοι, ότι αντιμετώπιζαν ωμή βία κρατικών οργάνων που τους παρεμπόδιζαν να κάνουν τον προεκλογικό τους αγώνα και πίεζαν ωμά τους πολίτες να ψηφίσουν ΕΡΕ. Ως τότε ο Γ. Παπανδρέου είχε την αυταπάτη ότι οι πιέσεις, το όργιο βίας που έφτασαν ως και φόνο (του νέου ΕΔΑΐτη Στ. Βελδεμίρη) και βαρύτατους τραυματισμούς θα συρρικνώσουν την Αριστερά και θα ωφελήσουν το Κέντρο.
Οι εκλογές βίας και νοθείας του 1961 εξασφάλισαν στην ΕΡΕ και στον Κ. Καραμανλή κάτι λιγότερο από δύο ακόμη χρόνια εξουσίας. Ενίσχυσαν όμως τους κρατικούς και παρακρατικούς μηχανισμούς πολιτικής βίας, που τελικά θα υπονομεύσουν και τον Κ. Καραμανλή και θα προετοιμάσουν την κατάλυση του δημοκρατικού πολιτεύματος και την επιβολή της δικτατορίας του προστατευόμενου αρχηγών και κυβερνήσεων συνταγματάρχη Γ. Παπαδόπουλου και της ομάδας του.
Σημειώσεις - Βιβλιογραφία
1. Εφημερίδες 20/9/1961
2. Σπ. Λιναρδάτου: «Από τον Εμφύλιο στη Χούντα», εκδόσεις Παπαζήση, τόμος Γ', σελ. 570
3. «Το ΒΗΜΑ» 13/10/1961
4. «Αρχείο Κ. Καραμανλή», εκδόσεις Ιδρυμα Κ. Γ. Καραμανλή - Εκδοτική Αθηνών, τόμος 5ος, σελ. 180
5. Ηλία Νικολακόπουλου: «Η καχεκτική Δημοκρατία - Κόμματα και εκλογές 1946- 1967», εκδόσεις Πατάκη, σελ. 228-231
6. Γρ. Δαφνή: «Σοφοκλής Ελευθερίου Βενιζέλος - βιογραφία», εκδόσεις Ικαρος, σελ. 548
7. «Αρχείο Κ. Καραμανλή», εκδόσεις Ιδρυμα Κ. Γ. Καραμανλή - Εκδοτική Αθηνών, τόμος 3ος, σελ. 128
8. «Ελεύθερος Κόσμος» 11/8/1968, και Σπ. Λιναρδάτου, ο.π. σελ. 344
9. Π. Πετρίδη: «Εξουσία και Παραεξουσία στην Ελλάδα 1957-1967», εκδόσεις Προσκήνιο, σελ. 88-89
10. Α. Παπανδρέου: «Η Δημοκρατία στο Απόσπασμα» σελ. 156-157
11. Μορίς Ζενεβουά: «Η Ελλάς του Καραμανλή», εκδόσεις Σιδέρη, σελ. 208
12. «Αρχείο Κ. Καραμανλή», εκδόσεις Ιδρυμα Κ. Γ. Καραμανλή - Εκδοτική Αθηνών, τόμος 5ος, σελ. 224-225
13. Σπ. Λιναρδάτου: «Από τον Εμφύλιο στη Χούντα», εκδόσεις Παπαζήση, τόμος Δ', σελ. 15 και Θ. Διαμαντόπουλου: «Κώστας Μητσοτάκης - Πολιτική βιογραφία», εκδόσεις Παπαζήση, τόμος Β' σελ. 64
14. Α. Παπανδρέου: «Η Δημοκρατία στο Απόσπασμα» σελ. 157
15. Λεωνίδας Σπαής: «Πενήντα χρόνια στρατιώτης», Αθήναι 1970, σελ. 356
16. Βλέπε αναλυτικά «Μαύρη Βίβλος της ΕΔΑ», Έκδοση ΕΔΑ Αθήνα 1962, σελ. 121- 157 και «Μαύρη Βίβλος της Ενώσεως Κέντρου», Εκδοσις Ενώσεως Κέντρου, Αθήναι 1962, σελ. 93-122
17. «Αρχείο Κ. Καραμανλή», ο.π. σελ. 223, και Π. Κανελλόπουλου: «Ιστορικά δοκίμια», εκδόσεις ΕΣΤΙΑ, σελ. 48 και 51-52
18. Π. Πετρίδη, ο.π. σελ. 104 και 107.
Αναδρομή στις εκλογές του 1961
Το παρακράτος της Δεξιάς και η δολοφονία Λαμπράκη.
Οι πρωταγωνιστές και τα γεγονότα που άνοιξαν τον δρόμο στο πραξικόπημα των συνταγματαρχών
Η δημοσίευση των αρχείων του Κωνσταντίνου Καραμανλή αποτελεί ασφαλώς προσφορά στην ιστορική έρευνα, αλλά ταυτόχρονα αναξέει παλαιές πληγές και ζωντανεύει αντιθέσεις και αντιδικίες που θα πίστευε κανείς ότι τις έχουν πλέον παραμερίσει ο χρόνος και οι εθνικές περιπέτειες. Οι εγγραφές που διαφυλάσσονταν στα αρχεία γραμμένες και ίσως ορισμένες ξαναγραμμένες αποτελούν ένα είδος απομνημονευμάτων, που όμως ο πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας και ιδρυτής της ΕΡΕ και της Νέας Δημοκρατίας δεν θα ήθελε να τα ονομάσει έτσι παραμένοντας πιστός σε κάποια παλαιά του ρήση ή απλώς χιουμοριστική υπεκφυγή σε κάποια προτροπή ότι δεν γράφει απομνημονεύματα γιατί δεν έχει να κρύψει τίποτε. Ο Πρόεδρος ασφαλώς δεν έχει να κρύψει τίποτε, αλλά και δεν θέλει να παραδεχθεί ευθύνες για πολλά από όσα οι αντίπαλοί του, παλαιοί και νεότεροι, του καταμαρτυρούν.
Ενα από τα θέματα που έθιξε ο Κ. Καραμανλής με τη δημοσίευση των αρχείων του και που προκάλεσε αντιδράσεις και αμφισβητήσεις είναι αυτό των εκλογών του Οκτωβρίου του 1961 που χαρακτηρίστηκαν «εκλογές βίας και νοθείας» από την τότε αντιπολίτευση. Υστερα από τόσα που έχουν γραφεί, από τόσα ντοκουμέντα και τόσες προσωπικές μαρτυρίες που έχουν δημοσιευθεί, θα νόμιζε κανείς ότι κάθε αμφισβήτηση γύρω από τα γεγονότα αυτά θα είχε λείψει. Και όμως ο τότε αρχηγός του κόμματος που πλειοψήφησε και που ως τότε κυβερνούσε τη χώρα και εξακολουθούσε, υποτίθεται, τουλάχιστον να ελέγχει τον κρατικό και ως ένα βαθμό και τον παρακρατικό μηχανισμό της επιμένει ότι ο ίδιος δεν εγνώριζε τίποτε, ενώ ο αρχηγός του αντίπαλου κόμματος, ο αείμνηστος Γεώργιος Παπανδρέου, εγνώριζε. Ισως αυτό οδηγεί στην επανάληψη του ερωτήματος που λέγεται ότι είχε διατυπώσει περίπου δύο χρόνια αργότερα ο ίδιος ο Κ. Καραμανλής, μετά τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη από το παρακράτος της άκρας Δεξιάς: Ποιος κυβερνούσε τότε αυτή τη χώρα;
Πολλοί από όσους συζητούν, ερίζουν και διαπληκτίζονται και σήμερα για το θέμα δεν γνωρίζουν ίσως ούτε καν με ποια κυβέρνηση έγινε το εκλογικό όργιο της βίας και της νοθείας (για το οποίο ακόμη και πρόσφατα προσέθεσε ενδιαφέροντα στοιχεία ένας γενικά αναγνωρισμένος για την εντιμότητά του, τη μόρφωσή του και την επαφή του με την πραγματικότητα έλληνας πολιτικός, ο τέως υπουργός Μ. Παπακωνσταντίνου, στο αυτοβιογραφικό έργο του «Η ταραγμένη εξαετία 1961-67»).
Προτού πούμε όμως με ποια κυβέρνηση έγιναν οι εκλογές «βίας και νοθείας», ενδιαφέρον είναι να θυμηθούμε ότι το 1961 ήταν χρόνος μεγάλης διεθνούς έντασης. Τον Απρίλη έγινε η εισβολή στην Κούβα και τον Αύγουστο οι Σοβιετικοί με τους Ανατολικογερμανούς ύψωσαν το τείχος του Βερολίνου, ενώ οι ηγέτες των δύο μεγάλων δυνάμεων εκτόξευαν απειλές ο ένας στον άλλο για πυρηνικό πόλεμο. Την άνοιξη του κρίσιμου αυτού για τη διεθνή ειρήνη χρόνου, ο έλληνας πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής βρίσκεται στις Ηνωμένες Πολιτείες και έχει συνάντηση με τον πρόεδρο Κένεντι, ύστερα από την οποία υπογραμμίζει, με δηλώσεις του, την «ειδικήν ευθύνην» και το «ειδικόν δικαίωμα» που έχουν οι ΗΠΑ «να ενδιαφέρονται διά την ανεξαρτησίαν και την ελευθερίαν του δυτικού ημισφαιρίου». Στην Ελλάδα όπως έχει γραφεί σε βιβλίο από τον ίδιο που υπογράφει αυτές εδώ τις γραμμές «αμέσως μετά τις εκλογές του 1958 και την εντυπωσιακή άνοδο της ΕΔΑ, οι Αμερικανοί, τα Ανάκτορα, η ΚΥΠ, η κυβέρνηση, η στρατιωτική ηγεσία και κυρίως οι παραστρατιωτικές οργανώσεις στις οποίες πρωτοστατούσε ο Γ. Παπαδόπουλος και η ομάδα του, βάζουν ως κύριο στόχο τη μείωση της επιρροής της Αριστεράς και, αν γίνει δυνατό, την εξουδετέρωσή της, την εξαφάνισή της από το κοινοβούλιο».
Στη γραμμή αυτή προσπάθησε να κινηθεί και ο Γ. Παπανδρέου. Επεδίωξε να συνάψει εκλογική συμμαχία με τον Κ. Καραμανλή για εκλογές με πλειοψηφικό και πλήρη εξουδετέρωση της Αριστεράς. Βρήκε όμως απροθυμία από τον Κ. Καραμανλή και κυρίως αντίδραση από κορυφαία στελέχη του Κέντρου. Σχετικές μαρτυρίες του Γ. Μαύρου, του Γ. Μυλωνά, του Ε. Δενδρινού και άλλων στελεχών και βουλευτών του Κέντρου έχουν δημοσιευθεί και δεν έχουν διαψευσθεί από κανέναν. Ο Κ. Καραμανλής, τον Μάη του 1961, κατέθεσε στη Βουλή νομοσχέδιο εκλογικό που προέβλεπε ενισχυμένη αναλογική για τις αμέσως επόμενες εκλογές με υψηλά ποσοστά για συμμετοχή στη β' κατανομή. Το ίδιο νομοσχέδιο, που ψηφίστηκε τελικά μόνο από τη συμπολίτευση, προέβλεπε πλειοψηφικό για τη μεθεπομένη εκλογική αναμέτρηση. Τον Σεπτέμβρη του 1961 ιδρύεται η Ενωσις Κέντρου με πρόεδρο τον Γ. Παπανδρέου. Τη διενέργεια των εκλογών αναλαμβάνει υπηρεσιακή κυβέρνηση με πρόεδρο τον στρατηγό Κ. Δόβα, αρχηγό του στρατιωτικού «οίκου» του βασιλιά, και υπουργό Αμύνης τον επίτιμο υπασπιστή του Κωνσταντίνου υποπτέραρχο Χ. Ποταμιάνο που θεωρείται αντικαραμανλικός. Πρόκειται δηλαδή για μια βασιλική κυβέρνηση που έχει και μερικούς θεωρουμένους κεντρώους υπουργούς, σε άσχετα όμως με τις εκλογές υπουργεία.
Το ερώτημα τώρα ίσως είναι: αφού κυβέρνηση των εκλογών της βίας και της νοθείας ήταν μια καθαρά βασιλική κυβέρνηση, για τον διορισμό της οποίας δεν αντέδρασε η αντιπολίτευση, τι ευθύνες έχουν ο Κ. Καραμανλής και η ΕΡΕ για το όργιο που ακολούθησε; Αλλά το περίφημο «Σχέδιο Περικλής», με βάση το οποίο εξαπολύθηκε η βία, είχε καταρτισθεί στη διάρκεια της διακυβέρνησης της χώρας από τον Κ. Καραμανλή και την ΕΡΕ, και συγκεκριμένα τον Αύγουστο - Σεπτέμβρη του 1961, ενώ οι πιέσεις από το κράτος και το παρακράτος είχαν αρχίσει από το 1958. Εξάλλου ο μηχανισμός της ΕΡΕ πήρε δραστήριο μέρος τουλάχιστον στη νοθεία... Γι' αυτό υπάρχουν αρκετά στοιχεία, που έχουν από τότε δοθεί στη δημοσιότητα. Οσο για τον Γ. Παπανδρέου, ακόμη και ο τόσο προσεκτικός και φιλικά διακείμενος προς τον τότε αρχηγό της Ενώσεως Κέντρου πρώην υπουργός Μ. Παπακωνσταντίνου γράφει ότι, όταν ανέφερε, στη διάρκεια των εκλογών, στον αρχηγό της ΕΚ τις πιέσεις που ασκούσαν στρατιωτικοί και αστυνομικοί στους ψηφοφόρους, πολίτες και στρατιώτες, εκείνος αντέδρασε χλιαρά. Είναι αναμφισβήτητο και διασταυρωμένο ότι ο Γ. Παπανδρέου άρχισε να αφυπνίζεται και να καταλαβαίνει τι συνέβαινε μόνο τις τελευταίες ημέρες των εκλογών, όταν έφταναν τα τηλεγραφήματα υποψηφίων του κόμματός του και στελεχών της ΕΚ, όπως ο Στ. Κωστόπουλος από τη Μεσσηνία, ο Ε. Πέτσος από τη Μακεδονία και άλλοι, ότι αντιμετώπιζαν ωμή βία κρατικών οργάνων που τους παρεμπόδιζαν να κάνουν τον προεκλογικό τους αγώνα και πίεζαν ωμά τους πολίτες να ψηφίσουν ΕΡΕ. Ως τότε ο Γ. Παπανδρέου είχε την αυταπάτη ότι οι πιέσεις, το όργιο βίας που έφτασαν ως και φόνο (του νέου ΕΔΑΐτη Στ. Βελδεμίρη) και βαρύτατους τραυματισμούς θα συρρικνώσουν την Αριστερά και θα ωφελήσουν το Κέντρο.
Οι εκλογές βίας και νοθείας του 1961 εξασφάλισαν στην ΕΡΕ και στον Κ. Καραμανλή κάτι λιγότερο από δύο ακόμη χρόνια εξουσίας. Ενίσχυσαν όμως τους κρατικούς και παρακρατικούς μηχανισμούς πολιτικής βίας, που τελικά θα υπονομεύσουν και τον Κ. Καραμανλή και θα προετοιμάσουν την κατάλυση του δημοκρατικού πολιτεύματος και την επιβολή της δικτατορίας του προστατευόμενου αρχηγών και κυβερνήσεων συνταγματάρχη Γ. Παπαδόπουλου και της ομάδας του.
Σημειώσεις - Βιβλιογραφία
1. Εφημερίδες 20/9/1961
2. Σπ. Λιναρδάτου: «Από τον Εμφύλιο στη Χούντα», εκδόσεις Παπαζήση, τόμος Γ', σελ. 570
3. «Το ΒΗΜΑ» 13/10/1961
4. «Αρχείο Κ. Καραμανλή», εκδόσεις Ιδρυμα Κ. Γ. Καραμανλή - Εκδοτική Αθηνών, τόμος 5ος, σελ. 180
5. Ηλία Νικολακόπουλου: «Η καχεκτική Δημοκρατία - Κόμματα και εκλογές 1946- 1967», εκδόσεις Πατάκη, σελ. 228-231
6. Γρ. Δαφνή: «Σοφοκλής Ελευθερίου Βενιζέλος - βιογραφία», εκδόσεις Ικαρος, σελ. 548
7. «Αρχείο Κ. Καραμανλή», εκδόσεις Ιδρυμα Κ. Γ. Καραμανλή - Εκδοτική Αθηνών, τόμος 3ος, σελ. 128
8. «Ελεύθερος Κόσμος» 11/8/1968, και Σπ. Λιναρδάτου, ο.π. σελ. 344
9. Π. Πετρίδη: «Εξουσία και Παραεξουσία στην Ελλάδα 1957-1967», εκδόσεις Προσκήνιο, σελ. 88-89
10. Α. Παπανδρέου: «Η Δημοκρατία στο Απόσπασμα» σελ. 156-157
11. Μορίς Ζενεβουά: «Η Ελλάς του Καραμανλή», εκδόσεις Σιδέρη, σελ. 208
12. «Αρχείο Κ. Καραμανλή», εκδόσεις Ιδρυμα Κ. Γ. Καραμανλή - Εκδοτική Αθηνών, τόμος 5ος, σελ. 224-225
13. Σπ. Λιναρδάτου: «Από τον Εμφύλιο στη Χούντα», εκδόσεις Παπαζήση, τόμος Δ', σελ. 15 και Θ. Διαμαντόπουλου: «Κώστας Μητσοτάκης - Πολιτική βιογραφία», εκδόσεις Παπαζήση, τόμος Β' σελ. 64
14. Α. Παπανδρέου: «Η Δημοκρατία στο Απόσπασμα» σελ. 157
15. Λεωνίδας Σπαής: «Πενήντα χρόνια στρατιώτης», Αθήναι 1970, σελ. 356
16. Βλέπε αναλυτικά «Μαύρη Βίβλος της ΕΔΑ», Έκδοση ΕΔΑ Αθήνα 1962, σελ. 121- 157 και «Μαύρη Βίβλος της Ενώσεως Κέντρου», Εκδοσις Ενώσεως Κέντρου, Αθήναι 1962, σελ. 93-122
17. «Αρχείο Κ. Καραμανλή», ο.π. σελ. 223, και Π. Κανελλόπουλου: «Ιστορικά δοκίμια», εκδόσεις ΕΣΤΙΑ, σελ. 48 και 51-52
18. Π. Πετρίδη, ο.π. σελ. 104 και 107.
19. Γιάννη Κάτρη: « Η γέννηση του
νεοφασισμού στην Ελλάδα», σελ. 117, εκδόσεις «ΠΑΠΑΖΗΣΗ»
Σπύρου Λιναρδάτου, Τα χρόνια της βίας και της νοθείας, ΤΟ ΒΗΜΑ 18/05/1997
Γιώργου Πετρόπουλου, Οι εκλογές της βίας και της νοθείας του 1961, Ριζοσπάστης
Γιώργου Ο. Αναστασιάδη, Πολίτευμα και κομματικοί σχηματισμοί στην Ελλάδα 1952-1967″ εκδόσεις Παρατηρητής (σελ.251-256)
Σπύρου Λιναρδάτου, Τα χρόνια της βίας και της νοθείας, ΤΟ ΒΗΜΑ 18/05/1997
Γιώργου Πετρόπουλου, Οι εκλογές της βίας και της νοθείας του 1961, Ριζοσπάστης
Γιώργου Ο. Αναστασιάδη, Πολίτευμα και κομματικοί σχηματισμοί στην Ελλάδα 1952-1967″ εκδόσεις Παρατηρητής (σελ.251-256)
Σπύρου Λιναρδάτου, Από τον
εμφύλιο στη χούντα, τ. Δ’ (1961-1964),
Εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 1986, σσ. 39
κ.εξ.
Λέανδρου Mπόλαρη, Oι εκλογές της
καραμανλικής Βίας και Νοθείας. 1961 Tότε που “ψήφισαν τα δέντρα”
Κατερίνας Θωίδου , Οι αγωνιστικές παραδόσεις του κινήματος. Σύγκρουση με το “Παρακράτος”
Wikipedia, Σχέδιο «Περικλής»
Ερανιστής, Το απόρρητο «σχέδιο Περικλής»
Πηγή: thehistoryofgreece.blogspot.gr
Κατερίνας Θωίδου , Οι αγωνιστικές παραδόσεις του κινήματος. Σύγκρουση με το “Παρακράτος”
Wikipedia, Σχέδιο «Περικλής»
Ερανιστής, Το απόρρητο «σχέδιο Περικλής»
Πηγή: thehistoryofgreece.blogspot.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου