Υπόθεση «αρχαιοκαπηλία»

Το παράνομο  εμπόριο αρχαιοτήτων είναι μια μπίζνα με τεράστιο  τζίρο που υποστηρίζεται από ένα καλά στημένο κύκλωμα. «Πληγή» για την Ελλάδα παραμένουν τα αρχεία της Σχοινούσας για κλεμμένες αρχαιότητες

Ένας υπέροχος κορμός Απόλλωνα, που θα στόλιζε οποιονδήποτε χώρο και θα ήταν απόκτημα για ένα μουσείο, κοσμούσε το εξώφυλλο καταλόγου πρόσφατης δημοπρασίας μεγάλου οίκου στη Νέα Υόρκη. Το μαρμάρινο γλυπτό, ιταλικής προέλευσης, πωλήθηκε αντί 195 χιλιάδων δολαρίων. Ταυτοχρόνως, χτύπησαν δυνατά οι καμπάνες επαγρύπνησης σε όσους ασχολούνται με την προστασία των αρχαιοτήτων. Διότι το άγαλμα εικονιζόταν στο αρχείο φωτογραφιών που είχε κατασχεθεί στη Σχοινούσα.

Μια «πολαρόιντ» κάνει τη δουλειά

Μια φωτογραφία σε περιπτώσεις αρχαιοκαπηλίας δεν αξίζει όσο χίλιες λέξεις. Μπορεί να αξίζει και εκατομμύρια δολάρια ή ευρώ. Οι γνωστές «πολαρόιντ» από τα αρχεία των αρχαιοκάπηλων, με τις οποίες γίνονται οι διαπραγματεύσεις ή τα παζάρια, μπορεί να αποκαλύψουν πολλά όταν κατασχεθούν σε επιδρομές της αστυνομίας στις αποθήκες τους, αλλά και να γίνουν οι πλοηγοί των κρατών για την ανάκτηση πολιτιστικών θησαυρών τους που διακινούνται παράνομα.

Η τεράστια αξία των αρχαιοτήτων οδηγεί τα κυκλώματα σε λαθραίες ανασκαφές, εξαγωγές και παράνομες πωλήσεις τους. Οι τιμές ξεκινούν χαμηλά, όμως μπορεί να φτάσουν σε δυσθεώρητα ύψη. Π.χ. το Μουσείο Γκετί αγόρασε την Αφροδίτη της Μοργκαντίνα 18 εκατ. δολάρια. Τα οποία φυσικά έχασε όταν την επέστρεψε στην Ιταλία. Ή το δικό μας χρυσό μακεδονικό στεφάνι, επίσης, στοίχισε αρκετά εκατομμύρια. Σε κάθε περίπτωση, εκείνος που έβγαλε το αρχαίο από το χώμα, αμείβεται με ένα τοις χιλίοις από την τελική του τιμή, σύμφωνα με τις στατιστικές. Το δε παράνομο εμπόριο αρχαιοτήτων φτάνει μέχρι 4-6 δισ. δολάρια τον χρόνο σε τζίρο.

Αρχαία αμφισβητούμενης προέλευσης

Τα χρήματα είναι λοιπόν πολλά, κι οι αρχαιοκάπηλοι δεν σταματούν. Έτσι, ενώ υπάρχουν κίνδυνοι να ανακαλυφθούν και να κατασχεθούν αμφισβητούμενες αρχαιότητες, αρχίζουν να τις βγάζουν ύστερα από 8-10 χρόνια σε δημοπρασίες, δοκιμάζοντας κατά πόσο τα κράτη μπορούν να τις διεκδικήσουν με αποδείξεις και αξιώσεις. Οι τωρινές δοκιμές, με τον κορμό του Απόλλωνα, ένα μπρούντζινο αγαλματίδιο πολεμιστή και τρία αγγεία έδειξαν πως, αν και περιλαμβάνονται στα φωτογραφικά αρχεία Σάιμς Μιχαηλίδη, που κατασχέθηκαν στη Σχοινούσα, δεν υπήρξε πρόβλημα ως προς την πώλησή τους. Αυτό σημαίνει πως οι ιταλικές αρχές δεν βρήκαν στοιχεία που να αποδεικνύουν την παράνομη εξαγωγή από το έδαφός τους μετά το 1970 (όριο που έχει τεθεί από την UNESCO με σχετική συνθήκη). Σημαίνει όμως και πως οι αγοραστές τους κινδυνεύουν να κληθούν να τα επιστρέψουν χάνοντας τα χρήματά τους, εάν αργότερα βρεθούν νέες αποδείξεις. Κάτι που δεν είναι απίθανο να συμβεί. Άλλη απόπειρα, επίσης με ιταλικά αρχαία (δύο Κόρες από τερακότα), «περπάτησε» καλά για τους αρχαιοκάπηλους… Οι οίκοι δημοπρασιών δεν είναι τόσο εντάξει όσο θέλουν να φαίνονται. Αγοράζουν αρχαία με αμφισβητούμενη προέλευση, ως μη όφειλαν…

Επτά χρόνια εκκρεμεί ο έλεγχος σε αποθήκες

Η Ελλάδα έλαβε γνώση ότι υπήρχαν αρχαία που την αφορούσαν πολύ σύντομα και έπρεπε να είχε κινηθεί αστραπιαία. Από τα 17.000 έργα τέχνης, οι Ιταλοί αναγνώρισαν περισσότερα από τα μισά, περίπου 10.000 και ξεκίνησαν διαδικασίες να τα κατοχυρώσουν. Τα υπόλοιπα επτά χιλιάδες ήταν αγνώστου προέλευσης. Σε αυτά εντάσσονται όσα έχουν ενδιαφέρον για τη χώρα μας.

Από τον Μάιο του 2006 υπάρχει απόφαση να μεταβούν στο Λονδίνο αρχαιολόγοι του ελληνικού υπουργείου Πολιτισμού, προκειμένου να εξετάσουν τις αποθήκες όπου φυλάσσονται έργα τέχνης τα οποία ανήκουν στον Ρόμπιν Σάιμς. Σκοπός, να κάνουν αντιπαραβολή με φωτογραφίες και να δουν αν ανάμεσα στα όσα φυλάσσονται από τους μεσεγγυούχους (ο Σάιμς έχει κηρύξει πτώχευση) είναι αρχαία που προέρχονται από τη Σχοινούσα. Η Γενική Διεύθυνση Πολιτισμού δεν έχει προχωρήσει τίποτα. Τις επόμενες ημέρες θα μεταβεί στο Λονδίνο, με εντολή της γενικής γραμματέως Πολιτισμού Λίνας Μεδώνη, η γενική διευθύντρια αρχαιοτήτων. Ας ελπίσουμε να υπάρξει συνέχιση της τόσο σοβαρής υπόθεσης.

Υπόθεση «Σχοινούσα»

Σε κάθε περίπτωση, οι αρχαιότητες που χαρακτηρίζονται «τοξικές» δεν βγαίνουν ποτέ από το μικροσκόπιο διωκτικών και αρχαιολογικών αρχών. Φαίνεται πως σύντομα στην αγορά θα εμφανιστούν κι άλλα αντικείμενα από τα αρχεία της Σχοινούσας και από τα αρχεία Μέντιτσι, που κατασχέθηκαν στη Γενεύη. Χάρη σε αυτά τα δύο αρχεία, η χώρα μας πήρε πίσω από το Γκετί ένα χρυσό νεκρικό στεφάνι του 4ου αιώνα π.Χ., ένα άγαλμα αρχαϊκής Κόρης του 6ου αιώνα π.Χ. από την Πάρο, ενεπίγραφη βοιωτική στήλη του 4ου αι. π.X., καθώς και ένα αρχαϊκό αναθηματικό ανάγλυφο από τη Θάσο.

Μια και ο λόγος για τη Σχοινούσα, όμως, ας θυμηθούμε την υπόθεση κι ας δούμε πού βρίσκεται. Τον Απρίλιο του 2006 έγινε έφοδος της αστυνομίας σε ακίνητα της οικογένειας Παπαδημητρίου στη Σχοινούσα και το Ψυχικό και εντοπίστηκαν 152 αντικείμενα καθώς και πλούσιο φωτογραφικό αρχείο.

Ο αδελφός της Δέσποινας Παπαδημητρίου ήταν ο έμπορος τέχνης και αρχαιολογικών θησαυρών Χρήστος Μιχαηλίδης (σκοτώθηκε σε περίεργο δυστύχημα στην Ιταλία το 1999), ο οποίος, μαζί με τον Ρόμπιν Σάιμς, είχε συνδεθεί με το σκάνδαλο του Mουσείου Γκετί. Στην υπόθεση του Mουσείου Γκετί είχε εμπλακεί και η πρώην έφορος του μουσείου Μάριον Τρου, η οποία κατηγορήθηκε ότι λειτουργούσε ως κλεπταποδόχος προϊόντων λαθρανασκαφής ή κλοπής.

Η εισαγγελική έρευνα κατέληξε στην άσκηση ποινικών διώξεων με κακουργηματικές κατηγορίες. Η υπόθεση δεν έχει φτάσει στο ακροατήριο και κινδυνεύει να παραγραφεί.

Ταυτοχρόνως, επτά χιλιάδες «ορφανές» αρχαιότητες ζητούν κάτοχο, στην καρδιά του Λονδίνου, και συνδέονται κατά έναν τρόπο με τη Σχοινούσα. Όλα ξεκίνησαν το 2003, οπότε και η οικογένεια του Χρήστου Μιχαηλίδη, δηλαδή η οικογένεια Παπαδημητρίου, κέρδισε δικαστική διαμάχη που είχε με τον Ρόμπιν Σάιμς, μεγαλέμπορο έργων τέχνης. Με βάση την απόφαση του δικαστηρίου, ανοίχτηκαν 33 αδήλωτες αποθήκες με χιλιάδες αρχαία αντικείμενα κάθε είδους, στην Ελβετία, το Λονδίνο, τη Γερμανία και τις ΗΠΑ.

Δάφνη Πασχάλη

Πηγή: topontiki.gr