Γυμνή τέχνη πίσω απ’ το παραβάν

«Ούτε πουλί πετούμενο να μη βρεθεί μπροστά τους». Και καλά όταν μιλούμε για την καθημερινή ζωή. Οι πιστές Καταριανές δεν βλέπουν δημόσια όσα οι κώδικες ηθικής της χώρας δεν επιτρέπουν. Αλλά όταν πρόκειται για τέχνη; Αν, φέρ’ ειπείν, υπάρχουν σε μια μεγάλη και πολυδιαφημισμένη έκθεση δύο αρχαιοελληνικά ανδρικά γυμνά αγάλματα και μάλιστα με ακέραια τα γεννητικά τους όργανα;

Εδώ η επιστήμη σηκώνει – κακώς – τα χέρια ψηλά. Έρχεται όμως η πολιτική και βάζει τα πράγματα στη θέση τους. Εν προκειμένω, ο υπουργός αναπληρωτής Πολιτισμού Κώστας Τζαβάρας, ο οποίος έμεινε ενεός βλέποντας πως δύο μαρμάρινα αγάλματα από την έκθεση «Ολυμπιακοί Αγώνες: Παρελθόν - Παρόν» στο Κατάρ είχαν ένα παραβάν μπροστά τους.

Οι δικαιολογίες του τύπου ότι την έκθεση θα περιηγούνται γυναίκες που υπήρχε περίπτωση να σκανδαλιστούν ουδόλως κατάφεραν να πείσουν τον υπουργό να δεχτεί την προσβολή των αγαλμάτων. Ζήτησε λοιπόν, εφόσον η προβολή τους δεν είναι αντάξια της αξίας τους και του ήθους της αρχαίας ελληνικής τέχνης, να επιστραφούν στην Ελλάδα πάραυτα. Και αυτό έγινε.

Πετροδολάρια και απαιτήσεις

Η έκθεση είχε ξεκινήσει τον περασμένο Αύγουστο από το Βερολίνο και το μουσείο Μάρτιν Γκρόπιους Μπάου με τον τίτλο «Ολυμπία: μύθος, λατρεία, αγώνες». Μετά το πέρας της μεταφέρθηκε στο Κατάρ, όπου και εγκαινιάστηκε στις 28 Μαρτίου, έχοντας αποκτήσει και το σύγχρονο σκέλος της. Όπως έγραψε και η Σίσσυ Παπαδάκη στο «Ποντίκι» που κυκλοφόρησε εκείνη τη μέρα, οι γερμανικές εφημερίδες αποκαλούσαν το συγκεκριμένο αυτό κομμάτι «η πουλημένη έκθεση». Μαζί με τα πετροδολάρια του χορηγού - Κατάρ άρχισαν να φθάνουν στο Βερολίνο και οι απαιτήσεις. Προκειμένου να καλοπιάσει τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή, το Κατάρ παρουσίασε τα πάντα εξωραϊσμένα, αφαιρώντας κριτικές ανα- φορές στο ντόπινγκ, τα πολιτικά παιχνίδια και τα οικονομικά και λοιπά σκάνδαλα με φόντο τους Ολυμπιακούς Αγώνες.

Ούτε αυτό είναι ευχάριστο. Κυρίως όταν, όπως είπε και ο κ. Τζαβάρας στην Ντόχα, κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου, φιλοδοξία της Ελλάδας ήταν σε αυτή τη δύσκολη εποχή που βιώνουμε να στείλει με ευκρίνεια ένα ισχυρό μήνυμα πως ο «ελληνικός τρόπος» αποτελεί πηγή έμπνευσης για τον πολιτισμό και τον αθλητισμό. Και όταν ο διευθυντής του Μουσείου Ολυμπιακών Αγώνων και Αθλημάτων του Κατάρ Dr Christian Wacker τόνισε ότι η έκθεση είναι το όχημα για να διαδοθούν οι αξίες του Ολυμπισμού.

Βαθιά συντηρητική κοινωνία

Αλλά εδώ, εκτός από τις αξίες του Ολυμπισμού, που κάθε άλλο παρά σωστά και κριτικά προβάλλονται, οι ίδιες οι αξίες της αρχαίας Ελλάδας και της τέχνης της υποφέρουν. Διότι πράγματι, η κοινωνία του Κατάρ είναι βαθιά συντηρητική. Αυτό όμως έπρεπε να ληφθεί υπόψη όταν στηνόταν η έκθεση και όταν εξετάζονταν τα εκθέματα και συγγράφονταν οι κατάλογοι. Η απεικόνιση του ανδρικού σώματος γυμνού σε αγάλματα, ανάγλυφα, αγγεία, ιδίως όταν πρόκειται για αθλητές, είναι κάτι απολύτως αναμενόμενο. Δεν θα μπορούσε κανείς να περιμένει ότι θα ήταν δυνατόν να στηθεί μια έκθεση για τους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες χωρίς αυτές τις παραστάσεις. Όσα χάλκινα κράνη και χάλκινα ειδώλια, όσα κύπελλα και αμφορείς με άλλες σκηνές και αν περιλάβει κανείς, οι απεικονίσεις των αθλητών είναι δεδομένες.

Η έκθεση θα έπρεπε, λοιπόν, να έχει εξαρχής διερευνηθεί σχολαστικά, ιδίως όταν είναι γνωστά στους ιθύνοντες τα όρια της τοπικής κοινωνίας. Πριν στηθεί, θα έπρεπε να είχε ζητηθεί η εξαίρεση των συγκεκριμένων γλυπτών και αν η Ελλάδα συμφωνούσε, αυτό να γινόταν. Να προϋπήρχε, δηλαδή, μια συνεννόηση. Δεν είναι δυνατόν μια χώρα να επιτρέψει διακρίσεις, λογοκρισία και εν τέλει προσβολή ενός καλλιτεχνικού, και στην περίπτωσή μας και ιστορικού, έργου της. Έτσι, ο κ. Τζαβάρας ζήτησε την άμεση επιστροφή των αγαλμάτων στο ΕΑΜ, όπως και έγινε.

Δάφνη Πασχάλη

Πηγή: topontiki.gr